Linog sa Haiti—Pagpakita sang Gugma kag Pagtuo

Sang Martes, Enero 12, 2010, alas 4:53 sang hapon, may nabatian si Evelyn nga grabe nga gahod. Daw tunog ini sang eroplano halin sa idalom, dayon nagtay-og ang duta. Nabatian niya nga nagalilitik ang konkreta nga mga haligi kag nagakalarumpag ang mga bilding sa palibot. Sang nag-untat na ang pagtay-ug, nagsaka sia sa mataas nga lugar kag gintan-aw ang palibot. Bisan diin lang may nagahinibi. Nakita man niya ang grabe nga yab-ok sa kapital sang Haiti nga Port-au-Prince.

SA PILA lang ka segundo nagkalarumpag ang mga pamalay, bilding, bangko, ospital, kag mga eskwelahan. Sobra 220,000 ang napatay kag mga 300,000 ang nagkalapilasan.

Madamo sa mga nakaluwas ang indi makapati sa natabo sa ila balay. Ang iban nagasalasala sa pagkaykay sang ila mga paryente kag mga kaingod nga natabunan. Nadula ang koryente kag kadasig lang magdulom. Gani naggamit na lang sing flash light ukon kandila ang mga nagapang-rescue.

Sa siudad sang Jacmel, ang 11 anyos nga si Ralphendy na-trap sa naguba nga bilding. Inoras nga gintinguhaan sang mga manug-rescue sang siudad nga mapagua sia. Pero bangod sa mga pagtulutay-ug, hinadlukan sila nga matampukan man. Gani wala sila magpadayon. Pero si Philippe, nga isa ka misyonero nga Saksi ni Jehova, nagsiling: “Indi ko mabatas nga pabay-an si Ralphendy nga mapatay.”

Amat-amat nga nanagil-ot sanday Philippe kag ang iya tatlo ka upod sa makitid nga alagyan sa sulod sang naguba nga bilding pakadto kay Ralphendy. Nagahigda sia kag indi makahalin kay naipit ang iya tiil. Halin sang tungang gab-i, amat-amat nga ginpanguha nila ang mga nagatampok sa iya tiil. Kada magtay-og, mabatian nila nga nagaigot kag nagalinitik ang mga semento sa ibabaw. Sang alas 5:00 sang aga, sobra 12 oras pagkatapos sang linog, napagua gid man nila si Ralphendy.

Pero indi tanan nga pagpaninguha nangin madinalag-on. Sa siudad sang Léogâne, nga isa sa mga grabe nga naigo sang linog, si Roger kag ang iya magulang nga bata nga lalaki nga si Clid nakagua sang narumpag ang ila balay. Pero napatay ang kamanghuran nga si Clarence. Ang asawa ni Roger nga si Clana buhi pa kag nagahambal, pero napilpilan ang iya ulo sang kisame. Gintinguhaan ni Roger kag sang iya amigo nga luwason sia. “Dalia n’yo!” siling ni Clana. “Nagapalangluya na ’ko. Indi ’ko ’kaginhawa!” Tatlo pa ka oras kag nag-abot ang nagapang-rescue. Pero patay na si Clana sang nakuha nila sia.

Mierkoles, Enero 13, Ikaduha nga Adlaw

Sang kaagahon na, makita kon daw ano kadaku ang halit sang linog. Halos ang bilog nga Port-au-Prince nahapay gid. Sang maglapta na ang balita sa bilog nga kalibutan, madamo nga organisasyon kag mga tawo sa lainlain nga pungsod ang nagbulig. Ang mga boluntaryo sa opisina sang mga Saksi ni Jehova sa Dominican Republic, nga mga 300 kilometros ang kalayuon, nakabatyag man sang linog. Sang mabal-an nila nga ang sentro sang linog ara sa Port-au-Prince, nga ginaistaran sang 33 porsiento sang 9 milyones nga populasyon sang Haiti, naghimo sila dayon sing kahimusan para magbulig.

