Kapitulo 33
Paghukom sa Tuman Kalaut nga Makihilawason
Palanan-awon 11—Bugna 17:1-18
Tema: Ang Babilonia nga Daku nagasakay sa duag-eskarlata nga sapat nga mapintas nga sa ulihi magabalikid sa iya kag magahapay sa iya
Tion sang katumanan: Kutob sang 1919 tubtob sa daku nga kapipit-an
1. Ano ang ginpahayag sang isa sa pito ka anghel kay Juan?
ANG matarong nga kaakig ni Jehova dapat iula, pito ka yahong tanan! Sang gin-ula sang ikan-om nga anghel ang iya yahong sa dumaan nga Babilonia, nagakaigo gid nga nagsimbulo ini sa pagdala sing kalalat-an sa Babilonia nga Daku samtang ang mga hitabo madasig nga nagapadulong sa katapusan nga inaway sang Armagedon. (Bugna 16:1, 12, 16) Mahimo gid nga amo gihapon nga anghel ang nagapahayag kon ngaa kag kon paano himuon ni Jehova ang iya matarong nga mga paghukom. Natingala si Juan sa iya masunod nga nabatian kag nakita: “Kag ang isa sa pito ka anghel nga may pito ka yahong nag-abot kag nagpakighambal sa akon, nga nagasiling: ‘Kari ka, ipakita ko sa imo ang paghukom sa dakung makihilawason nga babayi nga nagalingkod sa ibabaw sang madamo nga tubig, nga sa iya nagapakighilawas ang mga hari sang duta, samtang ang mga nagapuyo sa duta ginhubog sang alak sang iya pagpakighilawas.’”—Bugna 17:1, 2.
2. Ano ang pamatuod nga “ang dakung makihilawason nga babayi” (a) indi ang dumaan nga Roma? (b) indi ang daku nga negosyo? (c) isa ka relihioso nga organisasyon?
2 “Ang dakung makihilawason nga babayi”! Ngaa kalain gid sang iya ngalan? Sin-o sia? Nagsiling ang iban nga ining simbuliko nga makihilawason nga babayi amo ang dumaan nga Roma. Apang ang Roma isa anay ka politikal nga kagamhanan. Ining makihilawason nga babayi nagapakighilawas sa mga hari sang duta, kag maathag nga lakip diri ang mga hari sang Roma. Isa pa, ginasiling nga kon malaglag sia, magakalisod, “ang mga hari sang duta” sa iya pagtaliwan. Busa, indi mahimo nga isa sia ka politikal nga kagamhanan. (Bugna 18:9, 10) Dugang pa, bangod nagakalisod man sa iya ang mga negosyante sang kalibutan, indi mahimo nga nagalaragway sia sa daku nga negosyo. (Bugna 18:15, 16) Apang, mabasa naton nga ‘paagi sa iya espiritistiko nga mga buhat napatalang ang tanan nga pungsod.’ (Bugna 18:23) Maathag nga ginapakita sini nga ang dakung makihilawason nga babayi amo gid ang bug-os kalibutan nga relihioso nga organisasyon.
3. (a) Ngaa indi lamang ang Iglesia Katolika Romana ukon bisan ang bug-os nga Cristiandad ang ginasimbulo sang dakung makihilawason nga babayi? (b) Ano nga Babiloniko nga mga doktrina ang masapwan sa kalabanan nga relihion sa Sidlangan subong man sa mga sekta sang Cristiandad? (c) Ano ang ginbaton sang Romano Katoliko nga kardinal nga si John Henry Newman tuhoy sa ginhalinan sang madamo nga doktrina, mga seremonya, kag mga buhat sang Cristiandad? (Tan-awa ang footnote.)
3 Ano nga relihioso nga organisasyon? Amo bala ang Iglesia Katolika Romana, subong sang ginasiling sang iban? Ukon amo bala ang bug-os nga Cristiandad? Indi, agod mapatalang niya ang tanan nga pungsod, kinahanglan nga mas daku pa sia sangsa sina. Ang matuod, sia amo ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion. Ang madamo nga Babiloniko nga mga doktrina kag mga buhat nga kinaandan sa mga relihion sa bug-os nga duta nagapakita nga naghalin sia sa mga misteryo sang Babilonia. Halimbawa, ang pagtuo sa duna nga pagkadimamalatyon sang tawhanon nga kalag, sa impierno sang pag-antos, kag sa trinidad nga mga dios masapwan sa kalabanan nga relihion sa Sidlangan subong man sa mga sekta sang Cristiandad. Ang butig nga relihion, nga gintukod sang nagligad nga kapin sa 4,000 ka tuig sa dumaan nga siudad sang Babilonia, nagdaku gid kag nagakaigo nga ginatawag nga Babilonia nga Daku.a Apang, ngaa ginalaragway sia paagi sa makangilil-ad nga termino nga “dakung makihilawason nga babayi”?
4. (a) Paano nagpakighilawas ang dumaan nga Israel? (b) Sa ano nga talalupangdon nga paagi nagpakighilawas ang Babilonia nga Daku?
4 Ang Babilonia (ukon Babel, nga nagakahulugan “Pagkagumon”) nagbantog gid sang panahon ni Nabocodonosor. Isa yadto ka estado nga ginsamo ang relihion kag politika nga may kapin sa isa ka libo ka templo kag mga kapelya. Daku gid ang gahom sang mga saserdote sini. Bisan pa madugay na nga ang Babilonia indi na ang nagapangibabaw nga kagamhanan sa kalibutan, nagpadayon gihapon ang relihioso nga Babilonia nga Daku, kag bilang pagsunod sa dumaan nga sulundan sini, nagatinguha gihapon sia sa pag-impluwensia kag sa pagdihon sang mga nagakatabo sa politika. Apang ginakahamut-an bala sang Dios ang pagpasilabot sang relihion sa politika? Sa Hebreo nga Kasulatan, ginsiling nga nagpakighilawas ang Israel sang magpakigbahin sia sa butig nga pagsimba kag sang, sa baylo nga magsalig kay Jehova, nakig-alyansa sia sa mga pungsod. (Jeremias 3:6, 8, 9; Ezequiel 16:28-30) Ang Babilonia nga Daku nagapakighilawas man. Talalupangdon nga ginahimo niya ang tanan nga sa banta niya mapuslanon agod lamang matigayon niya ang impluwensia kag gahom sa nagagahom nga mga hari sang duta.—1 Timoteo 4:1.
