Ang Duog sang mga Isport

ANG Dungganon nga Manunuga ginalaragway sa Biblia subong “malipayon nga Dios,” kag luyag niya nga magmalipayon ang iya mga tinuga. (1 Timoteo 1:11) Gani indi makapakibot nga gintuga niya ang mga tawo nga may ikasarang sa pagkalipay sa hampang. Sa amo ang The New Encyclopædia Britannica nagareport: “Ang maragtas sang mga isport kag mga hampang isa ka bahin sang maragtas sang tawo.”

Ang pag-abot sang bola ginasiling nga amo ang labing importante nga butang sa maragtas sang mga hampang. “Ang obserbasyon nga ang mga sapat maluyag maglumpatlumpat sa mga hampanganan,” siling sang binalikwat-sa-ibabaw nga insiklopedia, “nagapahangop nga mahimo wala gid sing tion . . . nga ang butang nga katumbas sa bola wala ginalagas ukon ginahaboy.”

Sing makawiwili, ang iban nga instrumento madugay na man ginagamit sa paghampak sa bola. “May yara mga hampang sa lipak sang mga Persianhon, mga Griego, kag Amerikano nga mga Indian,” siling sang Britannica. “Ang polo, isa ka tinaga nga naghalin sa Tibetan, mahimo nga kilala sang mga Persianhon sa tuhay nga porma sang panahon ni Dario I (naggahom sang 522-486 BC). Ang golf, bisan pa ginapangangkon sang Scotland sa moderno nga porma sini, may kaangay sa panahon sang mga Romano kag sa madamo nga pungsod sang Europa.”

Pagpadaku sa mga Hampang sang Una

Mga ginatos ka tuig sa wala pa matapos ang pagsulat sang Hebreong Kasulatan (“Daan nga Testamento”), ang organisado nga mga isport popular. Halimbawa, ang mga hampang ginhiwat kada ikaapat ka tuig sa dumaan nga Olympia, Gresya. Ang Britannica nagareport: “May mga rekord tuhoy sa mga kampeon sa Olympia kutob sang 776 BC tubtob AD 217,” ukon sa halos isa ka libo ka tuig! Ang Mga Hampang sang Olimpiada tuman ka importante sa kabuhi sang mga Griego amo kon ngaa ang tion ginatakus paagi sa sini, kay ang tagsa ka apat-ka-tuig nga tion sa ulot sang mga hampang gintawag nga Olimpiada. Sa amo, suno sa sinang una nga metodo sang pag-isip sang tion, si Jesucristo natawo sang ika-194 nga Olimpiada.

Ang Hebreong Kasulatan wala sing ginasiling nahanungod sa organisado nga mga hampang, apang ang isa sang mga manalagna nagahambal tuhoy sa “mga dalan sang [Jerusalem] nga napuno sing kabataan nga lalaki kag babayi nga nagahinampang.” (Zacarias 8:5) Kapin sa isa ka gatos ka tuig sa wala pa matawo si Jesus, ang paindisanay sa hampang sang mga Griego ginpakilala sa Israel. May gymnasium nga gintukod sa Jerusalem, kag ang iban nga mga saserdote nagpatumbaya pa gani sang ila mga katungdanan agod lamang mag-entra sa mga hampang.​—2 Macabeo 4:​12-15.

Si Agosto Cesar, ang Romanong emperador sang matawo si Jesus, maluyagon sa mga hampang, kag nangin popular ini sa Roma. Apang, interesado gid anay ang mga Romano sa mga hampang nga may pag-away, subong sang boksing kag wrestling. Ining “mga isport” masami nga nangin masingki, madugo nga mga paindisanay nga sa diin ang mga tawo ginapaaway batok sa isa kag isa ukon batok sa mga sapat tubtob sa kamatayon.

Mga Isport sa “Bag-ong Testamento”

Apang, inang makangilidlis nga mga pag-abuso sa mga isport wala magkahulugan nga ang paghampang sini sayop. Indi gid naton mabasa sa Kasulatan nga ginpakamalaut ni Jesus ukon sang iya mga sumulunod ang mga hampang ukon ang nagahampang sini. Sa baylo, ang mga apostoles masami naggamit sang mga bahin sini sa pag-ilustrar sang mga punto sang pagpanudlo.