Mga 150 na ka tuig nga wala nakaeksperiensia ang Haiti sang amo sini kabaskog nga linog. Gani, wala na sila nagtukod sang mga bilding nga makabato sa linog kay baha kag bagyo ang ila ginpreparahan. Bangod sini, indi makasarang ang kalabanan nila nga konkreta nga mga dingding kag atop sa linog nga may kabaskugon nga 7.0. Pero ang opisina sang mga Saksi ni Jehova sa Haiti, nga gintukod sang 1987, gindesinyo nga makabato sa linog. Bisan malapit ini sa punta sang nasidlangan sang Port-au-Prince, wala ini naguba.

Sa isa lang ka gab-i, ang opisina sang mga Saksi ni Jehova sa Haiti nangin masako nga relief center. Bangod indi sila makatawag sa telepono kag makapadala sing e-mail, duha ka beses nga nagakadto sa dulunan sang Dominican Republic ang mga miembro sa opisina sang mga Saksi para magpadala sang mga report. Madamo nga biktima ang nagkadto sa opisina sang mga Saksi sa Haiti, nga ang iban sa ila grabe ang mga pilas. Madamo sa ila ang gindala sa pila ka mga ospital pero madasig ini nga napuno.

Sa mga ospital, nagahiligda lang sa salog ang mga biktima nga nagahinibi kag nagadinugo ang mga pilas. Ang isa sa ila amo si Marla nga walo ka oras nga natampukan sang mga bahin sang narumpag nga bilding. Indi na niya mahulag ang iya tiil ukon mabatyagan ini. Ginbuligan sia sang iya mga kaingod kag gindala sa ospital. Pero diin? Ginpangita sia ni Evan, nga isa ka Saksi nga doktor sa Dominican Republic. Pero ngalan lang niya ang kilala sini.

Sa sini nga tion, sobra na 24 ka oras nga natapos ang linog kag gab-i na naman. Ginalakaran ni Evan ang nagahinay-ad nga mga bangkay sa gua sang ospital. Nangamuyo sia kag sigesige nga ginatawag ang ngalan ni Marla. Sang ulihi, may nagsabat kag gintulok sia sini nga nagayuhumyuhum. Natingala gid si Evan kag ginpamangkot sia, “Ngaa nagayuhum ka?” Nagsabat si Marla, “Kay ari na ang akon espirituwal nga utod.” Sang mabatian ini ni Evan, nagtulo gid ang iya luha.

Huebes, Enero 14, Ikatlo nga Adlaw

Ang world headquarters sang mga Saksi ni Jehova sa Estados Unidos pati na ang mga branch sa Canada, Dominican Republic, Pransia, Germany, Guadeloupe, Martinique, kag iban pa naghimo sing kahimusan para sa transportasyon, komunikasyon, pundo, kag mga boluntaryo. Sa kabilugan, 78 ka eksperto sa medisina nga mga Saksi ni Jehova ang nagbulig pati na ang madamo nga boluntaryo. Mga alas 2:30 sang aga, naghalin sa opisina sang mga Saksi sa Dominican ang una nga trak nga may halos pito ka tonelada nga pagkaon, tubig, bulong, kag iban pa nga materyales pakadto sa Haiti.

Pag-abot sang trak sina nga aga, ginpreparar sang mga boluntaryo sa branch office sa Haiti ang mga suplay para ipanagtag. Wala nagpasat-om ang mga boluntaryo nga pagkaon ang ila dala para indi ini pagkawaton kag ibaligya sang iban. Adlaw-gab-i nga ginapangrepak nila ang pagkaon kag ang iban pa nga suplay para sa mga pamilya kag indibiduwal. Sa masunod nga binulan, nakapanagtag ang mga Saksi ni Jehova sing sobra 450 ka tonelada sang gindonar nga mga suplay, kag sobra 400,000 ka kaunan.

Biernes, Enero 15, Ikaapat nga Adlaw

Sang udto, nag-abot sa Haiti ang 19 ka Saksi nga doktor, nars, kag iban pa nga eksperto sa medisina halin sa Dominican Republic kag Guadeloupe. Naghimo sila dayon sang first-aid clinic. Ginbulong diri pati na ang madamo nga kabataan sang isa ka orphanage kag ginhatagan man sila sang mga Saksi sing pagkaon kag sing mga tarpaulin para may tulugan sila. “Nagapasalamat gid ako sa mga Saksi ni Jehova,” siling sang direktor sang orphanage nga si Étienne. “Maano na lang kami kon wala sila.”