5. (a) Ano nga kabantugan ang luyag matigayon sang relihioso nga mga klerigo? (b) Ngaa ang handum nga mangin bantog sa kalibutan nagasumpakil gid sa mga pulong ni Jesucristo?
5 Sa karon, masami nga ang relihioso nga mga lider nagakampanya para sa mataas nga palangakuan sa gobierno, kag sa pila ka kadutaan, nagapakigbahin sila sa gobierno, kag nagauyat pa gani sing mga puesto sa gabinete. Sang 1988 duha ka kilala nga Protestante nga klerigo ang nagdalagan sa eleksion para sa pagkapresidente sa Estados Unidos. Luyag sang mga lider sang Babilonia nga Daku nga mangin bantog sila; masami nga makita ang ila mga retrato sa mga pamantalaan upod sa prominente nga mga politiko. Sa pagpatuhay, ginlikawan ni Jesus ang politika kag nagsiling tuhoy sa iya mga disipulo: “Indi sila bahin sang kalibutan, subong nga ako indi bahin sang kalibutan.”—Juan 6:15; 17:16; Mateo 4:8-10; tan-awa man ang Santiago 4:4.
Ang Modernong Adlaw nga ‘Pagpakighilawas’
6, 7. (a) Paano ang Partido Nazi ni Hitler nakatigayon sing gahom sa Alemanya? (b) Paano ang kasugtanan nga ginhimo sang Batikano upod sa Nazi nga Alemanya nakabulig kay Hitler sa iya pagtinguha nga maggahom sa kalibutan?
6 Bangod sang iya pagpasilabot sa politika, daku nga kasubo ang gintuga sang dakung makihilawason nga babayi sa katawhan. Binagbinaga, halimbawa, ang mga katunayan kon paano natigayon ni Hitler ang gahom sa Alemanya—malaw-ay nga mga katunayan nga luyag sang iban nga panason sa mga libro sang maragtas. Sang Mayo 1924 ang Partido Nazi nagauyat sing 32 ka puesto sa Aleman nga Reichstag. Sang Mayo 1928 nangin 12 ka puesto na lang ini. Apang, ginhugakom sang Great Depression ang kalibutan sang 1930; ginhimuslan sang mga Nazi ini nga hitabo kag talalupangdon nga nakabawi sila, amo nga sang mag-eleksion sa Alemanya sang Hulyo 1932, 230 ang nakuha nila sa 608 ka puesto. Wala magdugay, ginbuligan sang chancellor anay nga si Franz von Papen, isa ka Kabalyero sang Papa, ang mga Nazi. Suno sa mga istoryador, ginpanan-aw ni von Papen ang bag-o nga Balaan nga Romanong Emperyo. Ang iya palangakuan subong chancellor sa malip-ot lamang nga tion isa ka kapaslawan, gani nagalaum sia karon nga makatigayon sing gahom paagi sa mga Nazi. Sang Enero 1933, nakatipon sia sing suporta para kay Hitler gikan sa mga kadalagkuan sang industriya, kag sa malimbungon nga mga paagi ginpat-od niya nga mangin chancellor sang Alemanya si Hitler sang Enero 30, 1933. Ginhimo sia nga vice-chancellor kag gingamit sia ni Hitler agod makuha ang suporta sang mga Katoliko sa Alemanya. Sa sulod sang duha ka bulan nga paggahom, gindula ni Hitler ang parlamento, ginpabukot niya sa mga kampo konsentrasyon ang linibo ka lider sang oposisyon, kag ginsugdan niya ang iya dayag nga pagkampanya sa pagpigos sa mga Judiyo.
7 Sang Hulyo 20, 1933, ang interes sang Batikano sa nagabaskog nga gahom sang Nazismo napasundayag sang ginpirmahan ni Kardinal Pacelli (nga sang ulihi nangin si Papa Pio XII) ang kasugtanan sa Roma sa ulot sang Batikano kag sang Nazi nga Alemanya. Ginpirmahan ni von Papen ang dokumento subong tiglawas ni Hitler, kag didto ginhatag ni Pacelli kay von Papen ang mataas nga medalya sang papa nga Grand Cross of the Order of Pius.b Sa iya libro nga Satan in Top Hat, si Tibor Koeves nagsulat tuhoy sini, nga nagasiling: “Ang Kasugtanan isa ka daku nga kadalag-an para kay Hitler. Naghatag ini sa iya sing nahauna nga moral nga suporta nga nabaton niya gikan sa iban nga pungsod, kag gikan sa labing mataas nga bahin.” Ang kasugtanan nag-obligar sa Batikano nga bawion ang iya suporta sa Catholic Center Party sang Alemanya, kag kilalahon ang isa ka partido nga “total state” ni Hitler.c Dugang pa, ang artikulo 14 sini nagasiling: “Ang pagtangdo sa mga arsobispo, mga obispo, kag ang kaangay sini ihatag lamang sa tapos mapat-od sang gobernador, nga gintangdo sang Reich, nga wala sing maduhaduhaan nga mga butang kon tuhoy sa kabilugan nga kahimtangan sa politika.” Sa paghingapos sang 1933 (nga ginproklamar ni Papa Pio XI nga isa ka “Balaan nga Tuig”), ang pagsuporta sang Batikano nangin isa ka daku nga butang sa pagtinguha ni Hitler nga matigayon ang paggahom sa bug-os nga kalibutan.
