Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Mauntatan ang Paghunahuna sa Tuhay nga Sekso?

‘SA ADLAW-ADLAW, ginapahuyang sang media ang moralidad sang mga tin-edyer paagi sa makailinsulto nga mga panugda kag malahugon nga mga sugyot nahanungod sa sekso; ang rock nga mga ambahanon nagapatagring sa ila mga dulunggan sing nahanungod sa seksuwal nga mga relasyon; ang nagabara nga kadamuon sang pinakamabakal nga mga nobela tuhoy sa piksion nga mga sugilanon sang paghigugmaanay nagaputos sang seksuwal nga katunayan sa mga pantasya nga matam-is tunlon kaangay sang dulse.’ Amo ang ginsiling sang manunulat nga si Lesley Jane Nonkin. Huo, subong isa ka tin-edyer, ginapaarakan ikaw sang media sing pagpalig-on nga hunahunaon ang tuhay nga sekso.

Sa pagkamatuod, normal lamang nga magpakita sing pila ka interes sa tuhay nga sekso.a Apang kon ang romantiko nga mga panghunahuna, mga pagdalamguhanon kag mga pagpanghandurawan nagapangibabaw gid sa imo mga panghunahuna amo kon ngaa ginatublag sini ang imo pagtulog, mga pangamuyo, homework, pagbasa sing Biblia, ukon ang mga buluhaton sa sulod sang balay, nian ginapakita sini nga ang kahimtangan nangin makatalagam sa sulod sang malawig nga tion. Sa pagkamatuod, inang indi mapuslanon nga pagpamensar sing sobra makadul-ong sa malain nga paggawi.​—Santiago 1:​14, 15.

Indi buot silingon nga untatan mo ang pagtalupangod nga ang mga babayi​—ukon mga lalaki​—nagaluntad. Kundi subong sang ginasiling sang Hulubaton 23:​12, dapat mo “disiplinahon ang imo tagipusuon.” Indi, indi ini mahapos nga solusyon, wala sing madyik nga pildora ang makabulig sa imo sa paghimo sini. Apang, paagi sa pagpanikasog, sarang mo mabalanse sing kapin ang imo panghunahuna. Usisaon naton ang pila ka praktikal nga mga paagi nga mahimo mo ini.

Bantayi ang Imo mga Kaupod

Usisaa sing maayo ang imo mga kaupod. Ang isa ka pamatan-on nga lalaki nagbaton: “Ang tanan sa palibot mo nagahambal nahanungod sa seksuwal nga imoralidad nga subong bala normal lang ini subong sang pagguwa agod magkaon.” Makaapektar bala sa imo ang dalayon nga pagkanadayag sa sina nga halambalanon? Walay duhaduha gid. Suno sa isa ka surbe sa mga pamatan-on, tres-kuarto ang nagbaton nga ang “mangin kaangay (ukon dikaangay) sang kadam-an amo ang nagatuytoy sa ila panimuot tuhoy sa sekso.”

Kamusta naman ang imo mga abyan? Ang tagsa bala ka paghambalanay nagakadto sa sobra nga paghinun-anon tuhoy sa isa sang tuhay nga sekso? Nagakadula bala ang kontrol sa sina nga paghambalanay kag nagalaw-ay ukon may malisya? Kon amo, mabudlayan ikaw sa paghupot sang imo hunahuna sa putli nga mga butang kon magbuylog ka ukon mamati lamang. Ang Biblia nagalaygay: “Isikway ina tanan sa inyo, kaakig, kasingkal, kalautan, maabusuhon nga mga pulong, kag malaw-ay nga pululungon gikan sa inyo baba.”​—Colosas 3:8.

Apang, mabudlay iaplikar ining laygay kon ang imo mga kaupod wala sing apresasyon sa mga prinsipio sang Biblia; ang ila mga panimuot pat-od nga magalaton sa imo sa ulihi. (Hulubaton 13:20) Binagbinaga ang eksperiensia sang isa ka Cristianong lin-ay, nga nagsiling: “Indi ko luyag isugid sa mga pamatan-on sa eskwelahan nga isa ako sang mga Saksi ni Jehova. Gani wala sila nagapangirakira sa pagpakighambal sa akon nahanungod sa sekso sa tanan nga tion.” Wala magdugay nadalahig sia sa seksuwal nga imoralidad kag nagbusong. Ang Hulubaton 9:6 maalamon nga nagalaygay: “Biyai ang pagpakig-upod sang ignorante nga mga tawo, kag magkabuhi. Sunda ang dalanon sang ihibalo.” (Today’s English Version) Huo, makig-upod sa mga abyan nga kaangay mo sa Cristianong moralidad kag mga talaksan, mga abyan nga magapalig-on sa imo sa espirituwalidad​—indi magapaluya sa imo.

