Kapitulo 11
Ang Kabilugan nga Paghisantuanay sang Biblia
Handurawa ang isa ka librarya sang 66 ka tulun-an nga ginsulat sang mga 40 ka nanuhaytuhay nga mga tawo sa sulod sang 1,600 ka tuig. Tatlo ka hambal ang gingamit sang mga manunulat nga nagkabuhi sa madamo nga kadutaan. Ang tanan nga manunulat may nanuhaytuhay nga mga personalidad, mga abilidad, kag mga ginhalinan. Apang sang gintipon sang ulihi ang mga tulun-an nga ila ginsulat, nasapwan nga sa pagkamatuod ang ila ginhimo isa lamang ka daku nga tulun-an nga nagasunod sa isa ka sadsaran nga tema kutob sa umpisa tubtob sa katapusan. Mabudlay ina handurawon, indi bala? Apang, ang Biblia subong gid sina nga librarya.
Wala sing bunayag nga estudyante ang indi makadayaw sa kamatuoran nga ang Biblia, bisan pa isa ka koleksion sang nanuhaytuhay nga mga tulun-an, isa ka nagahiusa nga balasahon. Nagahiusa ini bangod, kutob sa umpisa tubtob sa katapusan, ginasakdag sini ang pagsimba sa isa lamang ka Dios nga ang iya mga kinaiya wala gid nagabag-o, kag ang tanan nga tulun-an sini nagahuman sing isa ka nagapangibabaw nga tema. Ining kabilugan nga paghisantuanay isa ka gamhanan nga ebidensia nga ang Biblia, sa pagkamatuod, Pulong sang Dios.
2 Ang sadsaran nga tema sang Biblia ginpakilala sa nahauna gid nga mga kapitulo sang nahauna nga tulun-an sini, ang Genesis. Didto, mabasa naton nga ang aton nahauna nga mga ginikanan, sanday Adan kag Eva, gintuga nga himpit kag ginbutang sa isa ka paraiso nga hardin, ang Eden. Apang, si Eva ginpalapitan sang isa ka man-ug nga naghangkat sang pagkamatarong sang kasuguan sang Dios kag ginhaylo sia paagi sa malalangon nga mga binutig padulong sa paghimo sing sala. Si Adan nagsunod sa iya kag naglalis man sa Dios. Ang resulta? Sila nga duha gintabog sa Eden kag ginkondenar sa kamatayon. Ginaantos naton karon ang mga resulta sadtong nahauna nga pagrebelde. Napanubli naton tanan ang sala kag kamatayon gikan sa aton nahauna nga mga ginikanan.—Genesis 3:1-7, 19, 24; Roma 5:12.
3 Apang, sadtong masubo nga tion, nagbungat ang Dios sing isa ka tagna nga naghatag sing sadsaran para sa paglaum. Ang tagna ginpamulong sa man-ug, apang ginbungat ini nga nabatian nanday Adan kag Eva agod nga masugid nila ini sa ila mga anak. Amo sini ang ginsiling sang Dios: “Butangan ko sing kaawayon sa tunga mo kag sang babayi kag sa tunga sang imo binhi kag sang iya binhi. Sia magadugmok sang imo ulo kag pilason mo ang iya tikod.”—Genesis 3:15; Roma 8:20, 21.
4 Talupangda ang apat ka tinawo nga ginsambit sa sining tema nga bersikulo: ang man-ug kag ang iya binhi subong man ang babayi kag ang iya binhi. Ining mga tinawo may panguna nga papel sa mga hitabo sa isa ka libo ka tuig nga magaabot. Dalayon nga kaawayon ang magaluntad sa ulot sang babayi kag sang iya binhi sa isa ka bahin kag sang man-ug kag sang iya binhi sa pihak nga bahin. Ining kaawayon magalakip sang padayon nga pag-away sang matuod nga pagsimba kag sang butig, sang matarong nga paggawi kag sang kalautan. Sa isa ka hugna, daw yara sa bentaha ang man-ug sang ginpilas sini ang tikod sang binhi sang babayi. Apang, sa ulihi, dugmukon sang binhi sang babayi ang ulo sang man-ug, kag ang Dios mabindikar kon madula na ang tanan nga agi sadtong una nga pagrebelde.