Halimbawa, mahimo gid nga ginahunahuna ni apostol Pablo ang mga palumba dalagan sa Mga Hampang sang Olimpiada sang ginpalig-on niya ang mga Cristiano: “Wala bala kamo makahibalo nga sa palumba ang tanan nga nagadalagan nagapaindis-indis, apang isa lamang ang nagabaton sing padya? Dalagan kamo agod nga makaagom kamo sini.” Sia nagdugang: “Ang tagsa ka humalampang nagapugong sang kaugalingon sa tanan nga butang. Ginahimo nila ini sa pagbaton sing korona nga madinulunton, apang kita sing dimadinulunton.”​—1 Corinto 9:​24, 25.

Sa isa pa ka okasyon, si Pablo nagsiling nga ang Cristiano dapat magdalagan nga may determinasyon agod madaug ang kabuhi nga padya. “Nagapadayon ako padulong sa lalambuton tungod sa padya sang mataas nga pagtawag sang Dios,” sulat niya. (Filipos 3:14) Dugang pa, sang nagailustrar sang kinahanglanon nga magpasakop sa mga pagsulundan sang matarong nga pagkabuhi, ginpahanumdom ni Pablo si Timoteo: “Ang humalampang sa paindis-indis indi makoronahan kon indi sia magpaindis-indis suno sa pagsulundan.” (2 Timoteo 2:5) Kag si apostol Pedro nagsulat nga ang Cristianong mga manugbantay nga nagatuman sang ila mga salabton “magabaton sing wala nagalubad nga korona sang himaya.”​—1 Pedro 5:4.

Wala sing duhaduha nga ang lamharon nga si Timoteo nagbantay sa pamatan-on nga mga Cristiano nga maluyagon anay sa mga isport. Busa, si Pablo nagsulat sa iya nga ang “lawasnon nga paghanas [subong sang gymnast] mapuslanon sa diutay nga tion,” sa amo nagakilala nga ang gymnastic nga mga ehersisyo nga gin-ukuran sang mga Griego may pila ka benepisyo. “Apang,” si Pablo nagdugang sa gilayon, “ang diosnon nga debosyon mapuslanon sa tanan nga butang, kay may saad ini sang kabuhi karon kag sa palaabuton.”​—1 Timoteo 4:​8; tan-awa ang The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures.

Ang Nagakaigo nga Duog Para sa Ehersisyo

Gani ginapakita sang Kasulatan nga ang lawasnon nga pag-ehersisyo may nagakaigo nga duog sa kabuhi. Apang, kinahanglan ang pagkabalanse, ang pagkarasonable. “Ipakita sa tanan nga tawo ang imo pagkarasonable,” sulat ni Pablo. (Filipos 4:5) Apang, daw ano gid kabudlay matigayon ining pagkabalanse!

Ginpasobrahan sang unang mga Griego ang mga hampang, kag ang mga Romano nagpasundayag sing mga isport nga naghalit sa mga humalampang subong man sa mga nagatan-aw sa madugo nga mga talan-awon. Sa pihak nga bahin, ang iban sa ngalan sang relihion nagpugong kag nagdumili pa gani sang mga hampang. Ang The New Encyclopædia Britannica nagsiling: “Ginbuhinan sang puritanhon nga panimuot sang ika-17 nga siglo ang kalipay sa hampang sa Europa kag Amerika.”

Ang isport nagbalik liwat kasan-o lang nga wala sing tupong sa maragtas. “Masunod sa tiempo,” siling sang The World Book Encyclopedia, “ang mga tawo mahimo nga nagahambalanay sing kapin pa tuhoy sa mga isport sang sa bisan anong topiko.” Ang mga isport gintawag pa gani nga “opio sang masa.”

Ano ang pila sang mga problema nga gintuga sina nga pagsalimuang sa mga isport? Ikaw bala ukon ang imo pamilya nagaantos sang malain nga mga epekto bangod sini? Paano mo mahuptan ang mga isport sa ila nagakaigo nga duog?