Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ako Makalampuwas nga Wala ang Akon mga Ginikanan?

“Sang tres anyos ako kag ang akon magulang kuatro anyos, nagdiborsio ang akon mga ginikanan. Nag-atubangay sila sa korte kon sin-o ang masapupo sa amon, kag nagdaug ang amon iloy. Apang, sang siete anyos ako, namat-od kami sang akon magulang nga magsaylo sa akon amay.”—Horacio.

PILA ka tuig sang ulihi, naglakat ang amay ni Horacio kag ang iya ginapuyopuyo nga babayi—ginbiyaan sanday Horacio kag ang iya magulang nga babayi. Si Horacio nagahinumdom: “Amo sadto kon ngaa sa edad nga 18, nangin ulo ako sang puluy-an nga ginatapuan sang akon 19-anyos nga magulang nga babayi, sang akon 12-anyos nga utod nga babayi sa amay—nga namat-od nga magpabilin sa amon.”

Subong ginpakita sang nagligad nga artikulo, minilyon ka pamatan-on sa kalibutan ang wala na sing mga ginikanan.a Kaangay ni Horacio, ang iban nga pamatan-on ginbiyaan. Apang ang iban napatyan sang mga ginikanan ukon nahamulag sa ila bangod sang mga inaway ukon kinaugali nga kalamidad. Ano man ang kahimtangan, mabudlay kag makahaladlok nga wala sing mga ginikanan. Kag makadulot ini sa imo sing nagalumapaw nga mga responsabilidad.

‘Sin-o ang Maatipan sa Akon?’

Ang imo paglampuwas nagadepende sing daku sa imo edad kag mga kahimtangan. Sing maathag, mabudlay gid ang kahimtangan kon bata pa ikaw kaayo ukon bag-o lang magtin-edyer. Walay sapayan sina, mahimo nga indi ka gid man nagaisahanon. Mahimo nga may isa ikaw ka tiyo, tiya, ukon magulang nga lalaki ukon babayi nga handa magsapupo sa imo.

Sa tunga sang mga Saksi ni Jehova, ang pag-atipan sa mga ilo kag mga balo ginakabig nga bahin sang ila pagsimba. (Santiago 1:27; 2:15-17) Kag sa masami, nagabulig ang mga indibiduwal sa kongregasyon. Halimbawa, si Horacio kag ang iya magulang nga babayi, nagtuon sing Biblia sa mga Saksi ni Jehova kag nagatambong sa ila mga miting. Nakilala nila didto ang isa ka Cristianong pamilya nga amo ang nagbulig sa ila. “Nagapasalamat gid ako kay Jehova bangod sa iya panuytoy kag mahigugmaon nga pag-atipan sa adlaw-adlaw!” Siling ni Horacio. “Ginbuligan kami sang isa gid ka espirituwal nga pamilya sa kongregasyon nga may kabataan man nga katubotubo ko. Gin-ayop gid nila kami, sa amo, indi kaangay sa nagligad, nabatyagan namon nga bahin kami sang isa ka pamilya, isa nga amon masaligan.”

Apang, indi tanan nga pamatan-on ang mapalaron. Ang report sang United Nations Children’s Fund nagareport: “Kon kaisa ang wala sing upod nga kabataan ginadala sa mga pamilya nga pisikal nga nagaabuso sa ila, ginapilit sila sa pagtrabaho nga wala ginabayaran ukon sing kahigayunan nga magtin-ad, ginagamit sila sa prostitusyon ukon ginaulipon pa gani.” Gani kon may nagsapupo sing maayo sa imo, magmapinasalamaton.

Matuod, isa gid ka daku nga kadulaan kon wala ikaw sing mga ginikanan. Kag kinaandan nga maakig ikaw bangod wala ka nila gin-atipan. Nagadugang ang imo kaakig kon ginasilingan ikaw sang isa ka paryente ukon sang imo magulang nga utod kon ano ang imo himuon. Apang indi pagpaukpi sing kaakig yadtong nagsapupo sa imo. Ang Biblia nagasiling: “Maghalong nga indi ikaw pagsulayon sing kaakig sa malaut nga [mga buhat] . . . Magbantay nga indi ikaw magliso sa makahalalit.” (Job 36:18, 21) Dumduma ang lamharon nga babayi sa Biblia nga si Ester. Subong isa ka ilo, ginpadaku sia sang iya magulang nga pakaisa nga si Mardoqueo. Walay sapayan nga indi sia ang iya kinaugali nga amay, ‘ginsugo sia ni Mardoqueo,’ nga iya gintuman, bisan sang daku na sia! (Ester 2:7, 15, 20) Mangin matinumanon kag mabuligon. Makabuhin ini sa mga kabudlayan kag makadala sing kahapusan sa tanan.

