Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ngaa Nagamasakit sing Malubha si Mommy?

Ang amay ni Al napatay sa kanser. Bangod natun-an niya ang saad nga pagkabanhaw sa Biblia, sa bisan paano nasarangan ni Al ang pagkapatay sang iya amay. Apang sang ang iya iloy nasayasat nga may kanser, ang kakugmat kag kabalaka liwat nga nabatyagan. Ang panghunahuna nga mapatay ang isa pa ka ginikanan nagpakugmat kay Al. ‘Ngaa iloy ko pa ang kinahanglan nga magmasakit?’ masinulub-on nga pamangkot niya sa iya kaugalingon.

SUNO kay Dr. Leonard Felder, “sobra sa kan-uman ka milyon ka Amerikano ang . . . nagaatubang sing pagbalatian ukon pagkabaldado sang isa ka hinigugma.” Si Felder nagsiling pa: “Sa bisan anong napat-od nga adlaw, mga isa sa kada apat ka Amerikano nga mamumugon ang may dugang nga responsabilidad nga atipanon ang mga kinahanglanon sang isa ka nagamasakit nga ginikanan” ukon isa pa ka hinigugma. Kon yara ikaw sa subong sini nga kahimtangan, wala ka nagaisahanon. Walay sapayan sini, ang makita ang imo hinigugma nga nagamasakit makahaladlok kag masakit. Paano mo ini posible nga mabatas?

Ngaa Nagamasakit ang Akon Ginikanan?

Ang Hulubaton 15:13 nagasiling: “Bangod sang kasakit sa tagipusuon may espiritu nga nabuong.” Normal lamang nga mabalaka kon ang imo ginikanan nagamasakit. Halimbawa, mahimo nga basulon mo ang imo kaugalingon sa kahimtangan sang imo ginikanan. Ayhan indi kamo ayuhay sang imo ginikanan. Ayhan mainit kamo anay nga nagbaisay sing isa ukon duha ka beses. Karon nga nagamasakit ang imo ginikanan, mahimo nga sa bisan paano magbatyag ka nga ikaw ang salaon. Apang walay sapayan nga ang pagbinangig sang pamilya mahimo nga bangdan sang kahuol, talagsa lang ini ginabangdan sang malubha nga balatian. Ang mga tension kag diutay nga mga di-paghangpanay mahimo mahanabo bisan sa mahigugmaon nga Cristianong mga panimalay. Gani indi kinahanglan nga basulon mo ang imo kaugalingon, subong bala nga ikaw ang salaon sa pagmasakit sang imo ginikanan.

Una, ang imo iloy ukon amay nagamasakit bangod sang sala sang aton unang mga ginikanan, sanday Adan kag Eva. (Roma 5:12) Bangod sinang una nga sala, “ang bug-os nga tinuga padayon nga nagaugayong sing tingob kag ginasakitan sing tingob tubtob karon.”—Roma 8:22.

Masakit nga mga Balatyagon

Walay sapayan sini, mahimo nga magapalibog ka kag magakabalaka. Ang iloy ni Terri nagmasakit sing lupus, isa ka balatian nga may makahalalit nga mga epekto. Si Terri nagbaton: “Kon wala ako sa balay, nagakabalaka ako, nagapalibog kon bala OK si Mommy. Nabudlayan ako magkonsentrar. Apang, bangod indi ko luyag nga magkabalaka sia, ginatago ko na lamang ang akon balatyagon.”

Ang Hulubaton 12:25 nagasiling: “Ang kabalaka sa tagipusuon sang isa ka tawo magapakuko sini.” Ang kapung-aw kinaandan gid sa mga pamatan-on nga may amo sini nga kahimtangan. Si Terri nagsiling nga nasubuan gid sia kon makita niya ang iya iloy nga indi makahimo sing simple nga mga hilikuton. Dugang sa kahuol amo ang katunayan nga ang mga pamatan-on—ilabi na ang mga babayi—masunson nga napilitan sa pag-abaga sing dugang nga mga responsabilidad. Suno kay Propesor ­Bruce Compas, “ang mga pamatan-on nga babayi ginabug-atan sing mga responsabilidad sang pamilya, subong sang pagtatap sa balay kag pag-atipan sa mga manghod, nga labaw sa ila ikasarang kag nagaapektar sa ila normal nga sosyal nga pagtubo.” Ang iban nga mga tin-edyer nagapain sang ila kaugalingon, nagapamati sa masubo kag makapulung-aw nga musika.—Hulubaton 18:1.

