Ang Mapait nga Bunga sang Pagsugal
Si Bobby nasapwan nga patay sa sulod sang isa ka awto nga naparking sa naaminhan nga kalye sang London. Sa edad nga 23 anyos lamang, naghikog sia.
Ang isa ka tigulang nga lalaki sa kalye nagatulog sa sulod sang pila ka tion antes sia nagpakita sa sentro nga dalangpan. Maluya sia katama, kay apat ka adlaw nga wala sia makakaon, kag wala sia makainum sing ginresita nga bulong para sa iya balatian sa tagipusuon.
Si Emilio, nga amay sang lima ka kabataan, nagbakho. Ginbiyaan sia sang iya asawa kag mga anak. Sa karon indi sila luyag bisan makighambal sa iya.
ISA nga naghikog, isa nga nagdalangdalang, kag isa ka ginbiyaan nga amay: tatlo ka masubo nga kaso, mahimo indi magkaangot apang indi tumalagsahon sa aton katilingban karon. Apang ang tagsa ka trahedya may isa ka kabangdanan—pagkagiyan sa sugal.
Madamo sang giyan nga sugarol ang wala nagabaton nga may problema sila, kag masami nga ginatakpan sila sang mga katapo sang ila pamilya agod likawan ang kahuy-anan sa katilingban. Apang kada adlaw minilyon ka panimalay sa bug-os nga kalibutan ang nagaantos kag nagaluya ang buot bangod sining makaguba nga pagkagiyan.
Wala sing nakahibalo kon pila tanan ang giyan nga mga sugarol. Sa Estados Unidos, ang napulo ka milyon ginakabig nga isa ka manubo nga estimasyon. Ang kadamuon makapakibang kag nagadamo pa bisan diin samtang nagamuad ang mga kahigayunan sa pagsugal sa lainlain nga pungsod. Ang indi mapunggan nga pagsugal ginlaragway subong “pinakamadasig magdamo nga pagkagiyan.”
Madamo sang bag-o nga mga giyan ang nagsugod subong kaswal nga mga sugarol nga luyag lamang “magtilawtilaw kon bala madaug sila.” Nian naanod sila sang makahaladlok nga pagkagiyan sa sugal.
Kon San-o ang Pagsugal Indi Na Makontrol
Ano ang nagahimo sa kaswal nga mga sugarol nga magiyan? Indi palareho ang mga kabangdanan, apang sa nanuhaytuhay nga mga paagi, ang mga sugarol nagaabot sa isa ka punto sa ila kabuhi nga sa pamatyag nila indi na sila mabuhi kon indi sila makasugal. (Tan-awa ang kahon sa pahina 7.) Natukiban sang iban sa sugal ang kakunyag nga ila ginapangita sa kabuhi. Ang isa ka sugarol nagpaathag: “Indi importante sa akon kon bala madaug ako ukon mapierdi. Kon magpatad ako, labi na kon mas daku ang patad ko sang sa iban sa palibot ko, ginabatyag ko nga ako ang labing importante nga tawo sa kalibutan. Ginatahod ako sang mga tawo. Nakunyag gid ako!”
Ang iban nagasugal bangod sang kasubo ukon kapung-aw. Si Ester, nga may apat ka kabataan, kasal sa isa ka tawo sang militar nga pirme lang wala sa balay. Nagbatyag sia sing kasubo kag nagsugod sa paghampang sa slot machine sa lilingawan nga mga duog. Wala magdugay, naghampang sia sing pila ka oras kada adlaw. Ang kuwarta nga inugbakal sing mga kinahanglanon naubos wala madugay sa sugal, kag nagmuad ang mga problema. Gintinguhaan niya nga ilikom sa iya bana ang kuwarta nga napierdi niya sa sugal samtang nagasalasala sia sa pagpanghulam sing kuwarta gikan sa mga banko kag iban pa nga mga tawo agod mamentinar ang iya 200 ka dolyar kada adlaw nga pagkagiyan.
May yara man iban nga ang ila handum napukaw sang daku nga nadaug. Si Robert Custer, isa ka awtoridad tuhoy sa indi makontrol nga pagsugal, nagapaathag: “Sa masami ang mga tawo nga sa primero pirme nga nagadaug sa ila pagsugal amo ang nangin giyan nga mga sugarol.” Sa tapos sini, ang handum nga magpadayon sa pagdaug nagapangibabaw.
