Ginapatalang sang mga Sientipiko ang Publiko

Sang koresponsal sang Magmata! sa Espanya

SI Tomás Serrano, isa ka tigulang, maitom bangod sang sobra nga pagpainit nga Katsila nga mangunguma, madamong tinuig na nga nagapati nga ang iya uma sa Andalusia nagatago sing pila ka butang nga pinasahi. Ang iya arado masunson nga nakasuk-ay sing dikinaandan nga mga tul-an kag mga ngipon nga indi gid iya sang lokal nga baka. Apang sang ginsugid niya ang iya mga nakita sa minuro, wala sing may nagsapak​—sa dimagkubos tubtob sang 1980.

Sadto nga tuig ang isa ka grupo sang mga paleontologo nag-abot sa pag-usisa sa rehiyon. Wala magdugay nakakutkot sila sing isa gid ka bahandi sang mga fossil: tul-an sang mga oso, mga elepante, mga hippopotamus, kag iban pa nga mga sapat​— ang tanan natago sa isa ka diutay nga lugar nga maathag gid nga isa ka namalhan nga katunggan. Apang, ang madamo sing tinago nga lugar hinali nga nangin ulong-dinalan sa bug-os nga kalibutan sang 1983.

Isa ka magamay apang pinasahi nga bahin sang bagol ang natukiban sining karon. Ginbalita ini subong ang “pinakatigulang nga nagkalabilin sang tawo nga natukiban sa Europa kag Asia.” Ginbulubanta nga nagaedad ini sa ulot sang 900,000 kag 1,600,000 ka tuig, ginpaabot sang pila ka sientipiko nga magapamuno ini sang “lubos nga pagbag-o sa pagtuon sang tawhanon nga mga espesyi.”

Ang fossil nga gintunaan sining tanan nga kapagsik ginhingalanan nga “Taga-Orce nga Tawo” (Man of Orce)​—halin sa minuro sa probinsia sang Granada, Espanya, diin ini nakita.

Ang “Taga-Orce nga Tawo” Ginhatagan sing Publisidad

Sang Hunyo 11, 1983, ang fossil ginpresentar sa publiko sa Espanya. Gingarantiyahan na sang prominente nga Katsila, Pranses, kag Britaniko nga mga sientipiko ang pagkamatinuuron sini, kag manug-abot na ang politikal nga supurta. Ang isa ka Espanyol nga magasin mapagsik nga nagreport: “Ang Espanya, kag ilabi na ang Granada, nagapanguna karon sa [tawhanon] nga pagkakaraan sa dakung kontinente sang Eurasia.”

Ano gid bala ang kaanggid sang “Taga-Orce nga Tawo”? Ginlaragway sia sang mga sientipiko subong bag-o lang nga emigrante halin sa Aprika. Ining partikular nga fossil iya kuno sang isa ka pamatan-on nga lalaki nga mga 17 anyos ang edad kag lima ka tapak ang kataason. Ayhan mangangayam sia kag manugkolekta nga indi pa makahibalo sa paggamit sing kalayo. Ayhan may bag-o pa lang sia nga hambal kag relihion. Nagkaon sia sing prutas, seryal, berries, kag mga sapat-sapat, lakip ang talagsahon nga mga bangkay sang mga sapat nga ginpatay sang mga hyena.

Mga Pangduhaduha Tuhoy sa Identipikasyon

Sang Mayo 12, 1984, duha ka semana lamang antes sang isa ka internasyonal nga sientipikong seminar tuhoy sa tema, nag-utwas ang daku nga mga pangduhaduha tuhoy sa ginhalinan sang mga pidaso. Pagkatapos sang mahalungon nga pagkuha sang matig-a nga mga deposito gikan sa nasulod nga bahin sang bagol, natukiban sang mga paleontologo ang makalilibog nga “gulud-gulod.” Ang mga bagol sang tawo wala sing subong sina nga gulud-gulod. Ang seminar ginpaisol.

Ang adlaw-adlaw nga pamantalaan sang Madrid nga El País may ulong-dinalan, “Importante nga mga Palatandaan nga ang Bagol sang ‘Taga-Orce nga Tawo’ Iya sang Asno.” Sang ulihi, sang 1987, ang sientipiko nga report nga ginsulat ni Jordi Agustí kag Salvador Moyà, duha sa mga paleontologo nga nakaupod sa orihinal nga pagkatukib, nagsiling nga ang pag-usisa sa X-ray nagkompirmar gid matuod nga ang fossil iya sang isa ka sahi sang kabayo.

Ngaa Napatalang?

