Ang Nagligad sang Mexico Nagaapektar sa Iya Relihion Karon

Gikan sa koresponsal sang Magmata! sa Mexico

ANG pagduaw sa dalagku nga mga National Museum of Anthropology sa Siudad sang Mexico nagapakita kon paano ang Katoliko nga relihion sang kalabanan sa Mexico sa karon naapektuhan sang mga relihion sang mga tribo sang nagligad nga mga siniglo.

Ang mga estudyante sang maragtas nakahibalo kon paano si Hernan Cortes kag ang iya kaupod nga mga conquistadores nagpakilala sang Katolisismo sa Mexico sang ika-1500. Sadto, ang napasad nga mga kultura upod ang ila relihioso nga mga pagpati nagaluntad na didto, subong makawiwili nga ginapakita sang mga pasundayag sa National Museum.

Si Mexi amo ang una nga dios sang tribo sang Mexica, gani mahapos makita kon diin ginkuha sang pungsod kag sang iya kapital, ang Siudad sang Mexico, ang ila ngalan. Gintukod sining una nga mga Indian ang Siudad sang Mexico sang mga 1325 sa mamala nga duta sa tunga sang linaw sang Texcoco. Ang nanuhaytuhay nga mga tribo sang mga Indian nagahuman sang orihinal nga populasyon. Yara ang mga Olmec, Chichimec, Aztec, Maya, kag iban pa. Ang tagsa ka tribo may kaugalingon nga artistiko nga hinimuan, kag ang mga kagulub-an sang pila ka una nila nga mga tinukod, mga templo, kag mga siudad nagapabilin pa gihapon.

Ang Relihiosong Pagsalamo

Ang mga bisita sa museo nga nahamtang sa Chapultepec Park, nakibot tanan sa paghibalo sang kasangkaron sang pagsalamo sang dumaan kag moderno nga pagpati sang katawhan sa Mexico. Dugang pa, madamo ang natingala sa mga pagkaanggid sang dumaan nga mga pagpati sang mga tribo sa ginpakilala sang mga Katoliko nga conquistadores.

Sa duog tilipunan sang Aztec, madamo nga mapa ang nagapakita sang pagpasad sang Mexico. Pasad sa mga pasundayag maathag nga ang mga Aztec tuman ka relihioso. Makita mo diri ang mga rebulto sang mga dios kag diosa, nga ginasimba sang mga Aztec. Ang isa ka daku nga rebulto nga makita sa sini nga pahina, iya sang diosa nga si Coatlicue, nga ginkilala nga iloy sang mga dios kag mga tawo. Talupangda nga may duha sia ka ulo sang man-ug nga nagaatubangay, sa baylo sang ulo sang tawo. Ang iya nga bayo ginahuman sang nagalubid nga man-ug. Mahimo nga ang pila sini nga simbolismo nagarepresentar sang kabuhi kag kamatayon.

Sa pag-abot sang mga conquistadores, madamo sang mga Indian ang nagpalagyo sa mga batuhon nga duog ukon kagulangan. Bangod sang ila nga pagpain, nahuptan sang pila ka grupo sang mga Indian ang ila dumaan relihioso nga pagpati tubtob karon. “Halimbawa,” ang isa ka tuytoy sa museo nagpaathag, “ang mga Huicol nagapati nga ang adlaw, ang usa, kag ang mais nagahuman sang tatlo ka dios, katulad sang Katoliko nga doktrina sang Trinidad.” Nagdugang pa sia: “Ang mga Indian sang Estado sang Chiapas sa karon nagasimba sa dumaan antes-Espanyol nga mga dios, subong sang dios nga ulan, dios nga duta, kag dios nga hangin, kag may nanuhaytuhay sila nga seremonya sa isa kag isa.”