Ang kahadlok nga basi mapatay ang ginikanan kinaandan man. Si Terri bugtong nga anak, kag ang iya iloy, nagasolo nga ginikanan. Si Terri nagahibi kada maospital ang iya iloy, nahangawa nga basi indi na sia makapauli. Si Terri nagsiling: “Duha lang kami. Indi ko luyag madula ang akon mahirop nga abyan.” Si Martha, isa ka tin-edyer, nagbaton man: “Disiotso anyos ako, apang nahadlok gihapon ako nga madula ang akon mga ginikanan. Mangin masubo gid ini.” Ang iban pa nga kinaandan nga reaksion sa pagbalatian sang ginikanan amo ang indi mahamuok nga katulugon, malain nga dalamguhanon, kag problema sa pagkaon.

Ang Imo Sarang nga Himuon

Bisan daw mabudlay man karon ang kahimtangan, masarangan mo ini! Magsugod paagi sa pagsugid sang imo mga kahangawa kag mga kabalaka sa imo mga ginikanan. Daw ano gid bala kalubha ang kahimtangan sang imo ginikanan? Ano ang posibilidad nga mag-ayo sia? Ano nga mga kahimusan ang ginhimo sa pag-atipan sa imo kon indi mag-ayo ang imo ginikanan? Mahimo ka man bala magmasakit sing amo man sa ulihi? Bisan pa mabudlay para sa mga ginikanan nga hambalan ini nga mga butang, kon matawhay kag matinahuron nga pangayuon mo ang ila bulig, mahimo nga himuon nila ang ila bug-os nga masarangan nga mangin mabinuligon kag masinakdagon.

Isugid man ang imo makapalig-on nga mga balatyagon. Nadumduman ni Al nga wala niya ini mahimo sang mahibaluan niya nga ang iya iloy mapatay sa kanser. Nagsiling sia: “Wala ko sia pagsugiri nga palangga ko gid sia. Nahibaluan ko nga luyag niya ini mabatian sa akon, apang subong isa ka tin-edyer nasaw-ahan ako sa pagpabutyag sini nga balatyagon sa iya. Wala madugay pagkatapos sina napatay sia, kag ginbasol ko karon ang akon kaugalingon bangod sang may higayon ako, wala ko ini ginhimuslan. Ginhinulsulan ko ini bangod sia ang pinakaimportante nga tawo sa akon kabuhi.” Indi magpangalag-ag sa pagsugid sa imo ginikanan kon daw ano gid ang imo pagpalangga sa ila.

Kon mahimo, tun-i ang tuhoy sa balatian sang imo ginikanan. (Hulubaton 18:15) Ayhan ang inyo doktor sang pamilya makabulig sa imo may kaangtanan sini. Ang pagtigayon sing ihibalo tuhoy sini magabulig sa imo nga mangin mas mahinuklugon, mapailubon, kag mahinangpanon. Kag makabulig ini sa paghanda sa imo para sa bisan ano man nga pisikal nga mga pagbag-o nga antuson sang imo ginikanan, subong sang mga pinalian, pagkaupaw sang buhok, ukon pagkakapoy.

Yara bala sa ospital ang imo ginikanan? Kon amo himua ang imo mga pagduaw nga makalilipay kag makapalig-on. Hupti nga masinadyahon ang inyo paghambalanay kon mahimo. Ibalita ang tuhoy sa imo leksion sa eskwelahan kag Cristianong mga hilikuton. (Ipaanggid ang Hulubaton 25:25.) Kon nagapuyo ka sa pungsod diin ang mga paryente ginapaabot sa pagdala sing pagkaon kag sa paghimo sing iban pa nga butang para sa pasyente, magbulig nga wala nagareklamo. Ang mahipid kag matinlo nga dagway indi lamang magapahalipay sa imo ginikanan kundi magahatag man sing maayo nga impresyon sa mga nagatrabaho kag sa mga doktor sa ospital. Makapauswag ini sang kalidad sang pag-atipan nga mabaton sang imo ginikanan.

