Ang Pagtamod sang Biblia

Sayop Bala ang Pagkaon sing Karne?

“YARI KARON NAHATAG KO SA INYO ANG TANAN NGA GAMHON NGA MAY BINHI NGA YARA SA KADAYGAN SANG BUG-OS NGA DUTA KAG TAGSA KA KAHOY NGA NAGADALA SING BINHI. INI MANGIN KALAN-ON NINYO.”—Genesis 1:⁠29.

ANG disiotso anyos nga si Sujata, gikan sa vegetarian Hindu nga pamilya, madali nga nag-ugyon sa sugo sang Dios tuhoy sa kalan-on sang unang tawo nga si Adan. Apang gilayon sia nga namangkot: “Ngaa, nian, ang mga tawo nagaihaw sing mga sapat agod kan-on samtang madamo man sing butang nga makaon?”

Madamo nga tawo sa palibot sang duta ang nagapautwas sing kaanggid nga reaksion. Ginatos ka milyon nga mga tawo sa Nasidlangan ang nagasunod sa wala karne nga pagkaon. Dugang pa, nagauswag ang kadamuon sang vegetarian sa Nakatundan. Sa Estados Unidos lamang, mga 12.4 ka milyon ka tawo ang nagaangkon nga vegetarian, mas labaw sing 3 ka milyon sangsa nagligad nga dekada.

Ngaa madamo ang nagapasulabi sing wala karne nga pagkaon? Ano ang nagakaigo nga pagtamod sa kabuhi sang sapat? Ang pagkaon bala sing karne nagapakita sing pagkawalay pagtahod sa kabuhi? Suno sa kon ano ang ginasiling sang Genesis 1:​29, sala bala ang magkaon sing karne? Una, binagbinaga anay kon ngaa ang iban wala nagakaon sing karne.

Ngaa ang Iban Wala Nagakaon Sing Karne?

Tuhoy kay Sujata, ang iya pagkaon may kaangtanan sa iya relihioso nga pagtuo. “Nagdaku ako subong isa ka Hindu, nga nagapati sa doktrina sang reinkarnasyon,” paathag niya. “Sanglit ang kalag sang tawo makabalik subong isa ka sapat, ginatamod ko ini nga kaangay sa akon. Gani daw sayop nga ihawon sila agod kaunon.” Ginasakdag man sang iban nga relihion ang pamaagi sang pagkaon sang isa ka vegetarian.

May pila pa ka kabangdanan magluwas sa relihiosong pagtuluuhan ang nagaimpluwensia sa pagpili sang mga tawo sa ila pagkaon. Si Dr. Neal Barnard, halimbawa, prangka nga nagsiling: “Ang lamang nga rason sa pagkaon sing karne amo ang naandan na nga kaunon ukon pagkaignorante.” Ang iya malig-on nga tindog napasad sa iya pagtamod tuhoy sa risgo sa kapagros sa pagkonsumo sing karne, subong sang balatian sa tagipusuon kag kanser.a

Sa Estados Unidos, ginasiling nga ang mga tin-edyer amo ang pinakadasig magtubo nga hubon sang mga vegetarian. Kag ang kabalaka sa mga sapat isa ka rason. “Ang mga lamharon maluyagon sa mga sapat,” siling ni Tracy Reiman sang People for the Ethical Treatment of Animals. “Sang nahibaluan nila kon ano ang nagakatabo sa mga sapat sa wala pa ini maihaw agod kan-on, nagdugang ang ila kaluoy nga nabatyagan.”

Madamo nga tawo nga nabalaka sa palibot ang nakahangop tuhoy sa kaangtanan sang ila pagkaon kag sang daku nga ginakinahanglan sa duna nga manggad sa pagpadaku sang sapat agod kaunon. Halimbawa, nagakinahanglan sing mga 3,300 ka litro sang tubig sa pagpatubas sing isa ka kilo nga karne sang baka kag 3,100 ka litro sang tubig sa isa ka kilo sang karne sang manok. Para sa iban, nangin rason ini sa paglikaw sa karne.

Apang kamusta ikaw? Likawan mo bala ang pagkaon sing karne? Antes sabton ina nga pamangkot, binagbinaga ang isa pa ka pagtamod. Subong makita sa Salmo 50:​10, 11, si Jehova nga Dios, ang Manunuga sang tanan nga butang, nagsiling: “Kay akon ang tagsa ka sapat sa kagulangan, kag ang kahayupan sa linibo nga kabakuluran. Nakilala ko ang tanan nga pispis sang kabukiran, kag ang mga sapat nga talunon sang latagon akon.” Sanglit ang tanan nga kasapatan ginapanag-iyahan sang Dios, importante nga mahangpan kon ano ang ginabatyag sang Manunuga tuhoy sa kabuhi sang sapat kag sa paggamit sini sang tawo agod kaunon.

Sayop Bala ang Mag-ihaw Sing mga Sapat?