Responsabilidad sa Pamilya

Kon may magulang ikaw—ukon daku na ikaw mismo—ayhan posible na kamo makapangabuhi sing kinaugalingon. Mahimo nga sal-on mo ang pagkaulo sang pamilya—medyo mabug-at nga responsabilidad! Apang, sa kaanggid nga mga kahimtangan madamo nga pamatan-on ang nakahimo sing dalayawon nga hinimuan sa pag-atipan sang ila mga kauturan.

Sing halangpunon, mahimo nga magabatyag ikaw sing kaugot. Ang pagbinagbinag sa kamatuoran nga ginapalangga mo kag ginaatipan ang imo mga utod nga lalaki kag babayi mahimo makabulig sa imo sa pagtigayon sing positibo nga pagtamod. Mahimo man makabulig sa imo kon tamdon mo ang pag-atipan sa ila subong ginhatag sang Dios nga katungdanan. Kon sa bagay, ang mga Cristiano ginasugo nga atipanon ang yara sa ila. (1 Timoteo 5:8) Apang bisan kon ano pa ang imo pagpanikasog nga mangin amay ukon iloy sa imo mga utod, indi gid ikaw mangin ginikanan sa ila.

Indi realistiko nga paabuton mo nga tamdon ikaw sang imo mga utod sa paagi nga ginatamod nila ang inyo mga ginikanan. Sa pagkamatuod, mahimo nagakinahanglan sing nagakaigo nga tion antes nila mabaton ang kahimtangan kag magpasakop sila sa imo pagkaulo. Busa samtang wala pa, indi maluyahan sing buot. Likawi “ang tanan nga madinumtanon nga kapaitan kag kaakig kag kasingkal kag sininggitanay kag maparas nga hambal.” Paagi sa imo huwaran, tudlui ang imo mga utod nga “mangin malulo sa isa kag isa, may mapinalanggaon nga pagkaawa, hilway nga nagapinatawaray sa isa kag isa.”—Efeso 4:31, 32.

Ginbaton ni Horacio nga may mga sayop sia nga nahimo: “Kon kaisa tuman sa akon ka estrikto sa akon mga utod. Apang sa isa ka kasangkaron, nangin proteksion yadto, kag nahuptan namon ang husto nga pagginawi sa mga mata ni Jehova.”

Pag-aman sa Imo Kaugalingon

Kon indi ikaw maatipan sang imo mga ginikanan, ang pag-atipan sang imo kaugalingon sa materyal nga paagi isa gid ka daku nga problema. Ayhan mabuligan ikaw kag ang imo mga kauturan, kon may mga utod ikaw, sang pila ka adulto nga katapo sang Cristianong kongregasyon nga magtuon sa pagluto, pagpaninlo, kag pag-atipan sa iban pa nga hilikuton sa sulod sang balay nga dapat mo atipanon karon. Apang ano ang himuon mo agod makakita sing kuwarta? Ayhan wala na ikaw sing mahimo kundi ang mangita sing trabaho.

Apang, maiwat ang trabaho para sa mga pamatan-on nga wala sing tinun-an, eksperiensia, ukon abilidad sa trabaho. Gani kon posible para sa imo nga makatapos sing sadsaran nga edukasyon—ukon sing dugang nga paghanas sa trabaho—maayo nga himuon mo gid ini. Si Horacio nagahinumdom: “Nagatrabaho kami sang akon magulang nga babayi agod masuportahan ang amon pagtuon kag ang iya sang amon manghod nga babayi.” Kon nagapuyo ikaw sa imol nga pungsod, mahimo nga kinahanglan nga gamiton mo ang imo inisyatibo sa pagpangita sing trabaho.—Tan-awa ang “Creating Jobs in Developing Countries,” sa Oktubre 22, 1994, nga guwa sang Awake!