5 Sin-o ang babayi kag ang man-ug? Kag sin-o ang ila mga binhi? Sang ginbun-ag ni Eva ang iya nahauna nga anak, nga si Cain, sia nagtuaw: “Nakabaton ako sing anak nga lalaki sa bulig ni Jehova.” (Genesis 4:1) Ayhan ginbatyag niya nga sia ang babayi sa tagna kag ining anak nga lalaki amo ang binhi. Apang, ang espiritu ni Cain kaangay sang espiritu sang man-ug. Nangin manugpatay sia, kay ginpatay niya ang iya manghod nga si Abel. (Genesis 4:8) Maathag nga ang tagna may mas madalom kag simbuliko nga kahulugan nga Dios lamang ang makapaathag. Kag ginhimo niya ini sing amat-amat. Ang tanan nga 66 ka tulun-an sang Biblia nagaamot sa lainlain nga paagi sa pagpahayag sang kahulugan sini, ang nahauna nga tagna sa Biblia.
Sin-o ang Man-ug?
6 Nahauna, sin-o ang man-ug nga ginsambit sa Genesis 3:15? Ang rekord nagasiling nga literal nga man-ug ang nagpalapit kay Eva sa Eden, apang ang literal nga man-ug indi makahambal. Mahimo gid nga may gahom sa likod sadtong man-ug, nga nagpahambal sini. Ano yadtong gahom? Ang identidad sadto nga gahom maathag nga ginpahayag sang nahauna nga siglo lamang sang aton Komon nga Dag-on, sang ginahimo ni Jesus ang iya ministeryo sa duta.
7 Sa isa ka okasyon, si Jesus nagapakighambal sa pila sang nagapakamatarong sa kaugalingon nga Judiyong relihiosong mga lider nga nagpabugal nga sila mga anak ni Abraham. Apang, mabaskog nga namatok sila sa kamatuoran nga ginbantala ni Jesus. Gani ginsilingan sila ni Jesus: “Kamo iya sang inyo amay nga Yawa, kag luyag ninyo himuon ang mga kailigbon sang inyo amay. Sia manugpatay sang magsugod sia, kag wala sia magtindog sa kamatuoran, bangod nga ang kamatuoran wala sa iya. Kon nagabutig sia, nagapamulong sia suno sa iya kinaugali, kay butigon sia kag amay sang kabutigan.”—Juan 8:44.
8 Ang mga pulong ni Jesus matigdas kag diretso sa punto. Ginlaragway niya ang Yawa subong “manugpatay” kag “amay sang kabutigan.” Karon, ang nahauna gid nga kabutigan nga narekord amo ang ginpamulong sang man-ug sa Eden. Kon sin-o man ang nagpamulong sadtong kabutigan amo sa pagkamatuod “ang amay sang kabutigan.” Dugang pa, yadto nga kabutigan nagresulta sa kamatayon nanday Adan kag Eva, naghimo sadtong dumaan nga butigon nga isa ka manugpatay. Maathag, kon amo, nga ang gahom sa likod sang man-ug didto anay sa Eden amo si Satanas nga Yawa, kag si Satanas gid ang ginahambal ni Jehova sa sadtong dumaan nga tagna.
9 Ang iban namangkot: Kon ang Dios maayo, ngaa nagtuga sia sing isa ka tinuga kaangay sang Yawa? Ang mga pulong ni Jesus nagabulig man sa aton sa pagsabat sina nga pamangkot. Si Jesus nagsiling tuhoy kay Satanas: “Sia manugpatay sang magsugod sia.” Gani sang magbutig si Satanas kay Eva, amo sadto nga sia nangin si Satanas—gikan sa isa ka Hebreong tinaga nga nagakahulugan sing “manugpamatok.” Wala gintuga sang Dios si Satanas. Gintugutan sang isa ka matutom anay nga anghel ang malain nga handum nga magtubo sa iya tagipusuon amo kon ngaa sia nangin Satanas.—Deuteronomio 32:4; ipaanggid ang Job 1:6-12; 2:1-10; Santiago 1:13-15.
Ang Binhi sang Man-ug
10 Apang, sin-o naman ‘ang binhi [ukon anak] sang man-ug’? Ang mga pulong ni Jesus nagabulig man sa aton sa paglubad sini nga bahin sang palaligban. Nagsiling sia sa Judiyong relihiosong mga lider: “Kamo iya sang inyo Amay nga Yawa, kag luyag ninyo himuon ang mga kailigbon sang inyo amay.” Ining mga Judiyo mga kaliwat ni Abraham, subong sang ginpabugal nila. Apang ang ila malaut nga paggawi naghimo sa ila nga espirituwal nga mga anak ni Satanas, ang ginsuguran sang sala.
11 Maathag nga ginpaathag ni apostol Juan, nga nagsulat sa talipuspusan nayon sang nahaunang siglo, kon sin-o ang binhi sang Man-ug, nga si Satanas. Sia nagsulat: “Ang nagapakasala iya sang Yawa, kay ang Yawa nagapakasala kutob sa ginsuguran. . . . Sa sini ginapahayag ang mga anak sang Dios kag ang mga anak sang Yawa: Ang bisan sin-o nga wala nagahimo sing matarong indi iya sang Dios, amo man ang wala nagahigugma sang iya utod.” (1 Juan 3:8, 10) Maathag nga ang binhi sang Man-ug aktibo gid sa bug-os nga maragtas sang tawo!