Ang Malalangon nga Siod sang Disparatis
Madamo nga sugarol ang ginaimpluwensiahan sang ila panagupnop sa baylo sang lohika. Ang simple lamang nga pagtimbangtimbang sang mga disbentaha dapat magpahadlok sa luyag magsugal kon rasonable sia. Sa pag-ilustrar, sa Estados Unidos, ang posibilidad nga mapatay ka sang kilat mga 1 sa 1,700,000. Ang pagdaug sa State lottery sa dimagkubos doble sina nga posibilidad.
Sin-o ang nagapaabot nga maigo sang kilat? Amo lamang ang indi na mabulong nga tawo nga nagapaabot sang malain lamang nga butang. Apang, ang halos tanan nga nagabakal sing tiket sang loterya nagadamgo nga ang mapilian amo ang iya numero. Matuod, ang pagdaug sa loterya mas makagalanyat paabuton, apang ang rason kon ngaa nagalaum ang madamo sa halos indi malauman nga butang amo ang disparatis. Ang pagpili nila sa ila paborito nga “swerte nga numero” nagakombinsi sa ila nga mahimo madaug sila bisan diutay lamang ang posibilidad.—Tan-awa ang kahon sa pahina 8.
Ginpaathag ni Claudio Alsina, isa ka Espanyol nga matematiko, nga kon mga letra ang gamiton sang mga casino kag mga loterya sa baylo sang mga numero sa paswertehan nga mga hampang, ang mga posibilidad nga makadaug amo lang gid gihapon, apang ang indi mapamatukan nga ganyat—kag mahimo gid ang daku nga proporsion sang mga resibo—madula. Ang ganyat sang pila ka numero tumalagsahon. Ang numero 9, 7, 6 kag 0 paborito sang iban, samtang ginapili sang iban ang ila “swerte nga numero” gikan sa mga butang subong sang kaadlawan ukon horoscope. Kag ang iban ginatuytuyan sang daw makatilingala nga hitabo.
Isa ka adlaw ang isa ka lalaki nakabaton sing isa ka indi kahalamut-an nga sorpresa samtang nagahinampot sia sa casino sa Monte Carlo. Gin-itihan sang salampati nga naglupad sa ibabaw sang iya ulo ang iya kalo. Sadto gid nga adlaw nagdaug sia sing $15,000. Kombinsido nga ang iti sang salampati isa ka maayo nga patimaan, wala na sia liwat magsulod sa casino nga indi anay magdayandayan sa guwa sa paglaum nga makabaton sia sing isa pa ka “tanda gikan sa langit.” Sa amo, ang disparatis nagadaya sa madamo nga sugarol sa paghunahuna nga ang panahon sang pagdaug wala gid sing katapusan. Apang, masami ini ginaupdan sang walay kaluoy nga paghugakom sang sobra nga pagpamensar nga nagakontrol sa ila kag mahimo nga sa ulihi magalamon sa ila.
Bangod sang Gugma sa Kuwarta
Ang mga tawo nagasugal agod magdaug sing kuwarta, daku nga kuwarta kon posible. Apang sa bahin sang giyan nga sugarol, ang kuwarta nga iya madaug may pinasahi nga madyik. Sa iya panulok, paathag ni Robert Custer, “ang kuwarta importansia. . . . Ang kuwarta pagpakig-abyan. . . . Ang kuwarta bulong.” Kag ngaa importante gid sa iya ang kuwarta?
Sa tunga sang mga sugarol, ginadayaw sang mga tawo ang daku magdaug ukon daku maggasto. Luyag nila mag-upod-upod sa iya. Sa amo, ang kuwarta nga iya nadaug nagasugid sa sugarol nga importante sia, nga mautok sia. Ang kuwarta nagapalipat man sa iya sang iya mga problema, nagabulig sa iya sa pagrelaks, kag nagapasadya sa iya. Suno sa mananalawsaw nga si Jay Livingston, ang giyan nga sugarol “nagalaum nga matigayon niya ang tanan niya nga emosyonal nga mga kinahanglanon paagi sa pagsugal.” Isa ini ka makahalalit nga sayop.
