Ang Dalagku nga mga Siudad Amat-amat nga Nangin Makapuluot
SA BUG-OS nga kalibutan, ang dalagku nga mga siudad nagadamo, nagaganyat sa minilyon nga nagapangita sing trabaho, puluy-an, kag sing mga kasulhayan sang kabuhi sa siudad. Apang daku ang nataya. Bisan gani ang pagginhawa sa sining nagasangkad nga mga siudad nangin makatalagam sa ikaayong lawas sang tawo.
Ginapakita sang isa ka report gikan sa UNEP (United Nations Environment Program) kag sang World Health Organization nga ang polusyon sa hangin sa 20 ka pinakadalagku nga siudad sa kalibutan labi nga naglala. “Sa pila ka kaso,” siling sang Our Planet, isa ka magasin nga ginbalhag sang UNEP sa Kenya, “ang polusyon sa hangin pareho kalala sang makaulugot nga itom nga aso sa London 40 ka tuig na ang nagligad.” Ang mga pumuluyo sa Mexico City amo ang labi nga naapektuhan, apang ang tignapulo ka milyon nga tawo nga nagapuyo sa mga siudad kaangay sang Bangkok, Beijing, Cairo, kag Saõ Paulo naapektuhan man sing daku sang polusyon sa hangin.
Daw ano ka makatalagam ang hangin sa amo nga mga siudad? Ti, ang mataas nga nibel sang panguna nga mga pollutant (nagapahigko nga hangin), subong sang sulfur dioxide, carbon monoxide, kag lead, makatalagam sa madamo nga paagi. Madamo gid ang mga epekto sini sa lawas: mga problema sa respiratoryo kag tagipusuon, kahalitan sa neuron, kag mga balatian bisan sa utok sang tul-an, atay, kag batobato.
Ano ang ginahalinan sang polusyon? Ang nagaisahanon nga pinakadaku nga kabangdanan sa sining mga siudad, suno sa Our Planet, amo ang mga salakyan. Sanglit ang karon nga kadamuon sang mga salakyan sa kalibutan—630 milyones—“ginapaabot nga magadoble sa masunod nga 20-30 ka tuig, kalabanan sa mga siudad,” ang palaabuton sang hangin sa siudad madulom gid sa pagkamatuod. Mas malain pa, diutay lamang nga tikang sing paghalong ang ginhimo, kay, subong sang ginasiling sang report, “madamo ang wala makahibalo sang kadakuon sang problema” sa kalabanan sang dalagku nga mga siudad. Indi katingalahan, nian, nga ginapalig-on sang Our Planet nga dapat hatagan sing daku nga prioridad sining mga siudad ang pagtinlo sa hangin. Kon indi mahimo ini, makatalagam gid ang palaabuton. Suno sa pagbulubanta sining pamantalaan, “ining mga siudad amat-amat nga magaantos sing pagkapuot bangod padayon nga nagahigko pa ang ila hangin.”