8, 9. (a) Ano ang ginhimo sang Batikano subong man sang Iglesia Katolika kag sang klero sini sa pagpamigos sang mga Nazi? (b) Ano ang ginsiling sang Katoliko nga mga obispo sa Alemanya sang magsugod ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II? (c) Sa ano nagresulta ang kaangtanan sang relihion kag politika?
8 Bisan may pila ka pari kag mga madre nga nagprotesta sa mga kapintas ni Hitler—kag nag-antos bangod sini—ang Batikano subong man ang Iglesia Katolika kag ang madamo nga klero sini naghatag sing aktibo ukon hipos nga suporta sa pagpamigos sang Nazi, nga ila ginkabig subong isa ka kuta batok sa pag-uswag sang Komunismo. Samtang paborable ang iya kahimtangan sa Batikano, ginpabay-an lang ni Papa Pio XII nga magpadayon ang Holocaust batok sa mga Judiyo kag ang mapintas nga mga paghingabot sa mga Saksi ni Jehova kag sa iban pa. Daw makahalam-ot nga sang magduaw si Papa Juan Paulo II sa Alemanya sang Mayo 1987, ginhimaya niya ang batok sa Nazi nga tindog sang isa ka sinsero nga pari. Ano ang ginhimo sang iban pa nga linibo ka Aleman nga klero sa tion sang makakulugmat nga paggahom ni Hitler? Ang isa ka pastoral nga sulat nga ginpadala sang Katoliko nga mga obispo sa Alemanya sang Septiembre 1939 sang magdabdab ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II nagahatag sing kasanagan sa sini nga punto. Sa bahin, amo sini ang mabasa: “Sa sining importante nga tinion ginalaygayan namon ang amon Katoliko nga mga soldado nga himuon ang ila katungdanan sa pagtuman sa Fuehrer kag mangin handa sa pagsakripisyo sang ila bug-os nga pagkatawo. Ginapangabay namon ang Matutom nga magbuylog sa hugot nga mga pangamuyo nga kabay nga tuytuyan sang Dios nga Makaako ining inaway padulong sa ginpakamaayo nga kadalag-an.”
9 Ginapakita sini nga pagpakigdiplomasia sang Katoliko ang sahi sang pagpakighilawas nga ginhimo sang relihion sa nagligad nga 4,000 ka tuig sa pagpangaluyag sa politikal nga Estado agod makatigayon sing gahom kag bentaha. Ini nga sahi sang kaangtanan sang relihion kag politika nagresulta sa mga inaway, mga paghingabot, kag pag-antos sang tawo sa daku nga kasangkaron. Malipayon gid ang katawhan nga malapit na hukman ni Jehova ang dakung makihilawason nga babayi. Kabay nga himuon ini dayon!
Nagalingkod sa Madamo nga Tubig
10. Ano ang “madamo nga tubig” nga ginasaligan sang Babilonia nga Daku sa pag-amlig sa iya, kag ano ang nagakatabo sa sini?
10 Ang dumaan nga Babilonia nahamtang sa madamo nga tubig—ang Suba Eufrates kag ang madamo nga kanal. Nagahatag ini sing pangamlig sa iya kag amo man ang ginakuhaan sang palangabuhian nga nagahatag sing manggad, tubtob nga naghubas ini sa isa ka gab-i lang. (Jeremias 50:38; 51:9, 12, 13) Ang Babilonia nga Daku nagasalig man sa “madamo nga tubig” sa pag-amlig kag sa pagpamanggad sa iya. Ining simbuliko nga tubig amo ang “mga katawhan kag mga kadam-an kag mga pungsod kag mga hambal,” buot silingon, ang tanan nga binilyon ka tawo nga iya ginagamhan kag ginakuhaan sing materyal nga suporta. Apang ini nga mga tubig nagahubas man, ukon nagauntat sa pagsuporta.—Bugna 17:15; ipaanggid ang Salmo 18:4; Isaias 8:7.
11. (a) Paano ‘ang bug-os nga duta ginhubog’ sang dumaan nga Babilonia? (b) Paano ‘ang bug-os nga duta ginhubog’ sang Babilonia nga Daku?
11 Dugang pa, ang Babilonia sang una ginlaragway subong “kopa nga bulawan sa kamot ni Jehova, sia nga nagapahubog sang bug-os nga duta.” (Jeremias 51:7) Ginpilit sang dumaan nga Babilonia ang kaingod nga mga pungsod nga imnon ang mga kapahayagan sang kaakig ni Jehova sang ginbihag niya sila, amo nga nagluya sila subong sang hubog nga mga tawo. Paagi sa sini, nangin instrumento sia ni Jehova. Ang Babilonia nga Daku nagpamihag man tubtob sa punto nga nangin isa sia ka bug-os kalibutan nga emperyo. Apang indi sia instrumento sang Dios. Sa baylo, nagaalagad sia sa “mga hari sang duta” nga upod sa ila nagahimo sia sing relihioso nga pagpakighilawas. Daw ginbusog niya ini nga mga hari paagi sa paggamit sang iya butig nga mga doktrina kag nagapang-ulipon nga mga buhat agod mahuptan ang katawhan, “ang mga nagapuyo sa duta,” nga maluya subong sang hubog nga mga tawo, nga nagasunudsunod lamang sa ila mga manuggahom.
12. (a) Paano ang isa ka bahin sang Babilonia nga Daku sa Japan nangin responsable sa madamo nga dugo sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II? (b) Paano ang “tubig” nga nagasakdag sa Babilonia nga Daku daw naghubas sa Japan, kag ano ang resulta?
