Ginaarado Nila Gihapon ang Duta Paagi sa mga Kabayo
SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA
SA SINING tion sang modernong teknolohiya, mahimo indi makapati ang iban nga may mangunguma nga nagagamit gihapon sing mga kabayo sa pag-arado sang ila duta. Apang may mga duog diin ginagamit ang makusog nga grupo sang mga kabayo sa baylo sang mga traktura.
Ang matuod, malaka na lang ginagamit ang mga kabayo sa pag-arado sa mga ulumhan. Apang may mga bentaha ang paggamit sing mga kabayo.
Ginagamit sa Agrikultura
Kutob sang dumaan nga mga tion ang mga kabayo ginagamit subong kalargahan nga mga hayop. Ginsambit ini sa mga maragtas sang Sumerianhon, sang mga Hethanon, sang mga Egiptohanon, kag sang mga Intsik. Apang sa sulod sang mga siglo malaka lamang sila ginagamit sa agrikultura. Ini bangod ang mga toro nga baka ginkabig nga mahapos saguron kag sarang maihaw kon indi na makatrabaho. Apang, ang mga toro nga baka mas mahinay sangsa mga kabayo.
Sang ika-19 nga siglo, ginbuslan sang mga kabayo ang mga toro nga baka sa pag-arado sang duta sa madamo nga duog sa Nakatundan. Sa bahin, ginapatuhoy sang isa ka publikasyon ang “pagkaimbento sang moderno nga makinarya sa panguma nga ginpasibu sa madasig, tayuyon nga hulag sang kabayo sangsa mahinayon nga toro.”
Sang ulihi, ang mga rasa kaangay sang Clydesdale sa Scotland, ang Suffolk Punch kag ang Shire sa Inglaterra, kag ang Percheron sa Pransia gingamit sa agrikultura. Ining mahinay apang makusog nga mga kabayo ginpalahian sa mas magagmay nga kabayo agod makapamata sing indi tanto ka kusog apang sang mas madasig nga kabayo. Ining ginpalahian sing pinasahi nga mga sapat gintawag nga mga draft nga kabayo, nagapatuhoy sa ila ikasarang sa pagbutong sing mabug-at nga mga lulan.
Ang Kabayo Ginpaanggid sa Traktura
Sa pagkamatuod, wala sing kabayo nga may kusog sa pagbutong kaangay sang moderno nga traktura. Apang basi makibot ikaw sa paghibalo sa kusog sang mga kabayo! Sang 1890, duha ka Clydesdale draft nga kabayo ang nagbutong sing kargado nga bagon nga wala nagatiyog ang mga ruweda! Kag sang 1924 ang isa ka paris sang Shire nga kabayo sa Inglaterra naghimo sing kaanggid makadalayaw nga buhat, nagbutong sang ginbulubanta nga 50 toneladas!
Ang draft nga mga kabayo maalam man kag kahibalo magmatumato. Halimbawa, ang isa ka grupo sang mga kabayo nga nagaarado sing isa ka ulumhan halos indi na kinahanglan tuytuyan kon may isa ka maayo nga giya nga kabayo. Ang giya nga kabayo amo ang nagatuytoy sa grupo, padayon nga ginasunod ang iras. Ginapatihan nga ang grupo sang mga kabayo makaarado sing matadlong gid nga iras bangod ang mga kabayo nabutahan kag indi makabalikid, nga masami ginahimo sang mga tawo nga nagamaneho sing traktura.
Dugang pa, sa tion sang tig-alani ang mga kabayo mas mahapos gamiton sangsa traktura. Ang ila ikasarang sa pagliso sing eksakto nga 90 degree—kag kon kinahanglanon, sing 180-degree—nagapakita nga wala sing bahin sang ulumhan ang indi nila maarado sa tion sang tigtalanom.
Nagapanghikot nga Grupo sang mga Kabayo
Kanami tulukon sa isa ka grupo sang mga kabayo nga nagasunod sa mga sugo sang nagamaneho sa ila. Ang grupo nahanas sa pagsunod sa espisipiko nga mga mando nga may espisipiko nga mga pagmaniobra, walay sapayan nga ang eksakto nga lenguahe kag mga ekspresyon nga ginagamit nagalainlain sa tagsa ka nagamaneho. Kilala sang mga kabayo ang hambal kag tuno sang tingog sang nagamaneho sa ila. Ang pinasahi nga pagpanihol, upod ang makapahulag nga mga tinaga gikan sa nagamaneho, nagapahulag sa mga kabayo.
Sa Australia ang kabayo sa tuo sang grupo (gikan sa puwesto sang nagamaneho) ginatawag nga pangdemano nga kabayo kag ang kabayo sa wala, amo ang pangdesilya nga kabayo. Ini nga pagtawag mahimo naghalin sa paagi sang pagmaneho sang mga beterano sa ila grupo sang mga kabayo, pirme sila nagaagi sa wala nga bahin sang mga kabayo.
