Pagbantay sa Kalibutan

Tabako kag mga Trabaho

“Ang pagbuhin sa mga ginagasto sa mga produkto sang tabako makadugang sing mga palamugnan” sa pila ka duog sa Estados Unidos, siling sang isa ka report sa ­The Jour­nal of the Amer­i­can Med­i­cal As­so­ci­a­tion. Gingamit ang de-kompyuter nga pagbulubanta agod ipakita kon paano ang mga pundo nga gingamit anay sa tabako mahimo magamit sa iban nga mga butang, nga may kabilugan nga pag-uswag sa mga trabaho sa bug-os nga pungsod. Ang report nagasiling man nga ang nagatanom sing tabako nga mga rehiyon indi madulaan sing madamo nga trabaho subong sang ginabulubanta sang industriya sang tabako. “Ang panguna nga ginakabalak-an tuhoy sa tabako amo ang daku nga epekto sini sa panglawas kag indi ang epekto sini sa pagkawalaytrabaho,” siling sang report. Ginpangabay man sang Amer­i­can Med­i­cal As­so­ci­a­tion ang mga kapitalista sa ­stock mar­ket nga ibaligya ang ila mga bahin sa 13 ka kompanya sang tabako, suno sa ­Los An­ge­les ­Times. Si ­Scott Bal­lin, sang Amer­i­can ­Heart As­so­ci­a­tion, nagsiling: “Indi naton dapat sakdagon ang mga kompanya nga padayon nga nagabaligya sing balatian kag kamatayon sa sini nga pungsod kag sa iban.”

Pinakamataas nga mga Tinukod sa Kalibutan

Sa una nga tion sa kapin sa isa ka siglo, ang pinakamataas nga tinukod indi makit-an sa Estados Unidos. Ang Coun­cil on ­Tall Build­ings kag Ur­ban Hab­i­tat, ang manugpat-od sang mataas nga mga tinukod sa kalibutan naghatag sinang kadungganan sa Pet­ro­nas Twin Tow­ers, sa Kua­la Lum­pur, Ma­lay­sia. Ang pinakamataas anay nga ­Sears Tow­er sa Chi­ca­go, amo gihapon ang pinakamataas kon ilakip ang torre sang telebisyon sini sa ibabaw sang iya atop. Apang, namat-od ang konsilyo, nga yadtong mga torre indi bahin sang arkitektura sang tinukod. Ang pagtukod sing mataas nga mga tinukod sa madamo nga pungsod sa Asia gintamod sang mga sumalakdag subong simbolo sang daku nga pag-uswag sa ekonomiya sa sina nga pungsod. Sa katunayan, ang Pet­ro­nas Twin Tow­ers lutuson sa ulihi sang ­World Fi­nan­cial Cen­ter, nga naiskedyul nga matapos sa Shang­hai, China, sa hingapusan sining dekada.

Pagluwas sa mga Seabird?

Kon may maula nga madamo nga langis sa dagat malapit sa baybayon, maapektuhan gid sing daku ang ilahas nga mga kabuhi. Kon kaisa ang mga organisasyon​—⁠madamo sini ginahuman sang boluntaryo nga mga trabahador​—⁠nagahulag suno sa ila masarangan. Ang isa sang unang mga prioridad amo ang pagtinlo sa nabulit sing langis nga mga seabird. Apang daw ano ka epektibo kag nagadugay ini nga buhat? Ginapakita sang modernong pagpanalawsaw nga linibo sang natinluan kag ginbalik sa ila puluy-an, ang kalabanan nagakapatay sa sulod sang napulo ka adlaw. Ngaa? Magluwas sa epekto sang pag-uyat sang tawo, ang mga pispis makatulon sing langis samtang ginatinluan nila ang ila mga balahibo, kag nagakapatay sa ulihi bangod sini. Agod malikawan ini, ang mga pispis nga gin-atipan sa Britanya ginpakaon sing tinimpla nga kao­lin, uling, kag glu­cose agod dulaon ang mga hilo. Walay sapayan sini, tuman ka diutay sa sining mga pispis ang nagakabuhi sing malawig tubtob makapamuto, kag ang pagtinlo ginatamod subong “hapaw nga buhat,” hinakop sang isa ka ekologo nga ginkutlo sang The Sunday Times sang London.

Tipo-C nga Hepatitis kag ang Dugo

Ang isa ka report sang ­French Na­tion­al Net­work of Pub­lic ­Health nagsiling nga “sa ulot sang 500,000 kag 600,000 ka tawo sa Pransia ang natapikan sing hepatitis-C nga kagaw.” Suno sa pamantalaan sa Paris nga Le Monde, 60 porsiento sang mga impeksion sang tipo-C nga hepatitis nga kagaw ang naghalin sa mga pagpatayon sing dugo ukon sang gin-indyeksion nga bulong. Dugang pa, ang iban nga tawo natapikan sa tion sang pagpabulong paagi sa di-esterilisado nga kagamitan. Ang tipo-C nga hepatitis mahimo magdul-ong sa cir­rho­sis ukon kanser sa atay.

Kon Mag-untat Ka sa Pagpanigarilyo

Sa sulod sang 20 minutos sa tion nga mag-untat sa pagpanigarilyo ang isa ka tawo, ang lawas nagasugod sa pagbenepisyo. Ginalista sang Read­er’s Di­gest ang maayong mga pagbag-o nga nagakatabo sa espisipiko nga mga tion pagkatapos mag-untat ang isa sa pagpanigarilyo. Beinte minutos: Naganormal ang presyon sang dugo kag ang pitik sang pulso; naganormal ang kataason sang temperatura sang kamot kag tiil. Walo ka oras: Naganormal ang kataason sang car­bon mon­ox­ide sang dugo; naganormal ang kataason sang oksiheno sang dugo. Bein­te-kuatro oras: Nagabuhin ang posibilidad nga atakehon sa kasingkasing. Kuwarentay-otso oras: Nagatubo liwat ang mga ­nerve end­ing; nagaayo ang ikasarang sa pagpanabor kag pagpanimaho; mahapos ang paglakat. Duha ka semana tubtob tatlo ka bulan: Nagauswag ang sirkulasyon sang dugo; ang pagpanghikot sang baga nagauswag tubtob sa 30 porsiento. Isa tubtob siam ka bulan: Nagabuhin ang pag-ubo, pagpin-ot sang ilong, kalapyo, kabos nga pagginhawa; nagatubo liwat ang cil­ia sang baga. Isa ka tuig: Ang katalagman nga magbalatian sa cor­o­nary sang tagipusuon katunga sangsa nagapanigarilyo.