Kon ang indi realistiko nga kahimtangan sang ‘pirme pagdaug’ matapos na kag mapierdi sia sa liwat kag liwat, ang importansia sang kuwarta nagadugang pa. Sa sini nga tion luyag niya bawion ang iya napierdi. Paano sia makatigayon sing bastante nga kuwarta agod ibayad sa iya mga inutangan, agod mapanumbalik ang paagisod nga pagdaug? Sa indi madugay, ang iya kabuhi magalain kag pirme sia nagapangita sing kuwarta.
Inang makaluluoy nga kahimtangan amo ang nagakatabo sa minilyon ka sugarol. Nagahalin sila sa duha ka sekso, gikan sa tanan nga grupo sang edad, kag gikan sa tanan nga sahi sang kabuhi. Kag mahimo mabiktima ang bisan sin-o, subong ginapamatud-an sang pagdamo kasan-o lang sang mga giyan sa sugal sa tunga sang mga tin-edyer kag mga asawa.
Tin-edyer kag Asawa nga mga Giyan
Ang mga pamatan-on amo ang mahapos nga biktima sang makagalanyat nga mga slot machine ukon iban pa nga paswertehan nga mga hampang nga nagahatag sa ila sing paglaum nga makatigayon sing kuwarta sa malip-ot nga tion. Ginpahayag sang isa ka surbe nga ginhimo sa isa ka siudad sang Inglaterra nga 4 sa 5 sang mga 14-anyos ang regular nga naghampang sa slot machine kag nga ang kalabanan sa ila nagsugod sa edad nga 9. Ang iban nagapal-at sa eskwelahan agod magsugal. Ang isa ka surbe sa mga estudyante sa hayskol sa E.U. nagpahayag nga 6 porsiento ang “nagpakita sing mga palatandaan nga mangin patolohiko nga sugarol.”
Si Manuel Melgarejo, presidente sang isa ka grupo nga nagabulig sang ila kaugalingon kag ginatapuan sang mga sugarol anay sa Madrid, Espanya, nagpaathag sa Magmata! nga ang madali maganyat nga pamatan-on sarang masiod sang isa lamang ka daku nga pagdaug sa slot machine. Sa sulod sang malip-ot nga tion, ang pagsugal mahimo mangin isa ka dibersion kag mabaskog nga handum. Indi magdugay mahimo nga ibaligya sang pamatan-on nga giyan ang pagkabutang sang pamilya ukon mangawat sia sa pamilya, kag mangawti pa gani ukon magpagamit sang iya lawas agod may igasto sa iya pagkagiyan.
Natalupangdan man sang mga eksperto ang daku nga pagdugang sang kadamuon sang mga asawa nga nangin giyan nga mga sugarol. Sa Estados Unidos, halimbawa, ang mga babayi karon nagarepresentar sang 30 porsiento sang kabilugan nga kadamuon sang giyan nga mga sugarol, apang ginabanta nga sa tuig 2000, mangin 50 porsiento ini.
Si María, isa ka nagatrabaho nga iloy nga may duha ka anak nga babayi, isa ka halimbawa sang madamo nga asawa nga nangin giyan nga mga sugarol. Sa sulod sang nagligad nga pito ka tuig, nakagasto sia sing $35,000—laban sini kuwarta sang panimalay—sa bingo kag sa slot machine. “Ang kuwarta nadula na,” panghayhay niya. “Ginakalangkagan ko gid ang adlaw nga makasulod ako sa kapehan nga may $50 sa akon kahita kag may kusog ako nga igasto ini para sa akon kabataan [sa baylo nga ihulog ini sa slot machine].”
Mga Damgo nga Nangin Malain nga mga Damgo
Ang sugal ginatukod sa mga damgo. Para sa iban, ang pagdamgo sing manggad umalagi lamang, apang para sa giyan nga mga sugarol, ginahimo ini nga panguna nga butang sa kabuhi, isa ka mabaskog nga handum nga iya ginatinguhaan sing walay untat, tubtob sa punto nga maputo sia, mabilanggo, kag mapatay pa gani.
Ginahatag sang pagsugal ang makatarunganon nga mga kinahanglanon—isa ka makalilipay nga dibersion, diutay nga kakunyag, pila ka ekstra nga kuwarta, ukon paglikaw gikan sa adlaw-adlaw nga mga problema—apang ang natago nga bili mahimo nga daku gid, subong amo ang natukiban sang giyan nga mga sugarol sa ila kasubo. Sarang bala mahatag ining mga kinahanglanon sa iban nga paagi?