Katahom gid tulukon ang idas sang napulo ka kabayo samtang nagaliso sila sing 90-degree, subong pagsunod sa mando sang nagamaneho! Kon nagaliso sa wala, ang pangdesilya nga mga kabayo nagaisol sa magagmay nga mga tikang, samtang ang iban nagaliso sing katunga pakadto sa iya. Nian, kon nagaliso sa tuo, ang pangdemano nga mga kabayo naman ang nagaisol. Sa tion sang tig-ilinit makakulunyag tulukon ang grupo sang mga kabayo nga nagakadula bangod sang madamol nga yab-ok kag nian nagalutaw liwat nga daw pader sang nagahagunos nga mga kabayo pagkatapos nga makaliso!
Ang tagsa ka kabayo may kaugalingon nga ngalan kag nagahulag suno sa tuno sang tingog sang nagamaneho. Kon nagalaminday ang isa ka kabayo, ang matigdas, sa masami ang nagasaway nga tuno nga nagatawag sang iya ngalan tuman na. Sa una nga paghanas pirme matun-an sang mga kabayo nga inang tuno sang tingog ginaupdan sang isa ka lapdos sang lipak ukon putik. Apang sa tion nga matun-an na ang amo nga leksion, ang estrikto nga disiplina halos wala na ginakinahanglan.
Isa Ka Kinaandan nga Adlaw sang Pagtrabaho
Ang isa ka mangunguma mahimo nagabangon sing mga alas singko sang aga agod pahalbon ang mga kabayo kag nian nagapamahaw man sia samtang nagahalab ang mga kabayo. Natun-an sang mga kabayo ang mag-inom sing nagakaigo antes magsugod ang trabaho bangod wala sila ginapainom antes sang tigpalanyaga. Ang tagsa ka kabayo ginasugkayan antes ginarendahan. Nagatapna ini sang mga iritasyon sa panit kag manami sa pamatyag. Sa masami ang mga kabayo nagalibutlibot sa mangunguma kag mapainumuron nga nagahulat sang ila turno. Nian, ginarendahan sila kag ginagutahan sing tingob. Nagalawig ini sing isa ka oras ukon kapin pa, depende sa kadamuon sang mga kabayo. Ginahanda man ang sako sang halalbon subong palanyagahon sang mga kabayo. Ti, indi lamang ang nagamaneho ang kinahanglan nga manyaga!
Ang mga kabayo nagatrabaho nga wala nagareklamo sa sulod sang walo ukon napulo ka oras, kag kon komportable ang mga renda kag mga kagamitan, ang mga kabayo indi malap-ukan sa bug-os nga adlaw, ukon mapilahan ang ila mga abaga. Sa paghinagob sang kagab-ihon, ang tawo kag ang mga kabayo nalangkag nga makapauli agod makakaon sing malinong, makainom sing husto, kag makapahuway sing maayo.
Ang mga nagagamit gihapon sing mga kabayo sa pag-arado sa ila ulumhan mahimo magasiling sing maabtik nga mas makalilipay ini sangsa pagpamati sa andar sang makinarya sa bilog nga adlaw. Ang kalinong nagapabatyag sa mangunguma nga bahin sia sang ulumhan. Matalupangdan niya sing maayo ang mga tinuga sa palibot niya—ang huni sang mga pispis nga nagapangahig samtang ginausisa nila ang bag-o lang masul-ay nga duta sa gin-arado nga mga iras; ang baho sang basabasaon nga hilamon; ang pagsuro sang gapogapo nga yelo samtang ginasul-ay sang punta sang arado ang nagakusog nga duta sa matugnaw nga kaagahon—diutay nga mga butang nga indi mamutikan sang mangunguma kon nagapalamungol sia bangod sa gahod sang traktura.
Matuod, ang mga traktura makatrabaho sing 24 oras sa isa ka adlaw, nga imposible mahimo sang mga kabayo. Matuod man nga mas madamo ang maarado sang mga traktura kag diutay lamang ang ginakinahanglan nga pagtatap. Apang wala sing traktura ang nakapatubas sing gamay makawiwili nga kabayo, kag isa lamang ini sang kalipay nga nagahimo sa paggamit sing mga kabayo nga wala sing kaanggid. Sarang man “masugilanon” sang nagamaneho ang iya mga kabayo samtang nagatrabaho sila. Kag nagasabat sila paagi sa ila pagsunod, nga nagatindog ang mga dulunggan sa pagpamati sang iya tagsa ka tinaga.
Ang pagpanguma mabudlay kag, kon kaisa, makapalapyo nga trabaho. Apang yadtong nagaarado sang ila ulumhan sa dinumaan nga paagi, nga nagagamit sing mga kabayo, may madamo nga kalipay sa pagtrabaho sing suod upod sa sining makusog, mapisan nga mga sapat nga gintuga sang Dios.
[Laragway sa pahina 26]
Ang mga kabayo mas mahapos gamiton sangsa isa ka traktura