Desiderius Erasmus

MGA PAGTUON KAG MGA PAGPATI

Bangod nakahibalo gid si Erasmus sang Griego kag Latin, napaanggid niya ang mga badbad sang Biblia sa Latin, pareho sang Latin Vulgate, sa nauna nga Griego nga mga manuskrito sang Cristianong Griegong Kasulatan, nga kinaandan nga ginatawag Bag-ong Katipan. Nakumbinsi gid sia nga importante ang ihibalo sa Biblia. Bangod sini, nag-insister sia nga dapat gid badbaron ang Balaan nga Kasulatan sa kinaandan nga mga lenguahe sang iya tion.

Ginpalig-on ni Erasmus ang pagbag-o sa sulod sang Iglesia Katolika, bangod nagapati sia nga ang Cristianismo dapat mangin dalanon sang kabuhi, indi lang pagpakigbahin sa wala sing pulos nga mga ritwal. Bangod sini, sang nagprotesta ang mga repormador kag nagpamilit nga bag-uhon ang Simbahan sang Roma, sia ang ginsuspetsahan sang mga Katoliko.

Sa mga sinulatan ni Erasmus, ginyaguta niya kag ginbuyagyag ang mga pag-abuso sang mga klerigo, ang ila magarbo nga estilo sang pagkabuhi, kag ang ambisyon sang mga papa nga nagasuporta sa mga inaway. Lain sia sa korap nga mga klerigo nga naggamit sang mga kinabatasan sang simbahan—pareho sang pagpangumpisar, pagsimba sa mga santos, pagpuasa, kag pagkadto sa balaan nga mga lugar—para hingalitan ang mga tumuluo. Supak man sia sa mga ginahimo sang simbahan, pareho sang pagbaligya sang mga indulhensia kag pagpatuman nga indi magpangasawa.

ANG BAG-ONG KATIPAN SA GRIEGO

Sang 1516, ginbalhag ni Erasmus ang iya una nga edisyon sang Bag-ong Katipan sa Griego—ang pinakauna nga ginpagua nga naimprinta nga bersion sang Cristianong Griegong Kasulatan. Ang hinimuan ni Erasmus nagalakip sang iya ginsulat nga mga komento kag iya kaugalingon nga badbad sang Cristianong Griegong Kasulatan sa Latin, nga lain sa Vulgate. Pagligad sang pila ka tion, padayon niya nga ginrebisar ang iya bersion, asta nga natapos niya ini kag may mga bahin nga lain na gid sa Latin Vulgate.

Ang isa sa sini amo ang 1 Juan 5:7. Para suportahan ang wala nabase sa Biblia nga panudlo parte sa Trinidad, ang sayop nga mga pulong nga ginatawag comma Johanneum gindugang sa Vulgate. Mabasa ini: “Sa langit, ang Amay, ang Pulong, kag ang Espiritu Santo: kag ining tatlo isa.” Pero wala ini ginlakip ni Erasmus sa iya una nga duha ka edisyon sang Bag-ong Katipan bangod indi ini makita sa Griego nga mga manuskrito nga ginbasihan niya. Sang ulihi, ginpilit sia sang simbahan nga ilakip ini sa iya ikatlo nga edisyon.

Ang napauswag nga mga edisyon ni Erasmus sang Bag-ong Katipan sa Griego nangin basihan sang mas maayo nga mga badbad sa mga lenguahe sa Europa. Sanday Martin Luther, William Tyndale, Antonio Brucioli, kag Francisco de Enzinas naggamit sini sa ila pagbadbad sang Griegong Kasulatan sa German, Ingles, Italian, kag Espanyol.

Si Erasmus nagkabuhi sa tion sang grabe nga kagamo sa relihion, kag para sa Protestante nga mga Repormador daku gid ang nabulig sang iya Bag-ong Katipan sa Griego sa ila. Ginkabig sang pila si Erasmus nga repormador, asta nga natabo ang Repormasyon. Wala sia sing may gindampigan sa natabo nga grabe nga mga debate parte sa relihion. Pagligad sang sobra 100 ka tuig, ang iskolar nga si David Schaff nagsulat nga si Erasmus “napatay nga nagaisahanon, nga wala sing relihion. Wala sia ginbaton sang mga Katoliko; indi man sia puede batunon sang mga Protestante.”