[Kahon sa pahina 7]
Laragway sang Isa ka Giyan nga Sugarol
ANG sugarol nagasugal gihapon walay sapayan kon pila na ang iya napierdi. Kon magdaug man sia, ginagamit niya ang kuwarta sa pagsugal pa. Bisan pa nagasiling sia nga makadulog sia kon luyag niya, ang giyan nga sugarol nga may kuwarta sa iya bulsa nagapaligad sing pila lamang ka adlaw nga wala nagapatad. May yara sia patolohiko nga sugyot nga magsugal.
Pirme sia nagapangutang. Kon indi sia makabayad, nagasalasala sia sa pagpanghulam sing dugang pa nga kuwarta agod bayaran ang utang nga kinahanglan gid bayaran kag agod makasugal pa. Sa indi madugay indi na sia bunayag. Mahimo nga isugal pa gani niya ang kuwarta sang iya amo. Sa masami, ang madangatan niya amo nga pahalinon sia sa trabaho.
Ang tanan, bisan ang iya asawa kag kabataan, ginaulipon sang iya pagsugal. Bangod sang iya pagkagiyan, indi malikawan nga nagaaway sila nga mag-asawa kag sa ulihi mahimo nga magbulagay ukon magdiborsio.
Ang mabaskog nga balatyagon nga nakasala sia dugang kag dugang nga nagahimo sa iya nga luyag mag-isahanon pirme. Nabudlayan sia makig-angot sa iban nga tawo. Sa ulihi, magaantos sia sing daku nga kapung-aw kag mahimo nga magatinguha pa gani sa paghikog; wala sia sing makita nga solusyon sa iya problema.
[Kahon/Piktyur sa pahina 8]
Ang Tawo nga Nakadaug sing Daku sa Monte Carlo
SI Charles Wells, isa ka lalaki nga Ingles, nagkadto sa casino sa Monte Carlo sang Hulyo 1891. Sa sulod lamang sang pila ka adlaw, ang iya napulo ka libo ka franc nangin isa ka milyon, kag sing makatilingala, nahimo niya ini liwat pagligad sang apat ka bulan. Madamo nga iban pa nga mga sugarol ang nagtinguha nga tukibon ang iya “paagi” apang wala sila magmadinalag-on. Si Wells pirme nagasiling nga wala sia sing paagi. Sa kamatuoran, sang nagdason nga tuig napierdi niya ang tanan niya nga kuwarta, kag napatay sia nga walawala gid. Sing makahalam-ot, ini nga natabo nagpabantog sa casino. Nakatigayon ini sing dungog sa kalibutan nga wala na sini madula.
Ang Sayop nga Panghunahuna Tuhoy sa Monte Carlo
Madamo nga sugarol ang nagapati nga ang mga slot machine ukon roulette wheels may memorya. Sa amo, ang humalampang sa roulette mahimo nagapati nga kon ang pila ka pasunod sang mga numero magguwa tubtob sa isa ka punto, ang posibilidad amo nga ang wheel padayon nga magapabor sa mga numero nga nagahisanto sa sina nga pasunod. Sing kaanggid man, ang iban nga nagahampang sa slot machine nagapati nga kon ang jackpot wala pa madaug sa madugaydugay na sa isa ka partikular nga makina, mahimo nga matigayon ini sa indi madugay. Inang sayop nga mga pagpati ginatawag nga sayop nga panghunahuna tuhoy sa Monte Carlo.
Ang roullete wheel kag ang mekanismo nga amo ang nagapat-od sang jackpot sa slot machine nagapanghikot sing bug-os sa wala ginahungod nga paagi. Sa amo, ang una nga natabo wala sing kaangtanan sa matabo sa ulihi. Sa sining paswertehan nga mga hampang, subong ginasiling sang The New Encyclopædia Britannica, “ang tagsa ka hampang may pareho nga posibilidad sa tagsatagsa sang iban pa nga mga hampang nga matigayon ang isa ka resulta.” Gani ang posibilidad batok sa pagdaug pareho gid sa tagsa ka tion. Apang, madamo nga sugarol ang ginpierdi sang sayop nga panghunahuna tuhoy sa Monte Carlo samtang ginapuno ang mga kaha sang mga casino.