Sin-o ang Binhi sang Babayi?
12 Sin-o, nian, ‘ang binhi [ukon anak] sang babayi’? Isa ini sang labing importante nga mga pamangkot, kay ang binhi sang babayi amo sa ulihi ang magadugmok sa ulo ni Satanas kag magadula sang malain nga mga epekto sang una nga pagrebelde. Sadto sang ika-20 nga siglo B.C.E., nagpahayag ang Dios sing isa ka daku nga tanda sa matutom nga tawo nga si Abraham nahanungod sa identidad sining isa. Bangod sang daku nga pagtuo ni Abraham, naghimo ang Dios sing isa ka serye sang mga saad sa iya nahanungod sa anak nga mabun-ag sa iya. Maathag nga ginpakita sang isa sini nga ‘ang binhi sang babayi’ nga ‘magadugmok sa ulo sang man-ug’ magalutaw sa tunga sang mga anak ni Abraham. Ang Dios nagsiling sa iya: “Ang imo binhi magatag-iya sang gawang sang ila mga kaaway. Kag paagi sa imo binhi pakamaayuhon ang tanan nga pungsod sang duta bangod nagtuman ka sa akon tingog.”—Genesis 22:17, 18.
13 Samtang nagaligad ang mga tinuig, ang saad ni Jehova kay Abraham ginsulit sa anak ni Abraham nga si Isaac kag sa iya apo nga si Jacob. (Genesis 26:3-5; 28:10-15) Sang ulihi, ang mga kaliwat ni Jacob, nangin 12 ka tribo, kag ang isa sining mga tribo, si Juda, nakabaton sing isa ka pinasahi nga saad: “Ang setro indi mahamulag kay Juda, ukon ang sungkod sang manuggahom gikan sa tunga sang iya mga tiil, tubtob nga mag-abot ang Silo; kag ang pagkamasinulundon sang katawhan mangin sa iya.” (Genesis 49:10) Maathag nga ang Binhi magalutaw sa tribo ni Juda.
14 Sang katapusan sang ika-16 nga siglo B.C.E., ang 12 ka tribo sang Israel gin-organisar nga isa ka pungsod subong pinasahi nga katawhan sang Dios. Sa sining katuyuan, ang Dios nakigkatipan sa ila kag naghatag sa ila sing isa ka kodigo sang kasuguan. Ang nahauna nga rason sini amo ang paghanda sing isa ka katawhan para sa pag-abot sang Binhi. (Exodo 19:5, 6; Galacia 3:24) Kutob sadto, ang kaawayon ni Satanas batok sa Binhi sang babayi nakita sa pagkamaawayon sang mga pungsod batok sa pinili nga katawhan sang Dios.
15 Ang katapusan nga palatandaan sa kon diin nga pamilya ang magapatubas sang Binhi ginhatag sang ika-11 nga siglo B.C.E. Sadtong tion, nagpamulong ang Dios sa ikaduha nga hari sang Israel, nga si David, kag nagsaad nga ang Binhi magagikan sa iya kaliwatan kag nga ang trono sining Isa “papag-unon sing dayon.” (2 Samuel 7:11-16) Kutob sadto, ang Binhi nagakaigo nga matawag subong anak ni David.—Mateo 22:42-45.
16 Sa sulod sang mga tuig nga nagsunod, nagbangon ang Dios sing mga manalagna agod maghatag sing dugang pa nga inspirado nga impormasyon nahanungod sa nagapakari nga Binhi. Halimbawa, sang ikawalo nga siglo B.C.E., si Isaias nagsulat: “Kay sa aton natawo ang isa ka bata, sa aton ginhatag ang isa ka anak nga lalaki; kag ang prinsipenhon nga paggahom mangin sa iya abaga. Kag tawgon ang iya ngalan nga Makatilingala nga Manuglaygay, Dios nga gamhanan, Dayon nga Amay, Prinsipe sang Paghidait. Nahanungod sa pagdugang sang iya prinsipenhon nga paggahom kag sang paghidait wala sing katapusan, sa trono ni David kag sa iya ginharian.”—Isaias 9:6, 7.
17 Si Isaias nagtagna sing dugang pa nahanungod sining Binhi: “Magahukom sia nga may pagkamatarong sa mga imol, kag magahusay nga may pag-alangay sa mga mahagop sang duta. . . . Kag ang lobo magapuyo kaupod sang kordero, kag ang leopardo magaluko kaupod sang kanding nga tinday, kag ang tinday nga baka kag ang leon nga totoy kag ang pinatambok magatingob . . . Indi sila magahalit ukon magalaglag sa bug-os ko nga bukid nga balaan; kay ang duta matugob sang pagkilala kay Jehova subong nga ang mga tubig nagatabon sang dagat.” (Isaias 11:4-9) Daw ano ka bugana nga mga pagpakamaayo ang ihatag sining binhi!
