Ang Ginahalinan sang Mapasipalahon nga Panghambal

“Gikan sa kabuganaan sang tagipusuon ang baba nagahambal.”​—⁠MATEO 12:⁠34.

MGA duha ka milenyo na ang nagligad, ginbungat ni Jesucristo ang mga pulong sa ibabaw. Huo, ang ginahambal sang isa ka tawo masami nga amo ang nagapakita sang iya pinakatudok nga mga balatyagon kag mga motibo. Mahimo nga takus ini dayawon. (Hulubaton 16:23) Sa pihak nga bahin, mahimo nga malimbungon ini.​—⁠Mateo 15:⁠19.

Ang isa ka babayi nagsiling tuhoy sa iya bana: “Daw hinali lang sia nagapangakig, kag ang pagkabuhi upod sa iya masami nga daw kaangay sang paglakat sa duta nga may mga bomba sa idalom​—⁠wala gid ikaw makahibalo kon ano ang magapalupok sini.” Amo man sini nga kahimtangan ang ginalaragway ni Rich­ard tuhoy sa iya asawa. “Kapalaaway kay Lydia,” siling niya. “Wala lamang sia nagahambal; nagapang-uliga sia, kag ginaturisok ako sang iya tudlo nga subong bala bata-diutay ako.”

Sa pagkamatuod, mahimo nga mag-utwas ang pag-argumentohanay bisan sa pinakamaayo nga pag-asawahay, kag ang tanan nga mag-asawa nagahambal sing mga butang nga ginahinulsulan nila sa ulihi. (Santiago 3:⁠2) Apang kapin pa sa sini ang mapasipalahon nga panghambal sa tunga sang mag-asawa; nagadalahig ini sing makapanubo kag mamulayon nga mga hambal nga ginatuyo sa pagdominar, ukon sa pagkontrol, sa tiayon. Kon kaisa, ang makahalalit nga hambal nagapakunokuno nga malulo. Halimbawa, ginlaragway ni salmista David ang isa ka tawo nga malulo maghambal, apang sa sulod niya malaut sia: “Ang mga pulong sang iya baba madanlog pa sa mantekilya, apang ang iya tagipusuon may huyog sa pagpakig-away. Ang iya mga pulong mahumok pa sa lana, apang sila mga espada nga nagabot.” (Salmo 55:21; Hulubaton 26:​24, 25) Bisan pa kon dayag nga masakit ukon nagapakunokuno lamang, ang masakit nga panghambal makaguba sang pag-asawahay.

Kon Paano Ini Nagasugod

Ano ang nagatiklod sa isa ka tawo nga maggamit sing mapasipalahon nga panghambal? Sa kabilugan, ang ginahalinan sang paggamit sini nga sahi sang panghambal amo ang makita kag mabatian sang isa. Sa madamong pungsod ang pang-uliga, mga insulto, kag makapanubo nga mga tinaga ginakabig nga kalahamut-an kag makahalam-ot pa gani.a Ang mga bana ilabi na mahimo nga naimpluwensiahan sang media, nga masami nagalaragway sang “matuod” nga mga lalaki subong dominante kag agresibo.

Sing kaanggid, madamo sang matinamayon maghambal ang ginpadaku sa mga puluy-an diin ang mga ginikanan regular nga nagapautwas sing kaakig, hinakit, kag pagyubit. Sa amo, gikan sa bata pa nga edad, nakabaton sila sing mensahe nga ini nga sahi sang paggawi normal lamang.

Mahimo nga ang isa ka bata nga ginpadaku sa sini nga sahi sang palibot indi lamang makatuon sini nga panghambal; mahimo man sia makatigayon sing tiko nga pagtamod sa iya kaugalingon kag sa iban. Halimbawa, kon ang bata ginahambalan sing maparas, mahimo sia magdaku nga nagabatyag sing pagkawalay pulos, kag mangin maakigon pa gani. Apang ano kon mabatian lamang sang bata nga ginauliga sang iya amay ang iya iloy? Bisan pa lamharon kaayo ang isa ka bata, mahimo sia malatnan sang pirme nga pagtamay sang iya amay sa mga babayi. Mahimo matun-an sang isa ka bata nga lalaki gikan sa paggawi sang amay nga dapat kontrolon sang lalaki ang babayi kag ang paagi agod matigayon ang pagkontrol amo ang pagpahog sa ila ukon pagsakit sa ila.

Ang isa ka maakigon nga ginikanan mahimo makapadaku sing maakigon nga bata, nga mahimo man magdaku nga ‘madali mangakig’ nga nagahimo sing “madamo nga paglapas.” (Hulubaton 29:​22, foot­note) Sa amo, ang makahalalit nga hambal sarang mapaliton sa masunod nga kaliwatan. Upod ang maayong rason, ginlaygayan ni Pablo ang mga amay: “Dili ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak.” (Colosas 3:21) Sing talalupangdon, ang Griegong tinaga nga ginbadbad “pagpaakiga,” suno sa Theo­log­ical Lexi­con of the New Tes­ta­ment, mahimo magkahulugan sing “paghanda kag pagpukaw para sa pagpakig-away.”