Ang iban kaangay ni Sujata, nga nagatamod sa mga sapat nga tupong sa tawo nagabatyag gid nga ang pagkuha sa kabuhi sang sapat sa bisan ano nga katuyuan sayop​—⁠kag labi na gid ang pag-ihaw sa ila para kaunon. Walay sapayan, ginapakita sang Kasulatan nga ginapatuhay sang Dios ang kabuhi sang sapat kag sang tawo kag nagatugot sa pagpatay sa mga sapat sa pila ka rason. Halimbawa, sa Israel ang sapat mahimo patyon kon makatalagam ini sa kabuhi sang tawo ukon sa kasapatan sang isa.​—⁠Exodo 21:​28, 29; 1 Samuel 17:​34-36.

Halin sang una pa, gintugutan sang Dios ang paghalad sing mga sapat sa pagsimba. (Genesis 4:​2-5; 8:​20, 21) Ginsugo man Niya ang mga Israelinhon nga dumdumon ang ila pagguwa halin sa Egipto paagi sa pagsaulog sing Paskwa kada tuig, nga naglakip sa paghalad sing isa ka kordero ukon kanding kag kaunon ang unod sini. (Exodo 12:​3-9) Kag sa idalom sang Mosaikong Kasuguan, may iban pa nga mga okasyon nga ginahalad ang mga sapat.

Sa tapos mabasa ang Biblia sa una nga tion, wala maluyagi sang 70-anyos nga Hindu nga babayi ang ideya sang paghalad sing sapat. Apang, samtang nagauswag ang iya ihibalo sa Kasulatan, nahangpan niya nga ang sugo sang Dios sa paghalad may katuyuan. Nagtudlo ini sa palaabuton nga paghalad ni Jesucristo, nga magatuman sa legal nga kinahanglanon para sa kapatawaran sang mga sala. (Hebreo 8:​3-5; 10:​1-10; 1 Juan 2:​1, 2) Sa kalabanan nga hitabo, ang mga halad nangin pagkaon man para sa mga saserdote kag kon kaisa sa mga sumilimba. (Levitico 7:​11-21; 19:​5-8) Ang Dios, nga tag-iya sang tanan nga mga tinuga, makatarunganon nga makahimo sina nga kahimusan para sa isa ka katuyuan. Sa pagkamatuod, sa tapos mapatay si Jesus, wala na ginpatuman sa pagsimba ang paghalad sing mga sapat.​—⁠Colosas 2:​13-17; Hebreo 10:​1-12.

Ang Paggamit sa mga Sapat Subong Kalan-on

Apang, kamusta naman ang pag-ihaw sa sapat agod kaunon? Matuod nga ang orihinal nga pagkaon sang tawo mga utanon. Apang sang ulihi ginpasangkad ini ni Jehova kag naglakip sa karne sang sapat. Mga 4,000 ka tuig ang nagligad, sang mga adlaw sang matarong nga si Noe​—⁠ginpahanabo ni Jehova ang bug-os globo nga anaw kag gintapos ang nagaluntad sadto nga kalautan sa duta. Si Noe, ang iya pamilya, kag ang tanan buhi nga tinuga nga ginpasulod niya sa arka naluwas sa Anaw. Sa tapos nga nakaguwa sila sa arka, si Jehova sa una nga tion nagsiling: “Ang tagsa ka sapat nga nagakabuhi mangin kalan-on ninyo. Subong nga ginhatag ko ang gamhon nga hilaw, ginahatag ko ini tanan sa inyo.” (Genesis 9:⁠3) Apang, sa amo man nga tion, naghatag ang Dios sing sugo: “Ang bisan sin-o nga magpaagay sing dugo sang tawo, tungod sa tawo ang iya dugo paagayon; kay ang Dios naghimo sa tawo sa iya dagway.” (Genesis 9:⁠6) Sing maathag, wala ginhimo sang Dios ang mga sapat nga mangin tupong sa mga tawo.

Ang matuod, ang pagpati ni Sujata tuhoy sa mga sapat ginpasad sa iya pagtuo sa doktrina sang reinkarnasyon. Sa sini nga bahin ang Biblia nagapaathag nga bisan pa ang mga tawo kag mga sapat mga kalag, ang kalag indi dimamalatyon. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:​4, 20; Binuhatan 3:23; Bugna 16:⁠3) Subong kalag, ang mga tawo kag mga sapat pareho nga nagakapatay kag nagauntat sa pagluntad. (Manugwali 3:​19, 20) Apang ang mga tawo, may yara isa ka dalayawon nga paglaum nga banhawon sa bag-ong kalibutan sang Dios.b (Lucas 23:43; Binuhatan 24:15) Ini man nagapakita nga ang mga sapat indi tupong sa tawo.

“Apang, ngaa nga ginlakip sang Dios ang karne sa pagkaon sang tawo?” luyag ni Sujata mahibaluan. Mahimo gid nga hinali nga nagbag-o ang klima sang duta bangod sang Anaw. Kon bala ginpahibalo ni Jehova nga idugang sang tawo ang karne sa iya pagkaon bangod ginapaabot niya ang kinahanglanon sang ulihi nga mga kaliwatan nga nagakabuhi sa mga duog nga magalaka ang mga utanon, ang Biblia wala nagasiling. Apang ginabaton ni Sujata nga ang Tag-iya sang tanan buhi nga butang may kinamatarong nga himuon ang isa ka pagbag-o.

