Makakulugmat nga mga talan-awon, mga Banaag sang Paglaum
“ANG MGA TINUKOD NAGATAY-UG KAG ANG KALAYO NAGADABADABA SA AKON PALIBOT. SAMTANG NAGADALAGAN AKO ANG MGA TAWO BISAN DIIN NAGAHIBI, NAGAPANGAMUYO KAG NAGAPANGAYO SING TABANG. ABI KO ANAY KATAPUSAN NA SANG KALIBUTAN.”—G. R., NAKALAMPUWAS SA LINOG.
KADA tuig minilyon ka linog ang nagadinaguldol sa crust sang aton hulagan nga planeta. Sa pagkamatuod, ang kalabanan sini indi mabatyagan.a Apang, sa promedyo, halos 140 ka linog ang tuman kabaskog amo nga matawag ini nga “mabaskog,” “makusog,” ukon “daku.” Sa bug-os nga maragtas, gintunaan ini sang kamatayon sang minilyon kag sang indi mabanta nga kahalitan sa mga propriedad.
Ang mga linog may daku man kaayo nga epekto sa emosyon sang mga nakalampuwas. Halimbawa, pagkatapos sang duha ka linog nga nagtay-ug sing mabaskog sa El Salvador sang maaga nga bahin sang 2001, ang manugpahituhog sang mental-health advisory committee sang departamento sang kapagros sa sina nga pungsod nagsiling: “Ang mga tawo nagasulod sa isa ka panag-on sang mga problema sa hunahuna nga may kasubo, pagkawala sing paglaum kag kaakig.” Indi makapakibot nga ang mga mamumugon sa kapagros sa El Salvador nagreport sing 73-porsiento nga pagdugang sa kadamuon sang mga pasyente nga nagaantos sang kapung-aw kag kahuol. Sa katunayan, ginapakita sang mga surbe nga ang mga tawo sa temporaryo nga mga dalangpan para sa mga nalinugan nagakinahanglan sing pag-atipan sa kapagros sa hunahuna, sunod sa pagkinahanglan sing tubig.
Apang indi lamang kamatayon, kagulub-an, kag pagkawala sing paglaum ang nagakatabo sa mga linog. Sa madamo nga kaso, ining mga kalamidad nagpahulag sa mga tawo nga magpakita sing tumalagsahon nga kaayo kag pagsakripisyo sa kaugalingon. Sa pagkamatuod, ang iban nagpangabudlay sing lakas sa pagkay-o sa naguba nga mga tinukod kag sa pagpalig-on liwat sa nawasdak nga mga kabuhi. Ining mga banaag sang paglaum nagaigpat bisan sa makakulugmat gid nga mga talan-awon, subong makita naton.
[Nota]
a Nagalakip ini sa tuman kahinay nga mga linog, nga ang linibo sini nagakatabo kada adlaw.
[Mga retrato sa pahina 2, 3]
Pahina 2 kag 3: Sa Atenas, Gresya, narealisar sang isa ka nagasalangisag nga lamharon nga babayi nga ang iya iloy nakibon sa narumpag nga tinukod. Samtang, nalipay ang isa ka amay nga makita nga ang iya singko-anyos nga anak nga babayi ginsalbar
[Credit Line]
AP Photos/Dimitri Messinis