Sa mas manggaranon nga mga pungsod, mahimo nga posible ang magtigayon sing pinansial nga bulig gikan sa gobierno. Sa masami, may mga ahensia sang gobierno ukon pribado nga nagabulig sa wala sing mga ginikanan ukon ginbiyaan nga kabataan. Ang pila ka ahensia, halimbawa, mahimo magbulig sa imo nga makatigayon sing pagkaon ukon sing balay nga mapuy-an. Sa pagkamatuod, ang bisan anong pinansial nga bulig nga imo mabaton gamita ini sing maalamon. “Ang kuwarta isa ka pangamlig,” siling sang Biblia. (Manugwali 7:12) Apang kon indi ikaw mahalungon sa pagbadyet kag paggasto sini, ang kuwarta madasig ‘makahimo sing pakpak kag maglupad palayo.’—Hulubaton 23:4, 5.

Ang pag-aman sa imo kaugalingon sa materyal nga paagi mahimo nga indi problema kon may isa ka adulto nga nagaatipan sa imo. Apang, sa palaabuton, maabot ang tion nga ikaw na ang magaaman para sa imo kaugalingon. Sanglit wala na ikaw sing ginikanan nga magapalig-on sa imo nga magtuo, mahimo nga nagakinahanglan sing matuod nga panikasog nga huguran mo ang imo pagtuon. Ang laygay sang Cristiano nga si apostol Pablo kay Timoteo tuhoy sa espirituwal nga pag-uswag mahimo maaplikar man sa imo pagtuon sa eskwelahan: “Binagbinaga ining mga butang; ukuri ini, agod nga ang imo pag-uswag makit-an sang tanan nga tawo.” (1 Timoteo 4:15) Paagi sini, makapahamtang ikaw sing maayo nga halimbawa sa mga yara sa imo palibot kag makahatag man sa imo sing benepisyo.

Ang importante sa tanan amo ang kinahanglan nga amanan mo ang imo kaugalingon sa espirituwal nga paagi. Tinguhai nga magtukod sing balanse nga rutina sang espirituwal nga mga hilikuton. (Filipos 3:16) Halimbawa, kinaandan sa mga Saksi ni Jehova nga ginabinagbinag sang mga pamilya ang isa ka teksto sa Biblia adlaw-adlaw. Ngaa indi mo paghimuon ini nga bahin sang imo rutina? Ang isa ka rutina sing pagtuon sa Biblia kag regular nga pagtambong sa Cristianong mga miting makabulig man sa imo nga makapabilin nga malig-on sa espirituwal.—Hebreo 10:24, 25.

Pag-atubang sa Hangkat

Ang pagpangabuhi nga wala sing ginikanan mabudlay, apang wala nagakahulugan nga mangin madulom ini kag indi malipayon. Ang iloy sang beinte anyos nga si Paula napatay sang nagaedad lamang sia sing anom ka tuig. Ang iya amay napatay sang nagaedad sia sing napulo. Ginsapupo sia kag ang iya apat ka utod nga babayi sang isa ka mabuot nga babayi. Nangin miserable gid bala ang iya kabuhi? Indi. Si Paola nagasiling: “Mahimo indi gid kami isa ka kinaandan nga pamilya, apang normal gid ang amon pagkabuhi. Sa pagkamatuod, ang amon paghigugmaanay mas mabakod sangsa kalabanan nga pamilya.”

Ang magulang nga babayi ni Paola nga si ­Irene nagadugang: “Walay sapayan nga wala kami sing mga ginikanan, kaangay kami sang iban nga pamatan-on.” Ano ang iya ginalaygay sa iban nga may amo sini nga kahimtangan? “Indi magbatyag nga may disbentaha sa inyo.” Si Horacio nagsiling man: “Ini nga kahimtangan nagpahamtong dayon sa akon.”

Ang madulaan sing mga ginikanan isa sa pinakamasakit nga mga hitabo nga mahanduraw. Apang, magsalig, nga paagi sa bulig ni Jehova, makalampuwas kamo kag mabaton ang iya pagpakamaayo.

[Footnote]

[Laragway sa pahina 26]

Makatigayon kamo sing pagsakdag gikan sa Cristianong mga gulang