Sa pagkamatuod, bisan ang pamatan-on nga mga Cristiano nga sa masami nagapakita sing diosnon nga panimuot mahimo nga ‘masandad sa pulong’ sa tion kag tion. (Santiago 3:2) Kon matabo ina kag ang paghambalanay magasugod sa pagkadto sa sayop nga direksion, ano ang imo mahimo? Ang Biblia nagasugid sa aton nga si Hari Solomon nagsalimuang sa isa ka manugbantay nga lin-ay. Apang, wala sia magbalos sing romantiko nga interes. Sang ang pila ka pamatan-on nga mga kaupod nagtinguha sa pagpukaw sang iya balatyagon para kay Solomon, wala niya gintugutan ang iya kaugalingon nga maulanan sing romantiko nga mga pulong. Naghambal sia, nga nagasiling: “Ginapasumpa ko kamo . . . nga indi ninyo pagtinguhaan nga pabugtawon ukon pukawon ang gugma sa akon tubtob nga ini mahuyog sa sini.” (Ambahanon ni Solomon 2:7) Sa kaanggid nga paagi, ayhan dapat ka maghambal kon ang paghambalanay indi na nagakaigo. Indi, indi buot silingon nga sermonan mo ang imo mga abyan. Kundi ayhan tinguhaan mo lamang nga bayluhan ang tema, ginaliso ang paghambalanay sa kapin ka mapuslanon nga direksion.

Kalingawan​—Ang Kinahanglanon nga Mangin Mapilion

Ang isa pa ka bahin nga ginakabalak-an amo ang kalingawan. Ang pinakaulihi nga pelikula, video, ukon disc mahimo nga daw makagalanyat. Apang, ang Biblia nagapahanumdom sa aton: “Ang tanan nga yara sa kalibutan​—ang kailigbon sang unod kag ang kailigbon sang mga mata, kag ang bugal sang kabuhi​—indi gikan sa Amay, kundi gikan sa kalibutan.” (1 Juan 2:16) Subong ginsambit sa pamuno, madamo sang kalingawan karon ang ginatuyo sa pagpukaw sang sekuwal nga mga balatyagon. Ang popular nga mga ambahanon kag mga pelikula, halimbawa, nangin kapin pa ka dayag​—sa masami pornograpiko.

Paano ka mahimo maapektuhan kon ipadayag mo ang imo kaugalingon sa sina nga kalingawan? Ang manunulat nga si John Langone nagsiling: “Ginpakita sang pila ka pagtuon . . . nga kon napadayag kita sa butang nga may kaangtanan sa sekso, nagahuyog kita sa paghambal sing kapin nahanungod sa sekso. Kon kaisa, ining pagkanadayag nagadul-ong sa aton nga tilawtilawan ang mga butang nga sa kinaandan indi naton paghimuon.” Huo, ‘ang pagpatuhoy sang imo hunahuna sa mga butang sang unod’ magahalit lamang sa imo. (Roma 8:5) Patikuon sini ang imo pagtamod sa gugma kag sekso kag pun-on ang imo hunahuna sing mahigko nga mga handurawan. Ang laygay sang Biblia? “Tinluan ta ang aton kaugalingon sang tanan nga kadagtaan sang lawas kag espiritu, nga ginapahimpit ang pagkabalaan sa kahadlok sa Dios.” (2 Corinto 7:1) Gani likawi ang mga pelikula, mga video, kag mga disc nga nagapukaw sang romantiko nga handum.

Ang isa ka diminyo nga Cristianong lalaki naghatag anay sining isa ka praktikal nga laygay: “Indi magtan-aw sing dimapuslanon nga mga butang antes magtulog. Madamo sang mga palaguwaon sa TV sa gab-i na ang makapulukaw.” Amo man ang madamo nga libro. Ang isa ka lin-ay nga Cristiano nga si Sherry nagtuad: “Nagabasa ako anay sing mga nobela tuhoy sa romansa. Nagapanghandurawan ako tuhoy sa sekso, nagadamgo tuhoy sa makakulunyag nga kabuhi kag pag-ilis-ilis sing kahagugma.” Bangod ang iya hunahuna puno sing romantiko nga mga pagpanghandurawan, madali sia nga nadalahig sa pagpakigromansahanay upod sa isa ka pamatan-on nga lalaki. Ang mga problema kaangay sini sarang malikawan kon magkontento ka sa mapuslanon nga mga balasahon​—kaangay sini nga balasahon kag ang kaupod sini nga, Ang Lalantawan. Ini nga pagbasa nakabulig sa madamo nga pamatan-on sa ‘pagpatuhoy sang ila hunahuna sa mga butang sang espiritu,’ sa baylo sang napukan nga unod.​—Roma 8:5.