12 Ang Shinto nga Japan isa ka talalupangdon nga halimbawa sini. Ginkabig sang nadoktrinahan nga Hapones nga soldado nga isa ka daku gid nga kadungganan ang ihatag ang iya kabuhi para sa emperador—ang supremo nga dios sang mga Shinto. Sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, mga 1,500,000 ka Hapones nga soldado ang napatay sa inaway; ginkabig sang halos tanan sa ila nga indi dungganon ang pagsurender. Apang bangod sang pagkalutos sang Japan, napilitan si Emperador Hirohito nga bawion ang iya pangangkon nga dios sia. Nagresulta ini sa talalupangdon nga daw paghubas sang “tubig” nga nagasakdag sa Shinto nga bahin sang Babilonia nga Daku—sa tapos maaprobahan sang Shintoismo ang pagpaagay sa madamo gid nga dugo sa inaway sa Pasipiko! Ining pagluya sang impluwensia sang Shintoismo amo ang nangin kabangdanan kon ngaa sining karon nga tinuig kapin sa 200,000 ka Hapones, kalabanan sa ila mga Shintoista kag mga Budhista anay, ang nangin dedikado kag bawtismado nga mga ministro sang Soberano nga Ginuong Jehova.
Ang Makihilawason nga Babayi Nagasakay sa Sapat
13. Ano nga makatilingala nga danyag ang nakita ni Juan sang gindala sia sang anghel paagi sa gahom sang espiritu sa kahanayakan?
13 Ano pa ang ginasugid sang tagna tuhoy sa dakung makihilawason nga babayi kag kon ano ang iya madangatan? Subong sang ginasaysay karon ni Juan, isa ka maathag nga danyag ang makita naton: “Kag paagi sa gahom sang espiritu gindala niya [anghel] ako sa kahanayakan. Kag nakita ko ang isa ka babayi nga nagasakay sa duag-eskarlata nga sapat nga mapintas nga puno sang mapasipalahon nga mga ngalan kag may pito ka ulo kag napulo ka sungay.”—Bugna 17:3.
14. Ngaa nagakaigo nga gindala si Juan sa kahanayakan?
14 Ngaa gindala si Juan sa kahanayakan? Ang pagpahayag anay sing paghukom batok sa dumaan nga Babilonia ginlaragway subong “batok sa kahanayakan sang dagat.” (Isaias 21:1, 9) Naghatag ini sing paandam nga, walay sapayan sang iya tubig nga depensa, ang dumaan nga Babilonia mangin isa ka kahapayan nga wala sing kabuhi. Busa, nagakaigo, nga paagi sa palanan-awon dalhon si Juan sa kahanayakan agod makita niya ang madangatan sang Babilonia nga Daku. Dapat man sia malaglag kag mahapay. (Bugna 18:19, 22, 23) Apang, natingala si Juan sa iya nakita didto. Ang dakung makihilawason nga babayi wala nagaisahanon. Nagalingkod sia sa isa ka daku nga sapat nga mapintas!
15. Ano ang kinatuhayan sang sapat nga mapintas nga ginasambit sa Bugna 13:1 kag sa Bugna 17:3?
15 Ining sapat nga mapintas may pito ka ulo kag napulo ka sungay. Pareho bala ini sa sapat nga mapintas nga una nga nakita ni Juan, nga may pito man ka ulo kag napulo ka sungay? (Bugna 13:1) Indi, magkatuhay sila. Ining sapat nga mapintas duag-eskarlata kag, indi kaangay sang nauna nga sapat nga mapintas, wala ini sing mga diadema. Sa baylo nga may mapasipalahon nga mga ngalan sa iya pito lamang ka ulo, ‘puno ini sang mapasipalahon nga mga ngalan.’ Apang, mahimo gid nga may kaangtanan ining bag-o nga sapat nga mapintas kag ang nauna; talalupangdon ang ila pagkaanggid amo nga mabudlay silingon nga natabuan lamang ini.
16. Ano ang duag-eskarlata nga sapat nga mapintas, kag ano ang ginsiling nga katuyuan sini?
16 Ano, kon amo, ining bag-o nga duag-eskarlata nga sapat nga mapintas? Mahimo gid nga amo ini ang larawan sang sapat nga mapintas nga nabun-ag bangod sang pagpanugda sang Anglo-Amerikano nga sapat nga mapintas nga may duha ka sungay kaangay sang kordero. Sa tapos matukod ang larawan, ang duha sing sungay nga sapat nga mapintas gintugutan sa paghuyop sing ginhawa sang kabuhi sa larawan sang sapat nga mapintas. (Bugna 13:14, 15) Nakita karon ni Juan ang buhi kag nagaginhawa nga larawan. Nagalaragway ini sa organisasyon sang Liga de Nasyones nga ginbun-ag sang duha sing sungay nga sapat nga mapintas sang 1920. Ginpanan-aw ni Presidente Wilson sang Estados Unidos nga ang Liga “mangin isa ka katilingban sa paghatag sing hustisya sa tanan nga tawo kag dulaon sing dayon ang peligro nga matabo ang inaway.” Sang ginbanhaw ini sa tapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway subong ang Nasyones Unidas, ang katuyuan sang karta sini amo ang “huptan ang paghidait kag kalig-unan sa tunga sang mga pungsod.”
17. (a) Sa ano nga paagi ang simbuliko nga duag-eskarlata nga sapat nga mapintas puno sing mapasipalahon nga mga ngalan? (b) Sin-o ang nagasakay sa duag-eskarlata nga sapat nga mapintas? (c) Paano gin-angot sang Babiloniko nga relihion ang iya kaugalingon sa Liga de Nasyones kag sa salili sini halin gid sa umpisa?
