Salimbabatang—Nagasibad Maglupad — Watchtower ONLINE NGA LIBRARY

Salimbabatang—Nagasibad Maglupad

SANG KORESPONSAL SANG “MAGMATA!” SA KENYA

NAGASIBAD SA HANGIN sa daw-galab sing korte nga mga pakpak sa paglupad ang isa sang pinakamadasig nga buhi nga mga tinuga sa duta. Isa ini ka diutay nga pispis nga nagabug-at lamang sing pila ka tignapulo ka gramo, apang makalupad ini sing tuman kadasig. “Ang mga salimbabatang kilala nga may kadasigon sa paglupad nga kapin sa 160 ka kilometro por ora,” siling sang The Encyclopedia Americana. Amo kon ngaa ini nga pispis gintawag sing nagakaigo sa Ingles nga swift!

Ang paglupad sang mga salimbabatang daw wala sing pagpanikasog samtang nagatimbuok sila sa ibabaw sang duta, nagaliko kag nagasurip sing tuman kadasig sa pagpangita sini sang mga sapatsapat. Ang mga salimbabatang amo ang pinakadugay sa kahawaan sa mga pispis, nagadakop sing pagkaon, nagakaon, nagainom, nagatipon sing materyal para sa pugad, kag bisan gani nagakopa samtang nagalupad. Nagahinguyang ini sing tuman kadamo nga tion sa paglupad nga ang mga tumalan-aw sang dumaan nga tion nagpati nga ang mga salimbabatang nagahulon sa mga langit, sa mga duog nga indi makita sa mga panganod. Ang pila ka salimbabatang makalupad sing siam ka bulan. Ining makatilingala diutay nga mga pispis pat-od nga nagatulog pa gani samtang nagapalutaw-lutaw sa paglupad!

Gindesinyo sa Paglupad

Ang mga salimbabatang isa sang mga katingalahan sa desinyo sang aerodynamics. May talunsay ini nga korte-lati nga mga pakpak nga nagabawod kag nagadula sing kalabanan nga pugong nga nagapahinay sa paglupad sang kalabanan nga mga pispis. Samtang nagalupad, nagadasig ini paagi sa madasig, manubo nga mga pagkapakapa nga ginasal-utan sing manubo nga pagpautaw-utaw.

Ang di-kinaandan nga ikasarang sini sa pagbaylo sing direksion resulta sang ikasarang sini sa pagkapakapa sang isa sini ka pakpak sing mas madasig sangsa isa. Ang medyo pagkimpangkimpang sang pagkapakapa sa mga pakpak sini makahimo sa mga salimbabatang nga makaliso dayon nga wala nagahinay. Ginapaposible sini nga makalupad ini sing madasig gid samtang ginalagas sini ang nagalupad nga mga sapatsapat kag ginadagit ini sang naganganga sini nga baba. Kinahanglan nga magkaon sing tuman kadamo nga mga sapatsapat ang mga salimbabatang agod may enerhiya nga kinahanglanon sa ila madasig-sing-lakat nga pagkabuhi. Kag ining maabtik nga mga manuglupad makalab-ot sing ginatos ka kilometro sa isa ka adlaw sa pagpangita sing makaon nga sapatsapat.

Ginahimutig sang kubos nga dagway sang salimbabatang ang tumalagsahon nga mga ikasarang sini sa paglupad. Ang munga kag sulog sini indi matahom, ang kalabanan sini malus-aw nga abo ukon kaki ang duag. Ang madamo nga sahi sang salimbabatang masalapuan sa bug-os nga kalibutan kag sarang makita ilabi na sa tropiko kag medyo tropiko nga mga duog. Kon tigtulugnaw yadtong nagapuyo sa Naaminhan nga Hemisperio nagasaylo sing linibo ka milya pakadto sa mainit nga mga klima.

Mga Pugad nga Human sa Kula

Ang mga salimbabatang nagahimo sang ila mga pugad nga nagagamit sing indi mapatihan nga materyales sa pagtukod—ang ila mismo laway! Bangod may pinasahi nga mga glandula sa laway, makapatubas ini sing madamo nga laway nga mangin papilit sa mga materyales sang pugad.