Nadula Pero Nakita

Sang nagalinog, ang pito ka tuig nga si Islande nagtan-aw sa gua sang ila balay kag nakita niya ang mga kable sang koryente nga nagakalautod kag nagainigrab. Natumba ang dingding sang ila balay kag narumpag. Bangod sini, nabali ang iya tiil kag nasamaran gid sia. Sang napagua na sia sa ila balay, gindala sia sang iya amay nga si Johnny sa ospital sa dulunan sang Dominican. Gindala sia sa ospital sa Santo Domingo, ang kapital sang Dominican. Pero sang gintawgan ni Johnny ang ospital, wala didto si Islande.

Duha ka adlaw nga ginpangita ni Johnny si Islande pero wala niya sia makit-an. Gindala sia gali sa lain nga ospital, diin nabatian sia sang isa ka boluntaryo nga nagapangamuyo kay Jehova. (Salmo 83:18) “Palangga mo si Jehova?” pamangkot sini. “Huo,” siling ni Islande nga nagahibi. “Indi ka magproblema,” siling sang boluntaryo. “Buligan ka gid ni Jehova.”

Nangayo sing bulig si Johnny sa opisina sang mga Saksi sa Dominican Republic para pangitaon si Islande. Nagboluntaryo ang isa ka Saksi nga si Melanie nga pangitaon sia. Sang namangkot si Melanie sa isa ka ospital, nabatian ini sang boluntaryo nga nakabati sang pangamuyo ni Islande. Gintudlo niya ang bata. Sang ulihi, nakabalik si Islande sa iya pamilya.

Pag-opera kag Rehabilitasyon

Madamo sa mga nasamaran ang wala mabulong antes gindala sa mga klinika nga ginhimo sa opisina sang mga Saksi sa Haiti. Ang ila mga pilas sa kamot kag tiil naggangrena na. Sa masami, kinahanglan ini utdon para mabuhi sila. Pila ka adlaw pagkatapos sang linog, ginkulang ang mga gamit sa pag-opera, bulong, kag bisan ang mga anestisya. Ang tanan nagalalain bisan ang mga doktor. May isa nga nagsiling: “Tani ang mga nakita ko kag nabatian panason na lang sang Dios sa akon hunahuna.”

Sang ikaduha nga semana, nag-abot halin sa Europa ang mga Saksi nga doktor nga mga eksperto kag may mga gamit sa paghimo sang komplikado kag hilingagawon nga mga operasyon. Ini nga mga doktor nakahimo sing 53 ka operasyon kag linibo ka pagpamulong. Si Wideline, nga 23 anyos nga Saksi, nag-abot sa Port-au-Prince, isa ka adlaw antes sang linog. Sang naglinog, nadunot gid ang iya tuo nga kamot. Gani gin-utod ini sa isa ka ospital. Gindala sia sang iya mga paryente sa ospital malapit sa ila balay sa Port-de-Paix, nga pito ka oras ang kalayuon. Pero naglala ang sitwasyon ni Wideline. Ginpabay-an na lang sia sang mga nagaobra sa ospital kay abi nila mapatay na sia.

Sang mabal-an ang iya sitwasyon, ginkadtuan sia sang mga doktor nga Saksi halin sa Port-au-Prince para kuhaon kag bulngon. Sang makita sang iban nga pasyente nga ginsugat sia sang iya espirituwal nga mga utod, nagpinalakpak sila. Sa bulig sang iya pamilya kag sang kongregasyon, amat-amat na subong nga naga-adjust si Wideline sa iya bag-o nga sitwasyon.

Sa Dominican Republic, nag-arkila ang mga Saksi ni Jehova sang mga balay para himuon nga rehabilitation center sang mga pasyente nga gindala didto. Nagabuslanay ang grupo sang mga Saksi nga boluntaryo nga mga doktor, nars, physical therapist, kag iban pa nga manug-atipan. Malipayon nila nga ginabuligan ang mga pasyente samtang nagapaayo.