17 Paano ining simbuliko nga sapat nga mapintas puno sing mapasipalahon nga mga ngalan? Amo sini bangod gintukod sang mga tawo ini nga idolo nga ginahuman sang madamo nga pungsod subong salili sa Ginharian sang Dios—agod himuon ang butang nga siling sang Dios mahimo lamang sang iya Ginharian. (Daniel 2:44; Mateo 12:18, 21) Apang, ang talalupangdon sa palanan-awon ni Juan, amo nga ang Babilonia nga Daku nagasakay sa duag-eskarlata nga sapat nga mapintas. Subong sang gintagna gid, gin-angot sang Babiloniko nga relihion, ilabi na sang Cristiandad, ang iya kaugalingon sa Liga de Nasyones kag sa salili sini. Sadto pa sang Disiembre 18, 1918, ang hubon nga karon kilala subong National Council of the Churches of Christ in America nagbaton sang deklarasyon nga nagasiling: “Ini nga Liga indi lamang isa ka politikal nga kasangkapan; sa baylo amo ini ang politikal nga kapahayagan sang Ginharian sang Dios sa duta. . . . Makapakita ang Simbahan sing maayong kabubut-on, nga kon wala ini, wala sing bisan ano nga Liga de Nasyones ang magamadinalag-on. . . . Ang Liga de Nasyones ginbase sa Ebanghelyo. Kaangay sang Ebanghelyo, ang katuyuan sini amo ang ‘paghidait sa duta, maayong kabubut-on sa mga tawo.’”
18. Paano ginpakita sang klero sang Cristiandad ang ila pagsakdag sa Liga de Nasyones?
18 Sang Enero 2, 1919 amo sini ang ulong-balita sang San Francisco Chronicle: “Nagapakiluoy ang Papa nga Batunon ang Liga de Nasyones ni Wilson.” Sang Oktubre 16, 1919, ginpresentar sa Senado sang Estados Unidos ang isa ka petisyon nga ginpirmahan sang 14,450 ka klerigo sang nagapanguna nga mga denominasyon, nga nagapangabay sa sina nga hubon nga “aprobahan ang tratado sang paghidait sa Paris nga nagalakip sang katipan sang liga sang mga pungsod.” Bisan pa wala gin-aprobahan sang Senado sang Estados Unidos ang tratado, nagpadayon sa pagpangampanya ang klero sang Cristiandad para sa Liga. Kag paano gin-inagurahan ang Liga? Ang balita gikan sa Switzerland, nga napetsahan Nobiembre 15, 1920, nagsiling: “Ang pagbukas sang nahauna nga asambleya sang Liga de Nasyones ginpahibalo sang alas onse karon nga aga paagi sa pagbagting sang tanan nga lingganay sang mga simbahan sa Geneva.”
19. Sang maglutaw ang duag-eskarlata nga sapat nga mapintas, ano ang ginhimo sang Juan nga klase?
19 Nagbuylog man bala ang Juan nga klase, ang isa ka grupo sa duta nga malangkagon nga nagbaton sa nagapakari nga Mesianiko nga Ginharian, sa Cristiandad sa pagpadungog sa duag-eskarlata nga sapat nga mapintas? Wala gid! Sang Domingo, Septiembre 7, 1919, ang kombension sang katawhan ni Jehova sa Cedar Point, Ohio, nagpresentar sing pamulongpulong publiko nga “Ang Paglaum Para sa Nasit-an nga Katawhan.” Pagkadason nga adlaw, ginreport sang Sandusky Star-Journal nga si J. F. Rutherford nagpamulongpulong sa halos 7,000 ka tawo, kag “nagsiling nga ang Ginuo pat-od nga indi mahamuot sa Liga . . . bangod ang klero—Katoliko kag Protestante—nga nagapangangkon nga mga tiglawas sang Dios, nagsikway sa iya plano kag nagsakdag sa Liga de Nasyones, nga ginakilala ini subong ang politikal nga kapahayagan sang ginharian ni Cristo sa duta.”
20. Ngaa mapasipalahon para sa klero nga kilalahon ang Liga de Nasyones subong “ang politikal nga kapahayagan sang Ginharian sang Dios sa duta”?
20 Ang makapasubo nga kapaslawan sang Liga de Nasyones dapat kuntani nagpahangop sa klero nga ining hinimo sang tawo nga mga organisasyon indi bahin sang Ginharian sang Dios sa duta. Daw ano nga pasipala nga isiling ini! Ginapahangop sini nga may bahin ang Dios sa daku nga kapaslawan sang Liga. Tuhoy sa Dios, “himpit ang iya binuhatan.” Ang langitnon nga Ginharian ni Jehova sa idalom ni Cristo—kag indi ang pagtingob sang nagabinangig nga mga politiko, nga madamo sa ila mga ateista—ang paagi nga gamiton niya sa pagpaluntad sing paghidait kag sa paghimo sang iya kabubut-on sa duta subong sang sa langit.—Deuteronomio 32:4; Mateo 6:10.
21. Ano ang nagapakita nga ginasakdag kag ginadayaw sang dakung makihilawason nga babayi ang salili sang Liga, ang Nasyones Unidas?
21 Kamusta naman ang salili sang Liga, ang Nasyones Unidas? Sa pagsugod pa lamang sini, nagasakay man ang dakung makihilawason nga babayi sa likod sining organisasyon, nga kitaon gid nga naangot sa sini kag nagatinguha sa pagtuytoy sang destinasyon sini. Halimbawa, sang ika-20 nga anibersaryo sini, sang Hunyo 1965, ang mga tiglawas sang Iglesia Katolika Romana kag sang Eastern Orthodox Church, upod ang mga Protestante, mga Judiyo, mga Hindu, mga Budhista, kag mga Muslim—nga nagtiglawas kuno sa duha ka bilyon nga populasyon sang duta—nagtipon sa San Francisco agod saulugon ang ila pagsakdag kag pagdayaw sa Nasyones Unidas. Sang magduaw si Papa Paulo VI sa Nasyones Unidas sang Oktubre 1965, ginlaragway niya ini subong “ang labing dalayawon sa tanan nga internasyonal nga mga organisasyon” kag nagdugang pa: “Ang katawhan sang duta nagadangop sa Nasyones Unidas subong ang katapusan nga paglaum sa paghiusa kag paghidait.” Ang isa pa ka papa, si Papa Juan Paulo II, nga nagduaw kag nagpamulongpulong sa Nasyones Unidas sang Oktubre 1979, nagsiling: “Nagalaum ako nga ang Nasyones Unidas magapabilin nga amo ang pinakamataas nga katilingban para sa paghidait kag hustisya.” Talalupangdon nga halos wala pagsambita sang papa si Jesucristo ukon ang Ginharian sang Dios sa iya pamulongpulong. Sang magduaw sia sa Estados Unidos sang Septiembre 1987, suno sa report sang The New York Times, “malaba ang ginhambal ni Juan Paulo nahanungod sa positibo nga papel sang Nasyones Unidas sa pagsakdag sa . . . ‘bag-o nga paghiusa sa bug-os nga kalibutan.’”