Talagsa lang nagahugpa ang salimbabatang sa matapan nga duta, kag indi ini makahapon kaangay sang iban nga pispis. Ang mga batiis sini may diutay kaangay sang taga nga mga tiil kag tuman kanubo nga indi makaalsa sa pispis agod makakapakapa. Apang ang mga tiil sini nagakabagay gid sa pagkapyot sa tindugon nga mga kadaygan, subong sang mga pil-as, lungib, kag mga pader sang mga tinukod. Kon mag-abot ang tion sa paghimo sing pugad, indi makatipon ang salimbabatang sing mga dahon, lipak, ukon lutak gikan sa duta, subong kinaandan sa iban nga mga pispis. Dapat mangita ini sing iban nga paagi.

Ang chimney nga salimbabatang nagatipon sing magagmay nga mga sanga paagi sa madasig nga paglabay sa mga sanga sang kahoy, paghawid sa isa ka sanga, kag pagbali sa sini samtang nagalupad. Nian ginahugpong sini ang magagmay nga mga sanga, ginatapik ini sa tindugon nga kadaygan paagi sa iya mapilit nga laway. Ang American palm nga salimbabatang nagadagit sing mga buhok, bulbol, kag diutay nga mga bulak kag iban pa nga mamag-an, nagalutawlutaw nga materyal, kag ginagamit ini upod sang iya laway sa paghimo sing pugad.

Ang isa pa ka salimbabatang gintawag sing nagakaigo nga makaon-ang-pugad nga salimbabatang. Ang pugad sini halos nahuman sang nagbagtik nga laway sini. Sa sulod sang mga siglo ang laway nga nagahuman sining mga pugad nangin amo ang panguna nga ingrediente sa manamit nga pugad-sang-pispis nga sabaw nga naluyagan sa Sidlangan. Ginareport nga minilyon ka pugad ang ginagamit kada tuig para sa sining maayo sa tiyan nga pagkaon.

Ang isa sang labing makawiwili nga mga pugad amo ang human sa katulad-kula nga laway sang African palm nga salimbabatang. Ining magamay nga pispis nagapatapik sang isa ka diutay manipis nga kutson sang mga bulbol sa idalom sang dahon sang palma. Nagakabit sing baliskad, ang pugad masunson nga ginahuyop sang makusog nga hangin. Paano makapabilin ang magamay nga itlog sa pugad? Si David Attenborough, sa iya libro nga Trials of Life, nagpaathag: “Daw halos imposible nga ang isa ka itlog makapabilin sa diutay nga pugad. Sa pagkamatuod, pat-od nga mahulog ini kon indi bangod sang katunayan nga wala lamang ginpatapik sang pispis ang pugad sa dahon, kundi ang itlog man sa pugad.” Bangod ang pugad kag itlog malig-on nga ginpatapik sa dahon sang palma, ang mga ginikanan nagakapyot sa kilid sang pugad paagi sa ila kuko kag nagabulosbulos sa paglumlom sa itlog. Sa tapos mabuto ang piso, nagakabit ini sa ginahuyop sang hangin nga pugad tubtob matubuan ini sing mga kuyos kag makalupad.

Makalilipay tan-awon ang linibo ka salimbabatang nga nagasinibadsibad, nagahuni sing makusog nga daw nalipay. Ang paglantaw sa sini sa ubos, makapahayanghag sa isa bangod sang kadasigon sini sa paglupad kag makapaapresyar sa katahom sang maalamon nga pagdesinyo sa sini. Sa pagkamatuod, mahapos mahangpan kon ngaa ining mga manugsirko sa kahanginan, upod ang kaabtik kag kadasig sini, nagasibad maglupad!

[Mga Laragway sa pahina [27]

Alpine nga salimbabatang

Kinaandan nga salimbabatang sa Europa

[Kapsion]

Animals/Jim Harter/ Dover Publications, Inc.

[Laragway sa pahina 27]

Chimney nga salimbabatang

[Kapsion]

[Ginkuhaan sang Laragway sa pahina 26]