Pagpaambit sang Pagtuo, Paglaum, kag Gugma

Anom lang sa 56 ka Kingdom Hall sang mga Saksi ni Jehova sa Haiti ang naguba gid. Ang kalabanan nga Saksi nga wala sing maistaran pagkatapos sang linog, nagtener anay sa wala maguba nga mga Kingdom Hall ukon sa iban nga lugar. Naanad ang mga Saksi nga magtipon, gani gin-organisar nila ang ila kaugalingon nga daw pareho sa ila asembleya.

“May mga miting kami gihapon ukon espirituwal nga mga programa,” siling ni Jean-Claude, isa ka lokal nga manugtatap sang mga Saksi ni Jehova, “para pabakuron ang tanan, bata man ukon tigulang.” Ano ang resulta sini? “Nalipay ako nga makita ang mga Saksi ni Jehova nga padayon nga nagawali,” siling sang isa ka tawo. “Kon wala kamo namon makita, mahimo mamensar kami nga malala na gid ang sitwasyon.”

Ginpaumpawan sang mga Saksi ang mga tawo. “Halos tanan nga amon maistorya nagapati nga ang linog silot sang Dios,” siling sang isa ka Saksi. “Ginpasalig namon sila nga ang linog isa ka kalamidad kag indi hinimuan sang Dios. Ginabasa namon sa ila ang Genesis 18:25. Diri, nagsiling si Abraham nga imposible gid nga laglagon sang Dios ang mga matarong upod sa mga malaut. Ginabasa man namon sa ila ang Lucas 21:11. Diri gintagna ni Jesus nga sa sini nga tion magaabot ang dalagku nga mga linog. Ginpaathag man namon sa ila nga dali na lang dulaon ni Jesus ang tanan nga pag-antos kag banhawon ang aton mga hinigugma nga napatay. Madamo ang nagpasalamat sa sini.”a

Pero may mga kabudlayan gihapon. “Natapos na ang linog, pero karon atubangon naman namon ang mga epekto sini,” siling ni Jean-Emmanuel, nga isa ka Saksi nga doktor. “Wala labot sa mga balatian nga nagguluwa bangod sa kadamo sang tawo, indi matinlo nga palibot, kag nagadanaw nga kampo, kinahanglan man namon atubangon ang trauma sang mga biktima nga wala nila mapautwas.”

Pila ka semana pagkatapos sang linog, may Saksi nga nagkadto sa klinika. Nagasinakit ang iya ulo kag indi sia makatulog. Amo sini pirme ang ginabatyag sang mga biktima. Ginpamangkot sia sang Saksi nga nars, “May nakaigo sa imo ulo?” “Wala man,” sabat niya. “Napatay ang akon asawa, 17 na ka tuig kami nga updanay. Pero ginapaabot ’ta na gid man ’ni a, kay ginhambal na ini ni Jesus.”

Naintiendihan sang nars kon ano gid ang problema amo nga nagsiling sia: “Pero napatyan ka sing asawa. Puerte gid na ’ya kasakit! Normal lang na nga masubuan ka kag maghibi. Bisan gani si Jesus naghibi man sang napatay ang iya amigo nga si Lazaro.” Pagkabati sini sang lalaki, naggurahab sia.

Sa sobra sa 10,000 ka Saksi sa sina nga lugar, 154 ang napatay. Ginabulubanta nga sobra 92 porsiento sa mga pumuluyo sang Port-au-Prince ang napatyan sing isa ukon sobra pa. Para buligan ang mga ginasubuan, nagabalikbalik ang mga Saksi ni Jehova sa mga tawo nga na-trauma para mapautwas nila ang ila ginabatyag sa isa nga ila masaligan. Nahibaluan sang napatyan nga mga Saksi ang promisa sang Biblia parte sa pagkabanhaw kag paraiso nga duta, pero kinahanglan man nila nga ipabutyag ang ila kasubo sa ila Cristiano nga mga kauturan para mapalig-on sila.