Isa ka Ngalan, Isa ka Misteryo
22. (a) Ano nga sahi sang sapat ang ginpili nga sakyan sang dakung makihilawason nga babayi? (b) Paano ginlaragway ni Juan ang simbuliko nga makihilawason nga Babilonia nga Daku?
22 Mahibal-an na sa indi madugay ni apostol Juan nga ang ginpili sang dakung makihilawason nga babayi nga sakyan isa ka makatalagam nga sapat. Apang, una nga natalupangdan niya ang Babilonia nga Daku mismo. Madamo sia sing puni, apang, abaw, makangilil-ad gid sia! “Kag ang babayi napanaptan sing purpura kag eskarlata, kag napunihan sing bulawan kag malahalon nga bato kag mga perlas kag sa iya kamot may kopa nga bulawan nga puno sang makangilil-ad nga mga butang kag sang di-matinlo nga mga butang sang iya pagpakighilawas. Kag sa iya agtang nasulat ang isa ka ngalan, isa ka misteryo: ‘Babilonia nga Daku, ang iloy sang makihilawason nga mga babayi kag sang makangilil-ad nga mga butang sang duta.’ Kag nakita ko nga ang babayi nahubog sa dugo sang mga balaan kag sa dugo sang mga saksi ni Jesus.”—Bugna 17:4-6a.
23. Ano ang bug-os nga ngalan sang Babilonia nga Daku, kag ano ang kahulugan sini?
23 Subong sang kinabatasan sa Roma anay, ining makihilawason nga babayi ginapakilala sang ngalan sa iya agtang.d Isa ini ka malaba nga ngalan: “Babilonia nga Daku, ang iloy sang makihilawason nga mga babayi kag sang makangilil-ad nga mga butang sang duta.” Ini nga ngalan isa ka “misteryo,” butang nga may natago nga kahulugan. Apang sa gintalana nga tion sang Dios, ipaathag ini nga misteryo. Sa katunayan, ginhatagan sang anghel si Juan sing bastante nga impormasyon agod mahantop sang mga alagad ni Jehova karon ang bug-os nga kahulugan sining malaragwayon nga ngalan. Ginakilala naton ang Babilonia nga Daku subong amo ang kabug-usan sang butig nga relihion. Sia ang “iloy sang makihilawason nga mga babayi” bangod ang tanan nga butig nga relihion sa kalibutan, lakip ang madamo nga sekta sa Cristiandad, daw subong mga anak niya, nga nagailog sang iya espirituwal nga pagpakighilawas. Iloy man sia sang “makangilil-ad nga mga butang” kay sia ang nagbun-ag sang makangilil-ad nga mga anak subong sang idolatriya, espiritismo, pagpamakot, astrolohiya, panghimalad, paghalad sing tawo, pagpakighilawas sa templo, pagpahubog bilang pagpadungog sa butig nga mga dios, kag iban pa nga malaw-ay nga mga buhat.
24. Ngaa nagakaigo nga ang Babilonia nga Daku nakita nga napanaptan sing “purpura kag eskarlata” kag “napunihan sing bulawan kag malahalon nga bato kag mga perlas”?
24 Ang Babilonia nga Daku napanaptan sing “purpura kag eskarlata,” harianon nga mga duag, kag “napunihan sing bulawan kag malahalon nga bato kag mga perlas.” Nagakaigo gid ini! Hunahunaa lamang ang tanan nga dalagku nga mga tinukod, ang tumalagsahon nga mga estatwa kag mga painting, malahalon nga mga laragway, kag iban pa nga relihioso nga mga puni, subong man ang madamo nga propiedad kag kuarta, nga natipon sang mga relihion sining kalibutan. Bisan sa Batikano, bisan sa emperyo sang ebanghelismo sa TV nga may sentro sa Estados Unidos, ukon bisan sa matahom nga mga wat kag mga templo sang Sidlangan, ang Babilonia nga Daku nakatipon—kag kon kaisa nadulaan—sing madamo gid nga manggad.
25. (a) Ano ang ginasimbulo sang unod sang “kopa nga bulawan nga puno sang makangilil-ad nga mga butang?” (b) Sa ano nga kahulugan hubog ang simbuliko nga makihilawason nga babayi?
25 Tan-awa karon kon ano ang ginauyatan sang makihilawason nga babayi. Mahimo gid nga nakibot si Juan sang makita ini—isa ka kopa nga bulawan nga “puno sang makangilil-ad nga mga butang kag sang di-matinlo nga mga butang sang iya pagpakighilawas”! Amo ini ang kopa nga nagaunod sing “alak sang kaakig sang iya pagpakighilawas” nga paagi sa sini ginhubog niya ang tanan nga pungsod. (Bugna 14:8; 17:4) Malahalon ini tulukon sa gua, apang ang unod sini makangilil-ad kag mahigko. (Ipaanggid ang Mateo 23:25, 26.) Ginaunod sini ang tanan nga mahigko nga mga buhat kag kabutigan nga gingamit sang dakung makihilawason nga babayi sa paghaylo sa mga pungsod kag ipaidalom sila sa iya impluwensia. Mas makangilil-ad pa, nakita ni Juan nga ang makihilawason nga babayi mismo nahubog sa dugo sang mga alagad sang Dios! Sa katunayan, nabasa naton sang ulihi nga “nasapwan sa iya ang dugo sang mga manalagna kag sang mga balaan kag sang tanan nga ginpatay sa duta.” (Bugna 18:24) Daw ano ka daku nga kasal-anan sa dugo!