Ining bug-os nga kapaslawan nag-utwas bangod sang pila ka rason, wala sing isa sini ang may daku nga kahilabtanan sa sientipiko nga metodo. Ang dramatiko nga pagkatukib sa tawhanon nga mga katigulangan talagsa lang nagadugay sa eksklusibo nga pagpanag-iya sang mga sientipiko. Ang mga politiko maabtik nga nagasakdag sa kon ano ang daw may bentaha, kag ang sientipiko nga pagkaestrikto ginatabunan sang pungsudnon nga balatyagon.

Ang ministro sang kultura sang rehiyon nagsiling nga isa ka makalilipay nga higayon para sa Andalusia ang “mangin lugar sinang daku nga tukib.” Sang ang mga pangduhaduha nahanungod sa tukib ginpabutyag sang pila ka grupo, ang gobierno sang rehiyon sang Andalusia maisog nga nagpangangkon nga “ang mga nagkalabilin tunay.”

Inang diutay nga fossil (mga 8 sentimetros ang diametro) nakatigayon sing daku nga importansia bangod sang kakulang sing ebidensia sa pagsakdag sa kuno ebolusyon sang tawo. Walay sapayan sang kagamayon sang fossil, ang “Taga-Orce nga Tawo” gindayaw subong “ang pinakadakung paleontolohiko nga tukib sining ulihi nga mga tinuig, subong man ang missing link sa ulot sang kinaandan nga Aprikano (Homo habilis) kag sang pinakatigulang nga tawo sang kontinente sang Eurasia (Homo erectus).” Ang matugahon nga hunahuna kag indi tuman ka sientipiko nga pakot-pakot bastante na sa pagpuno sang mga detalye nahanungod sa hitsura kag pagkabuhi sang “Taga-Orce nga Tawo.”

Isa ka tuig ukon kapin pa antes sang pagkatukib sa “Taga-Orce nga Tawo,” ang lider sang grupo sang mga sientipiko, si Dr. Josep Gibert, naghaumhaum sang mga sorpresa nga walay duhaduha nga matukiban sa lugar. “Isa ini sang pinakaimportante nga mga konsentrasyon sang kubos nga Quaternary sa Europa,” siling niya. Kag bisan pagkatapos nabuyagyag ang matuod nga pagkakilala sa fossil, si Dr. Gibert nag-insister: “Ang internasyonal nga sientipikong komunidad malig-on nga nagapati nga matukiban, sa ulihi, sa lugar sang Guadix-Baza [diin nakita ang pidaso], ang fossil sang tawo nga sobra sa isa ka milyon ka tuig ang edad, kag pat-od gid nga isa ina ka daku nga tukib.” Malaumon gid nga panghunahuna!

“Ang Siensia Nabalaka sa Paghibalo sang Kamatuoran”

Ang kaupod nga tagtukib sang “Taga-Orce nga Tawo,” nga si Dr. Salvador Moyà nagbaton sing tampad sa Magmata!: “Ginbudlayan gid kami ni Dr. Jordi Agustí sa pagbaton nga ang fossil wala sing kinaiya sang tawo. Walay sapayan, ang siensia nabalaka sa paghibalo sang kamatuoran, bisan pa indi ini suno sa luyag namon.”

Ang binais nga nagapalibot sa “Taga-Orce nga Tawo” nagalaragway kon daw ano kabudlay nga hilikuton para sa paleontolohiya nga hibaluon ang kamatuoran nahanungod sa ginatawag nga ebolusyon sang tawo. Walay sapayan sang dinekada nga pagkutkot, ang matuod nga mga nagkalabilin sang kuno tulad-amo nga mga katigulangan sang tawo wala pa matukibi. Bisan pa indi ini suno sa luyag sang pila ka sientipiko, mahimo bala ayhan nga ang kakulang sing malig-on nga ebidensia nagatudlo sa katunayan nga ang tawo indi gid man produkto sang ebolusyon?

Ang walay nadampigan nga tagpanilag mahimo nga magapamangkot sang iya kaugalingon kon bala may iban pa nga kilala nga “amo nga mga tawo” nga mas importante sangsa “Taga-Orce nga Tawo.”a Subong sang ginpakita sing nagakaigo sang maragtas, ang siensia mahimo makatuytoy sa mga tawo sa kamatuoran, apang ang mga sientipiko nagasayop man. Amo sini ilabi na nga ang politikal, pilosopiko, kag personal nga pagkamaynadampigan nagatabon sang hulusayon​—kag diutay katama ang ginagamit sa pagtinguha nga makapaathag sing maayo.

[Mga footnote]

[Retrato sa Pahina 26, 27]

Ibabaw: Ang kopya sang tatlo ka pulgada nga diametro sang pidaso sang kuno “Taga-Orce nga Tawo”

Tuo: Isa ka laragway sang ginakunokuno nga “dumaan nga tawo” subong sang paghanduraw sang mga ebolusyunista