Sa pagkamatuod, indi magamit ang impluwensia sang ginikanan subong balibad sa pagpasipala sa iban, sa pulong ukon sa iban nga paagi; apang nagabulig ini sa pagpaathag kon paano ang huyog sa paghambal sing maparas mahimo mangin batasan gid. Mahimo nga wala ginasakit sang isa ka pamatan-on nga lalaki ang iya asawa, apang ginasakit bala niya sia paagi sa iya mga panghambal kag sa iya mga panimuot? Ang pag-usisa sa kaugalingon mahimo magapahayag sa isa ka tawo nga napanubli niya ang pagkamatinamayon sang iya amay sa mga babayi.

Sing maathag, ang mga prinsipio sa ibabaw sarang man maaplikar sa mga babayi. Kon ginapasipalahan sang isa ka iloy ang iya bana, mahimo nga amo man sini ang ipakita sang anak nga babayi sa iya bana kon mamana sia. Ang isa ka hulubaton sa Biblia nagasiling: “Maayo pa magpuyo sa isa ka desyerto, sangsa mag-upod sa babayi nga masuayon kag maakigon.” (Hulubaton 21:​19, The Bible in Basic English) Walay sapayan, dapat labi na nga mangin mahalungon ang isa ka lalaki sa sining butang. Ngaa?

Ang Gahom sang mga Mapiguson

Masami nga mas daku ang gahom sang bana sangsa iya asawa. Masami nga halos sia pirme ang mas mabakod sa pisikal, amo kon ngaa labi pa nga makahaladlok ang posibilidad nga makahalit sia sa pisikal.b Dugang pa, ang lalaki masami nga kapin ka malantipon sa trabaho, sa independiente nga pagkabuhi, kag sa pinansial. Bangod sini, ang ginapasipalahan nga babayi mahimo gid magbatyag nga nakibon kag nagaisahanon. Mahimo nga magaugyon sia sa ginsiling sang maalam nga si Hari Solomon: “Ako mismo nagbalik agod makita ko ang tanan nga buhat sang pagpamigos nga ginahimo sa idalom sang adlaw, kag, yari karon! ang mga luha sang mga ginapigos, apang wala sila sing manuglugpay; kag sa bahin sang ila mga manugpigos may gahom, amo kon ngaa wala sila sing manuglugpay.”​—⁠Manugwali 4:⁠1.

Mahimo nga maggamo ang pensar sang isa ka asawa kon ang iya bana nagabag-obag-o sa ulot sang duha ka sobra gid nga mga butang​—⁠kon kaisa mabuot, kon kaisa naman mamulayon. (Ipaanggid ang Santiago 3:10.) Dugang pa, kon ang iya bana isa ka sangkol nga manug-aman sing materyal nga butang, mahimo tublagon ang konsiensia sang ginapasipalahan nga asawa sa paghunahuna nga may diperensia ang ila pag-asawahay. Mahimo pa gani nga iya kaugalingon ang basulon niya sa paggawi sang iya bana. “Kaangay gid sang ginasakit nga asawa,” tu-ad sang isa ka babayi, “pirme ko anay ginahunahuna nga ako ang kabangdanan.” Ang isa pa ka asawa nagsiling: “Nagpati ako sa akon kaugalingon nga kon tinguhaan ko lamang sing dugang pa nga hangpon sia kag ‘mangin mapailubon’ sa iya makasapo ako sing kalinong.” Sing makapasubo, masami nga nagapadayon gihapon ang indi maayo nga pagpakig-angot.

Makapasubo gid nga madamong bana ang nagaabuso sa ila gahom paagi sa pagdominar sa babayi nga ginsumpaan nila nga higugmaon kag palanggaon. (Genesis 3:16) Apang ano ang sarang mahimo sa sining kahimtangan? “Indi ko luyag maghalin,” siling sang isa ka asawa, “luyag ko lamang nga untatan na niya ang pagpasipala sa akon.” Pagligad sang siam ka tuig nga pag-asawahay, ang bana nagbaton: “Narealisar ko nga mapasipalahon ang amon relasyon kag ako ang nagapasipala. Luyag ko gid magbag-o, indi maghalin.”

May yara bulig para sa mga mag-asawa nga naapektuhan sang masakit nga mga hambalanon, subong sang ipakita sang masunod nga artikulo.

[Mga footnote]

[Blurb sa pahina 6]

Sing makapasubo, madamo nga bana ang nagaabuso sa ila gahom paagi sa pagdominar sa babayi nga ginsumpaan nila nga higugmaon kag palanggaon

[Laragway sa pahina 7]

Maimpluwensiahan ang bata sang pagtamdanay sang iya mga ginikanan