26. Ano ang pamatuod nga ang Babilonia nga Daku may kasal-anan sa dugo?
26 Sa sulod sang mga siglo, ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion nagpaagay sing nagabaha nga dugo. Halimbawa, sa Japan sang Edad Media, ang mga templo sa Kyoto ginhimo nga mga kuta, kag ang mangangaway nga mga monghe, nga nagatawag sa “balaan nga ngalan ni Buddha,” nagpatyanay tubtob nagpulula sa dugo ang mga kalye. Sa ika-20 nga siglo, ang klero sang Cristiandad nagmartsa upod sa kasuldadusan sang ila mga pungsod, nagpatyanay sila, kag sa di-magkubos isa ka gatos ka milyon ka kabuhi ang nakutol. Sang Oktubre 1987 ang presidente anay sang Estados Unidos nga si Nixon nagsiling: “Ang ika-20 nga siglo amo ang pinakamadugo sa maragtas. Mas madamo nga tawo ang napatay sa mga inaway sa sini nga siglo sangsa tanan nga inaway nga natabo antes magsugod ini nga siglo.” Ang mga relihion sang kalibutan ginapakamalaut sang Dios bangod sang ila pagpakigbahin sa sini tanan; ginakangil-aran ni Jehova ang “mga kamot nga nagapaagay sing dugo nga wala sing sala.” (Hulubaton 6:16, 17) Antes sini, nakabati si Juan sing singgit gikan sa halaran: “Soberanong Ginuo nga balaan kag matuod, tubtob san-o nga magpugong ka sa paghukom kag sa pagtimalos sang amon dugo batok sa mga nagapuyo sa duta?” (Bugna 6:10) Ang Babilonia nga Daku, ang iloy sang makihilawason nga mga babayi kag sang makangilil-ad nga mga butang sang duta, madalahig gid kon mag-abot na ang tion nga sabton ina nga pamangkot.
[Mga nota]
a Sa pagpakita sang di-Cristiano nga ginhalinan sang madamo nga doktrina, mga seremonya, kag mga buhat sang Cristiandad, ang Romano Katoliko nga kardinal nga si John Henry Newman sang ika-19 nga siglo nagsulat sa iya Essay on the Development of Christian Doctrine: “Ang paggamit sing mga templo, kag ang pagdedikar sini sa partikular nga mga santo, kag ginapunihan kon may mga okasyon sing mga sanga sang mga kahoy; ang incienso, mga suga, kag mga kandila; panaad nga mga halad kon mag-ayo ang balatian; ang agua bendita; ang mga dalangpan; ang mga selebrasyon kag mga piesta, ang paggamit sing mga kalendaryo, prusisyon, mga bendisyon sa mga uma; ang mga sotana sang pari, ang tonsura, ang paggamit sing singsing sa kasal, ang pag-atubang sa Sidlangan, ang mga imahen sining karon lamang, pati na siguro ang eklesiastiko nga pagpangadi, kag ang Kyrie Eleison [ang ambahanon nga “Ginuo, Kaluy-i Kami”], naghalin tanan sa pagano, kag ginhimo nga balaan sang ginbaton sang Simbahan.”
Sa baylo nga pakabalaanon ina nga idolatriya, “si Jehova nga Labing Gamhanan” nagalaygay sa mga Cristiano: “Gua kamo sa tunga nila, kag magbulag kamo, . . . kag untati ninyo ang pagtandog sa di-matinlo nga butang.”—2 Corinto 6:14-18.
b Ang libro ni William L. Shirer tuhoy sa maragtas nga The Rise and Fall of the Third Reich nagasiling nga si von Papen “amo ang may kapin nga salabton sangsa kay bisan sin-o nga indibiduwal sa Alemanya sa pagtigayon ni Hitler sing gahom.” Sang Enero 1933 ang Aleman nga chancellor anay nga si von Schleicher nagsiling tuhoy kay von Papen: “Nangin isa sia ka sahi sang traidor nga kon ipaanggid sa iya, si Judas Iscariote isa ka santo.”
c Sang maghambal sia sa College of Mondragone sang Mayo 14, 1929, nagsiling si Papa Pio XI nga makignegosyar sia sa Yawa kon mangin para ini sa kaayuhan sang mga kalag.
d Ipaanggid ang ginsiling sang Romano nga awtor nga si Seneca sa isa ka makasasala nga babayi nga saserdote (nga ginbalikwat ni Swete): “Ikaw, nga babayi, nagatindog sa balay sang malain sing dungog . . . ang imo ngalan nagabitay sa imo agtang; ginbaylo mo sa kuarta ang imo dungog.”—Controv. i, 2.
[Kahon sa pahina 237]
Ginbuyagyag ni Churchill ang ‘Pagpakighilawas’
Sa iya libro nga The Gathering Storm (1948), nagsiling si Winston Churchill nga gintangdo ni Hitler si Franz von Papen subong ministro sang Alemanya sa Vienna agod “paluyahon ukon ganyaton ang nagapanguna nga mga personalidad sa politika sang Austria.” Ginbalikwat ni Churchill ang ginsiling sang ministro sang Estados Unidos sa Vienna tuhoy kay von Papen: “Sa pinakamaisog kag matinamayon gid nga paagi . . . ginsugiran ako ni Papen nga . . . handum niya gamiton ang iya reputasyon subong isa ka maayo nga Katoliko agod maimpluwensiahan ang mga taga-Austria subong ni Kardinal Innitzer.”