Pag-atubang sa Sitwasyon —Subong kag sa Palaabuton

Si apostol Pablo nagsulat: “Nagapabilin ang pagtuo, paglaum, gugma, ining tatlo; apang ang labing daku sa sini amo ang gugma.” (1 Corinto 13:13) Ini nga mga kinaiya nakabulig sa madamo nga Saksi sa Haiti nga batason ang ila sitwasyon, palig-unon ang iban, kag indi mahadlok sa palaabuton. Bangod sa matuod nga pagtuo, paghiusa, kag gugma sang mga Saksi, padayon sila nga nagabulig sa mga biktima. “Subong ko pa lang gid naeksperiensiahan ang grabe nga gugma,” siling ni Petra, nga isa ka Saksi nga doktor nga naghalin pa sa Germany. “Naghilibion gid ako indi lang bangod sa kasakit kundi ilabi na gid sa kalipay.”

Gintawag sang The Wall Street Journal ang 2010 nga linog sa Haiti nga amo “ang kalamidad nga may pinakadaku nga halit sa isa ka pungsod.” Pero pagkatapos sini, may mga grabe man nga mga kalamidad sa pila ka lugar, ang iban natural kag ang iban ginhimo sang tawo. San-o pa ini tanan matapos? Nagasalig gid ang mga Saksi ni Jehova sa Haiti kag sa bilog nga kalibutan nga magaabot ang tion nga tumanon sang Dios ang iya promisa nga mabasa sa Biblia: “Pahiran niya ang tagsa ka luha sa ila mga mata, kag wala na sing kamatayon, ukon paglalaw ukon paghibi ukon kasakit pa. Ang mga butang sang una nagtaliwan na.”—Bugna 21:4.

[Nota]

[Blurb sa pahina 15]

“Indi ko mabatas nga pabay-an si Ralphendy nga mapatay”

[Blurb sa pahina 19]

“Nalipay ako nga makita ang mga Saksi ni Jehova nga padayon nga nagawali”

[Kahon/Mga Retrato sa pahina 17]

PAGPATINDOG SANG MGA BALAY PARA SA MGA BIKTIMA

Mga isa ka bulan pagkatapos sang linog, gintan-aw sang Saksi nga mga civil engineer kon diin nga mga balay ang puede pa maistaran. Madamo sa mga nagub-an sang balay ang kinahanglan nga mag-istar anay sa temporaryo nga mga ilistaran asta nga makakita sila sing permanente nga ilistaran.

“Base sa ginhimo sang international relief organization, nagdesinyo kami sing barato, mahapos i-asembol nga mga ilistaran, kag pareho kadaku sa kinaandan nga mga balay,” siling ni John, nga isa ka miembro sang branch office sa Haiti. “Paagi sini, maproteksionan sila sa ulan kag hangin pero indi ini delikado kon may magsunod pa nga linog.” Mga tatlo lang ka semana pagkatapos sang linog, nagsugod dayon sa pagpatindog sang temporaryo nga mga ilistaran ang mga boluntaryo sa Haiti kag sa iban nga pungsod.

Naghinugyaw ang mga tawo sa dalan pag-abot sang mga trak nga nagadala sang prefabricated nga mga bahin sang mga balay. Samtang ginaaprobahan ang pag-import sang mga materyales sa konstruksion, ang isa ka opisyal sang custom sang Haiti nagkomento: “Ang mga Saksi ni Jehova isa sa una nga nagtabok sa border para magbulig sa mga tawo. Indi lang sila puro hambal, kundi nagabulig gid sila.” Sa masunod nga mga binulan pagkatapos sang linog, 1,500 ka balay ang napatindog sang mga Saksi para sa mga nadulaan sing ilistaran.

[Mapa sa pahina 14]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

HAITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Sentro sang linog

Jacmel

DOMINICAN REPUBLIC

[Retrato sa pahina 16]

Marla

[Retrato sa pahina 16]

Islande

[Retrato sa pahina 16]

Wideline

[Retrato sa pahina 18]

Ang grupo sang mga Saksi ni Jehova sa Haiti magawali kag magapalig-on sa mga biktima sang linog

[Retrato sa pahina 18]

Ginabulong sang doktor ang bata nga lalaki sa klinika nga ginhimo sang mga Saksi ni Jehova