Pagpakita Sing Pagtahod sa Kabuhi ang Sapat

Apang, palibog ni Sujata, ‘Indi man lang bala kita magpakita sing pila ka pagtahod sa kabuhi sang sapat?’ Huo, dapat gid. Kag ang Manunuga sang tanan nga butang nagasugid sa aton kon paano naton ini himuon. “Apang ang unod nga may kabuhi​—⁠ang iya dugo​—⁠dili ninyo pagkaunon,” siling sang iya sugo sa Genesis 9:⁠4. Ngaa nga may pagdumili sa pagkaon sing dugo? ‘Kay ang kalag (kabuhi) sang unod yara sa dugo,’ siling sang Biblia. (Levitico 17:​10, 11) Si Jehova nagmando: ‘Dapat nga iula mo ang dugo sang gin-ihaw nga sapat sa duta subong sang tubig.’​—⁠Deuteronomio 12:​16, 24.

Wala ini nagakahulugan nga ang aman sa pagkaon sing karne isa ka pagtugot sa pagpatuyang sa pag-ula sing dugo sang sapat para lamang sa kakunyag sa pagpangayam ukon pagpakita sing abilidad. Maathag nga ginhimo ini ni Nimrod. Ang Biblia nagkilala sa iya nga “ang isa ka gamhanan nga mangangayam batok kay Jehova.” (Genesis 10:⁠9) Bisan sa karon, ang kalangkag sa pagpangayam kag pagpatay sa mga sapat madali nga nagatubo sa iban. Apang ina nga espiritu nagapakita man sing walay pasunaid nga pagsikway sang kabuhi sang mga sapat, kag ang Dios wala nagatugot sa sini.c

Magmaluluy-on sa mga Sapat

Ang pila sang mga vegetarian karon, may yara man sinsero nga kabalaka sa pag-atipan sa mga sapat sang moderno nga industriya sang karne. “Ang negosyo agrikultura may diutay nga interes sa duna nga mga kinaiya sang mga sapat,” komento sang The Vegetarian Handbook. “Ginpadaku sa gutok kaayo nga mga tangkal kag sa dimaayo nga palibot,” siling sang libro, “mas daku ang paghingalit sa mga sapat karon kay sang una.”

Samtang ang pagkaon sing sapat indi batok sa kabubut-on sang Dios, supak sia sa mapintas nga pagtratar sa sini. ‘Ang matarong nagaatipan sang kalag sang iya sapat,’ siling sang Biblia sa Hulubaton 12:10. Kag ang Mosaiko nga Kasuguan nagasugo nga atipanon sing nagakaigo ang mga sapat.​—⁠Exodo 23:​4, 5; Deuteronomio 22:10; 25:⁠4.

Dapat Bala nga ang Isa ka Cristiano Mangin Isa ka Vegetarian?

Subong sang ginpakita na, ang pamangkot nga mangin isa ka vegetarian​—⁠ukon magpabilin nga amo​—⁠yara sa desisyon sang indibiduwal. Bangod sa kapagros, ekonomiya, ekolohiya, ukon kaluoy sa mga sapat, mahimo nga pilion sang isa nga mangin vegetarian. Apang dapat niya kilalahon ini nga isa lamang sa mga paagi sing pagkaon. Dapat nga indi niya pagmulayon ang mga tawo nga luyag magkaon sing karne, subong nga ang isa nga nagakaon sing karne indi man magpakalain sa isa nga vegetarian. Ang pagkaon ukon indi pagkaon sing karne wala nagahimo sa isa nga mangin maayo nga tawo. (Roma 14:​1-17) Ukon ang pagkaon sang isa amo ang nagapanguna nga butang sa iya kabuhi. ‘Ang tawo dapat mabuhi,’ siling ni Jesus, ‘indi sa tinapay lamang, kundi sa tagsa ka pulong nga nagaguwa sa baba ni Jehova.’​—⁠Mateo 4:⁠4.

Tuhoy sa problema sa kapintas sa mga sapat kag sa sayop nga paggamit sa manggad sang duta, nagsaad si Jehova nga tapuson niya ining dunot kag makagod nga sistema kag pagabuslan sang iya bag-ong kalibutan. (Salmo 37:​10, 11; Mateo 6:​9, 10; 2 Pedro 3:13) Sa sining bag-ong kalibutan, ang tawo kag ang mga sapat makatigayon sing walay katapusan nga paghidait sa tagsatagsa, kag si Jehova ‘magapaayaw sa handum sang tagsa ka buhi nga butang.’​—⁠Salmo 145:16; Isaias 65:⁠25.

[Mga footnote]

[Picture Credit Line sa pahina 28]

Punch