Mahimo matingala ka kon ngaa madamo sa Mexico sa karon ang nagapangangkon nga Cristiano samtang nagabuhat man sila sing iban nga porma sang pagsimba. Tuhoy sa sini, ang isa ka sinulat sa isa ka duog tilipunan sa “Introduksion sa Etnograpiya” nagsiling: “Gin-impluwensiahan sang relihion ang tagsa ka bahin sang kabuhi sang mga Indian. . . . Ang labing importante nga kinaiya sang relihion sang mga Indian amo ang pagsamo sang Katoliko nga kustombre sa mga pagano, sa mga nagkalabilin sang antes-Espanyol nga mga pagpati kag mga paagi sang pagsimba. Ang mga Huicol, Lacandon, kag Otomi amo ang mga nagahupot sang kalabanan nga antes-Espanyol nga mga kinaiya sa ila relihion; [ang Huicol] nagasimba sa dios nga nagarepresentar sa adlaw, tubig, kalayo kag ginatago nila sila sa mga kuweba. Ang mga Lacandon nagasimba gihapon sa dumaan nga mga diosdios nga masapwan sa templo sang Maya.” Huo, ang pagsalamo sang Katolisismo kag sang dumaan nga pagano nga mga relihion kinaandan sa Mexico.

Ginalaragway ini sing dugang pa sa mga pasundayag sa duog tilipunan sa Naaminhan-nasidlangan nga bahin. Ini nagasugid sang mga pagpati sang mga Yaqui, Seri, kag Tarahumara. Ang sinulatan sa sini nga duog tilipunan mabasa: “Sa karon, ang mga Yaqui tuman ka relihioso nga mga tawo, kag ang ila mga pagpati iya sang Cristiano walay sapayan nga binag-o kag ginpasibusibu. Nagapati sila nga si Cristo isa ka Yaqui nga nagkari sa duta agod luwason sila sa baha, ihatag sa ila ang ila teritoryo, pangitaon ang ila walo ka banwa, kag ihatag sa ila ang Comunila (hubon sang mga awtoridad). . . . Wala nila ginatugutan ang pagpangumberte sang mga Protestante, ukon ginatugutan ang presensia sang Katoliko nga pari.”

Walay sapayan, subong ginadugang pa sining sinulatan: “Upod sa masibod nga mga pagpati kag salamangka nga mga seremonya kag mga nabilin sang antes-Espanyol nga relihion, ginabaton man nila ang Katoliko nga relihion. Nagapati sila sa dios sang Cristiano kag sa masami ginakilala nila sia subong ang adlaw.”

Ang nakita sang mga bisita sa templo sang Tarahumara dugang nga nagapalig-on sang pagsalamo sang dumaan kag moderno nga relihioso nga mga pagpati. Makita mo diri ang isa ka magamay nga bintana nga may mga krus nga kahoy; ang sinulatan sa idalom sini nagasiling: “Ang relihion sang Tarahumara produkto sang pagsalamo sang Cristiano kag pagano nga mga pagpati. Ang una ginpakilala sang ika-17 nga siglo sang Fransiscanhon nga mga misyonero. Nagatuo sila kay Tata Rioshi (Dios nga Amay), kay Cristo Jesus, kay Everuame (ang Daku nga Iloy, ukon ang Birhen Maria), kag sa iban pa nga mga patron nga mga santos sang iban nga minuro. Tanan sila ginakilala nga mga dios. Ang krus may daku nga kabilihanan bangod ginapaanggid nila ini sa adlaw kag sa bulan kag sa pagsimba sa pertilidad sang duta.”

Sa bahin sang Seri, ang isa pa ka sinulatan nagpaathag: “Ang relihion sang mga Seri amo ang pagsamo sang dumaan nga mga pagpati sa impluwensia sang mga Cristiano.”

Madamo pa ang makita nga nagapadaku sang relihiosong pagpati sang una nga pumuluyo nga mga Indian. Halimbawa, sa Mesoamerica nga duog tilipunan yara ang matahom nga mga laragway sa pader nga nagarepresentar sa lima ka kultura gikan sa relihion sang Pasipiko, Baybayon sang Gulpo, ang Maya, ang Altiplano, kag ang Mixtec. Ang mga pumuluyo makit-an nga nagasimba sa mais, sa jaguar, sa rattlesnake, kag sa agila​—tanan ginakilala subong dios.

Pagkatapos sang pagbisita sa matahom nga National Museum of Anthropology, ang isa magadayaw sa kasangkaron sang pagsamo sang dumaan nga mga rito kag mga pagpati sang dumaan nga Indian nga mga pumuluyo sang pungsod sa mga pagpati sang Katoliko nga mga conquistadores. Subong ginapakita sang mga pasundayag, bisan sa karon madamo sa Mexico ang naapektuhan sang relihion sang mga tribo sang nagligad nga mga siglo.