Ang imo bala ginikanan nagapaayo sa puluy-an? Kon amo himua ang imo masarangan sa pagbulig sa pag-atipan sa iya. Magboluntaryo sa pagbulig sa mga buluhaton sa balay. Tinguhai nga ilugon si Jehova paagi sa imo ‘kaalwan kag wala nagapasipala.’ (Santiago 1:5) Himua ang imo bug-os nga masarangan sa pagpakita sing di-mayamuhon, optimistiko, masinadyahon nga espiritu.

Sa pagkamatuod, may asaynment ka pa sa eskwelahan. Magtalana sing tion para sa sini, kay ang imo pagtuon importante gihapon. Kon mahimo, magtigana sing tion para sa pagpahuway kag paglingawlingaw. (Manugwali 4:6) Magapapagsik ini sa imo kag magabulig sa imo nga masuportahan sing mas maayo ang imo ginikanan. Sa katapusan, likawi ang pagpain sang imo kaugalingon. Himusli ang suporta sang mga masigka-Cristiano. (Galacia 6:2) Si Terri nagsiling: “Ang kongregasyon nangin pamilya ko. Ang mga gulang pirme handa sa pagpakigsugilanon sa akon kag sa pagpalig-on sa akon. Indi ko gid ina malipatan.”

Paghupot Sang Imo Espirituwal nga Pagkabalanse

Ang pinakaimportante sa tanan amo ang paghupot sang imo espirituwal nga pagkabalanse. Hupti ang imo kaugalingon nga masako sa espirituwal nga mga hilikuton, subong sang pagtuon sa Biblia, pagtambong sa mga miting, kag pagbantala sa iban. (1 Corinto 15:58) Sa mga binulan sang tig-ilinit, ginadugangan ni Terri ang iya bahin sa pag-ebanghelyo nga hilikuton subong auxiliary payunir. Nagsiling pa sia: “Pirme ako ginapalig-on ni Mommy nga handaan kag tambungan ang mga miting sa Kingdom Hall. Mapuslanon gid yadto sa amon nga duha. Bangod indi niya matambungan ang tanan nga miting suno sa luyag niya, nagpamati ako sing labaw sa kinaandan agod masugid ko ini sa iya sa ulihi. Nagsalig sia sa akon sa paghatag sa iya sang espirituwal nga pagkaon kon indi sia makatambong.”

Ang isa ka artikulo sa The New York Times nagsumaryo sini sing maayo sang nagsugid ini tuhoy sa isa ka social worker nga “pirme nagakatingala kon paano magdaku kag mag-uswag pa gani ang kabataan walay sapayan sang kahuol bangod sang pagmasakit sang ginikanan.” Nagsiling sia: “Napalambo nila ang pila ka ikasarang nga wala nila mahibaluan nga may yara sila . . . Kon masarangan nila ini, masarangan nila ang madamo nga butang.”

Masarangan mo man ining mabudlay nga tion. Halimbawa, ang iloy ni Terri medyo maayoayo na agod maatipan ang iya kaugalingon. Ayhan, sa ulihi, ang imo ginikanan magaayo man. Apang sa karon, indi pagkalimti nga suportado ka sang imo langitnon nga Abyan, si Jehova. Sia ang “Manugpamati sang pangamuyo” kag magapamati sia sa imo mga pagpangayo sing bulig. (Salmo 65:2) Ihatag niya sa imo—kag sa imo mahinadlukon-sa-Dios nga ginikanan—“ang gahom nga labaw sa kinaandan” agod masarangan mo ini.—2 Corinto 4:7; Salmo 41:3.

[Mga footnote]

Ang pila ka ngalan gin-islan.

Ang artikulo “Visiting a Patient—How to Help,” sa Marso 8, 1991, nga guwa sang Awake! may yara pila ka praktikal nga mga panugda.

[Kapsion sa pahina 16]

“Kon wala ako sa balay, nagakabalaka ako, nagapalibog kon bala OK si Mommy”

[Mga Laragway sa pahina 17]

Ang paghibalo sang mga katunayan tuhoy sa balatian sang imo ginikanan makasangkap sa imo sing maayo agod makabulig