Ang Dalayawon nga Elemento

“Wala na sing iban pa nga elemento nga mas importante sa kabuhi sangsa karbon,” siling sang libro nga Nature’s Building Blocks. Ang pinasahi sa karbon amo nga puede ini magtapikay kag puede man magtapik sa iban nga elemento, amo nga makaporma ini sing minilyon pa ka elemento, kag bangod sini madamo pa sila sing nadiskobrehan ukon nahimo nga iban pa nga elemento.

Pareho sang ginapakita diri nga mga halimbawa, ang mga atom sang carbon mahimo man matingob agod makahimo sing lainlain nga korte, pareho sang korte kadena, piramide, singsing, lapad, kag tubo. Dalayawon gid nga elemento ang karbon!

DIAMANTE

Ang mga atom sang karbon nagaporma sing mga korte piramide, nga ginatawag tetrahedron, gani tama ini kabakod nga korte amo nga ang diamante ang pinakamatig-a nga natural nga elemento. Ang perpekto nga diamante may isa lang ka molekula sang mga atom sang karbon.

GRAPHITE

Ang tama ka hugot nga mga atom sang karbon nga nasampaw sing halog nga mahimo mag-slide pareho sang natangkas nga mga papel. Bangod sini, ang graphite maayo gid nga pangpadanlog kag panguna ini nga elemento sa mga lapis.a

GRAPHENE

Isa lang ini ka panid sang mga atom sang karbon nga naplastar sing hexagonal mesh, nga daw net kon tulukon. Mas mabakod ang graphene sing pila ka pilo sangsa salsalon. Mahimo nga ang isa ka agi sang lapis may isa ukon madamo nga sampaw sang diutay nga graphene.

FULLERENE

Ining kalong nga mga molekula sang karbon madamo sing korte nga nagalakip sang magagmay katama nga mga bola kag mga tubo nga ginatawag mga nanotube, nga makita lamang paagi sa mikroskopyo. Ginatakus ini sa nanometer, ukon isa ka bilyon nga bahin sang isa ka metro.

BUHI NGA MGA ORGANISMO

Ang madamo nga selula sa mga tanom, sapat, kag mga tawo human sa karbon—elemento nga makita sa mga carbohydrate, fat, kag mga amino acid.