Untati Inang mga Pagpanghandurawan!

Kon kaisa, ang mga panghunahuna nahanungod sa tuhay nga sekso mahimo nga magasulod lamang sa imo hunahuna nga wala sing paandam. Ang 17-anyos nga si Scott nagtuad: “May mga tion nga nabudlayan gid ako sa pagsikway sang sekso sa akon hunahuna.” Ukon ayhan nakakita ka lamang sing isa ka maambong nga lalaki ukon matahom nga lin-ay. Antes mo marealisar, nasapwan mo ang imo kaugalingon nga nagapanghunahuna nahanungod sa iya. Apang isa ka butang ang pagtalupangod nga ang isa makabibihag kag isa gid ka lain nga butang ang paghimo sang ginpaandam ni Jesus, nga amo, ang ‘padayon nga pagtulok sa isa ka babayi agod makatigayon sing daku nga pagkaibog sa iya.’ (Mateo 5:28; ipaanggid ang Hulubaton 6:25.) Kon bata pa ikaw agod magminyo, ang pagpaligad sing tion sa makapulukaw nga mga pagpanghandurawan tuhoy sa sekso makapapung-aw lamang kag makapaluya sa imo.​—Ipaanggid ang Hulubaton 13:12.

Sa amo si Scott nagsiling: “Ang nagabulig sa akon amo ang pagbaylo sang tema​—pagpanas sa akon hunahuna sang mga butang nga nagapakunyag sa akon. Ginapahanumdom ko ang akon kaugalingon nga ina nga mga balatyagon ukon mga sugyot magaligad lamang sa ulihi.” (Ipaanggid ang Filipos 4:8.) Si apostol Pablo nagsiling: “Ginasakit ko ang akon lawas kag ginaulipon ini.” (1 Corinto 9:27) Sing kaanggid, ayhan dapat ikaw mangin estrikto sa imo kaugalingon kon ang mga panghunahuna nahanungod sa tuhay nga sekso magapanggamot. Kon magpadayon ang mga panghunahuna, tilawi ang pila ka pisikal nga ehersisyo. “Ang paghanas nga lawasnon may diutay nga kapuslanan,” kag ang isa ka pagdagundagon ukon pila ka minutos nga pag-uluehersisyo mahimo nga amo lamang ang imo kinahanglanon agod ibalik ang imo hunahuna sa mapuslanon kag balanse nga mga panghunahuna.​—1 Timoteo 4:8.

Nasapwan man sang madamo nga pamatan-on nga ang ‘pagtigayon sing bugana nga buluhaton sa hilikuton sang Ginuo’ ilabi na nga makabulig. (1 Corinto 15:58) Ginpabutyag ini sang lin-ay nga si Debra sing subong sini: “Natukiban ko nga ang solusyon amo ang pagpabilin nga masako tubtob wala na ikaw sing kusog para sa iban nga mga butang.” Ang pagkamasako sa Cristianong kongregasyon kag sa tanan nga hilikuton sini makahimo sing daku agod mabuligan ikaw sa paghupot sang imo panghunahuna nga balanse.

Apang, bisan ano pa ang imo himuon, mahimo nga mabudlayan gihapon ikaw kon kaisa sa paglikaw sang imo hunahuna sa tuhay nga sekso. Kon amo, mangayo sing bulig gikan sa mga hamtong. Ayhan sarang mo mahambalan ini nga butang upod sa isa sang imo mga ginikanan. Binagbinaga ang ginsiling sang pamatan-on nga si Carl: “Nakabulig sa akon ang pagpakighambal tuhoy sa sini nga butang upod sa isa nga mas may edad sa akon kag eksperiensiado. Mas maayo kon mas prangka ang paghambalanay.” Labaw sa tanan, indi pagkalimti ang bulig nga matigayon mo gikan sa imo langitnon nga Amay. “Kon mabatyagan ko na gani ang sugyot sa sekso,” siling sang isa ka diminyo nga Cristianong lalaki, “nagapangamuyo gid ako.” Ang Biblia nagasiling: “Busa, magpalapit kita nga may kahilwayan sa paghambal sa trono sang dibagay nga kaluoy, agod nga makatigayon kita sing kaluoy kag dibagay nga kaayo subong bulig sa nagakaigo nga tion.” (Hebreo 4:16) Indi, indi pagkuhaon sang Dios ang imo interes sa tuhay nga sekso. Kundi upod sa iya bulig, matukiban mo nga may yara madamo nga butang nga mahunahuna.

[Mga footnote]

[Retrato sa Pahina 17]

Kon ang paghambalanay tuhoy sa tuhay nga sekso indi na makontrol, magkaisog nga islan ang tema