Sang mangampo ang Austria kag nagmartsa ang mga soldado ni Hitler pasulod sa Vienna, nagmando ang Katoliko nga kardinal nga si Innitzer sa tanan nga simbahan sa Austria nga iwagayway ang bandera nga swastika, bagtingon ang ila lingganay, kag mangamuyo para kay Adolf Hitler bilang padungog sa iya kaadlawan.
[Kahon/Retrato sa pahina 238]
‘PANGAMUYO SA INAWAY’ PARA SA REICH
Sa idalom sini nga tig-ulo, naggua ang masunod nga artikulo sa una nga edisyon sang The New York Times sang Disiembre 7, 1941:
“Ang Katoliko nga mga Obispo sa Fulda Nagapangayo Sing Pagpakamaayo kag Kadalag-an . . . Ginrekomendar sang Komperensia sang Aleman nga Katoliko nga mga Obispo nga nagtipon sa Fulda ang pinasahi nga ‘pangamuyo sa inaway’ nga basahon sa pagbukas kag pagtakop sang tanan nga balaan nga serbisyo. Ang pangamuyo nagapangabay sa Makaako nga bendisyunan ang Aleman nga mga armas sing kadalag-an kag amligan ang kabuhi kag kapagros sang tanan nga soldado. Nagdugang pa sing instruksion ang mga Obispo sa Katoliko nga klero nga bisan makaisa lang kada bulan ilakip kag dumdumon sa isa ka pinasahi nga sermon kon Domingo ang Aleman nga mga soldado ‘sa duta, sa dagat kag sa hangin.’”
Ini nga artikulo ginbawi sa masunod nga mga edisyon sang pamantalaan. Ang Disiembre 7, 1941, amo ang adlaw nga ginsalakay sang Japan, nga kaalyado sang Nazi nga Alemanya, ang mga bapor de guerra sang Estados Unidos sa Pearl Harbor.
[Kahon sa pahina 244]
“Mapasipalahon nga mga Ngalan”
Sang ginsakdag sang sapat nga mapintas nga may duha ka sungay ang Liga de Nasyones sa tapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, ang madamo nga relihioso nga kahagugma sini nagtinguha gilayon nga aprobahan ini. Subong resulta, ang bag-o nga organisasyon para sa paghidait nangin “puno sang mapasipalahon nga mga ngalan.”
“Ang Cristianismo makahatag sing maayong kabubut-on, sing kusog sa liga [de nasyones], agod ang tratado sa isa ka panid sang papel mangin isa ka instrumento sang ginharian sang Dios.”—The Christian Century, E.U.A., Hunyo 19, 1919, pahina 15.
“Ang Liga de Nasyones nga ideya amo ang kasugpon para sa internasyonal nga relasyon sang ideya sang Ginharian sang Dios subong isa ka bug-os kalibutan nga kahimusan sang maayong kabubut-on. . . . Amo ini ang ginapangamuyo sang tanan nga Cristiano kon nagasiling sila, ‘Magkari ang imo Ginharian.’”—The Christian Century, E.U.A., Septiembre 25, 1919, pahina 7.
“Ang Semento sang Liga de Nasyones amo ang Dugo ni Cristo.”—Dr. Frank Crane, Protestante nga ministro, E.U.A.
Ang [Pungsudnon] nga Konsilyo [sang Congregational Churches] nagasuporta sa Katipan [sang Liga de Nasyones] subong amo lamang ang politikal nga instrumento nga matigayon karon nga paagi sa sini ang Espiritu ni Jesucristo praktikal nga maaplikar sa mas daku nga kasangkaron sa ginahimo sang mga pungsod.”—The Congregationalist and Advance, E.U.A., Nobiembre 6, 1919, pahina 642.
“Ang komperensia nagapangabay sa tanan nga Metodista nga sakdagon kag suportahan ang mga tulumuron [sang Liga de Nasyones] nga ginapabutyag sang ideya sang Dios nga Amay kag sang dutan-on nga mga anak sang Dios.”—The Wesleyan Methodist Church, Britanya.
“Kon binagbinagon naton ang mga handum, ang mga posibilidad kag ang mga resolusyon sining kasugtanan, makita naton nga nagaunod ini sang pinakapunto sang gintudlo ni Jesucristo: Ang Ginharian sang Dios kag ang iya pagkamatarong . . . Ini lamang kag wala na sing iban pa.”—Sermon sang Arsobispo sang Canterbury sa pagbukas sang Asambleya sang Liga de Nasyones sa Geneva, Disiembre 3, 1922.
“Ang Asosasyon sang Liga de Nasyones sa sini nga pungsod may balaan nga kinamatarong nga pareho man sa iya sang bisan ano nga mabinuligon nga katilingban sang mga misyonero, kay amo ini karon ang labing epektibo nga ahensia sang paggahom ni Cristo subong Prinsipe sang paghidait sa tunga sang mga pungsod.”—Dr. Garvie, Congregationalist nga ministro, Britanya.
[Mapa sa pahina 236]
(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)
Ang butig nga mga doktrina nga ginapatihan sa bug-os nga kalibutan naghalin sa Babilonia
Babilonia
Mga trinidad ukon tigtatlo nga mga dios
Indi mapatay ang kalag sang tawo
Espiritismo—pagpakighambal sa mga “patay”
Paggamit sing mga imahen sa pagsimba
Paggamit sing mga orasyon sa pag-uluulo sa mga demonyo
Paggahom sang gamhanan nga mga saserdote
[Retrato sa pahina 239]
Ang dumaan nga Babilonia nahamtang sa madamo nga tubig
[Retrato sa pahina 239]
Ang dakung makihilawason nga babayi nagalingkod karon sa “madamo nga tubig”
[Retrato sa pahina 241]
Ang Babilonia nga Daku nagalingkod sa isa ka makatalagam nga sapat nga mapintas
[Mga Retrato sa pahina 242]
Ang relihioso nga makihilawason nga babayi nagapakighilawas sa mga hari sang duta
[Mga Retrato sa pahina 245]
Ang babayi “nahubog sa dugo sang mga balaan”