18 Sang ikan-om nga siglo sa wala pa ang aton Komon nga Dag-on, nagrekord si Daniel sing dugang pa nga tagna nahanungod sa Binhi. Gintagna niya ang tion nga ang isa kaangay sa anak sang tawo magaabot sa langit kag nagsiling nga “ginhatagan sia sing paggahom kag himaya kag ginharian, agod nga ang tanan nga katawhan, mga pungsod, kag mga hambal mag-alagad sa iya.” (Daniel 7:13, 14) Gani ang nagapakari nga Binhi magapanubli sing langitnon nga ginharian, kag ang iya harianon nga paggahom magasakop sang bug-os nga duta.
Nalubad ang Palaligban
19 Ang identidad sang Binhi ginhatag sang ulihi sa pagpamanagbanag sang aton Komon nga Dag-on. Sang tuig 2 B.C.E., may anghel nga nagpakita sa isa ka Judiyo nga dalaga nga nagahingalan kay Maria, nga isa ka kaliwat ni David. Ginsugiran sia sang anghel nga magaanak sia sing isa ka pinasahi nga lapsag kag nagsiling: “Mangin daku sia kag tawgon nga Anak sang Labing Mataas; kag ihatag sa iya ni Jehova nga Dios ang trono ni David nga iya amay, kag magahari sia sa panimalay ni Jacob sing dayon, kag ang iya ginharian wala sing katapusan.” (Lucas 1:32, 33) Gani ang madugay nga paghulat sa “binhi” matapos sa ulihi.
20 Sang tuig 29 C.E. (ang petsa nga abanse nga ginpatuhuyan ni Daniel), si Jesus ginbawtismuhan. Nian ang balaan nga espiritu nanaug sa iya, kag ginkilala sia sang Dios subong iya Anak. (Daniel 9:24-27; Mateo 3:16, 17) Sa tatlo ka tuig kag tunga sa tapos sadto, si Jesus nagpanaksi sa mga Judiyo, nga nagawali: “Ang ginharian sang langit malapit na.” (Mateo 4:17) Sa sulod sadto nga tion, madamo gid nga tagna ang gintuman niya gikan sa Hebreong Kasulatan amo kon ngaa indi gid maduhaduhaan nga sia sa pagkamatuod ang ginsaad nga Binhi.
21 Nahangpan gid ini sang nahaunang mga Cristiano. Ginpaathag ni Pablo sa mga Cristiano sa Galacia: “Karon ang mga saad ginpamulong kay Abraham kag sa iya binhi. Wala ini nagasiling, ‘Kag sa mga binhi,’ subong nga madamo, kundi subong nga sa isa: ‘Kag sa imo binhi,’ nga si Cristo.” (Galacia 3:16) Si Jesus ang mangin “Prinsipe sang Paghidait” nga gintagna ni Isaias. Kag sa tapos sia sa ulihi magasulod sa iya Ginharian, ang katarungan kag pagkamatarong papag-unon sa bug-os nga kalibutan.
Sin-o, Nian, ang Babayi?
22 Kon si Jesus ang Binhi, sin-o ang babayi nga ginpatuhuyan anay didto sa Eden? Sanglit ang gahom sa likod sang man-ug isa ka espiritu nga tinuga, indi kita dapat makibot nga ang babayi man espiritu kag indi tawo. Si apostol Pablo nagpamulong nahanungod sa isa ka langitnon nga “babayi” sang magsiling sia: “Apang ang Jerusalem nga sa ibabaw hilway, kag sia aton iloy.” (Galacia 4:26) Ginapakita sang iban pa nga mga kasulatan nga ining “Jerusalem sa ibabaw” nagaluntad na sa sulod sang mga milenyo. Sia amo ang langitnon nga organisasyon sang espiritu nga mga tinuga ni Jehova, nga gikan sa amo nanaug si Jesus agod tumanon ang papel sang ‘binhi sang babayi.’ Amo lamang sini nga sahi sang espirituwal nga “babayi” ang makabatas sang kaawayon sang “dumaan nga man-ug” sa sulod sang mga milenyo.—Bugna 12:9; Isaias 54:1, 13; 62:2-6.
23 Ining malip-ot nga pagrepaso sang pagkatuman sadtong dumaan nga tagna sa Genesis 3:15 isa ka mabaskog nga pamatuod sa daku nga paghisantuanay sang Biblia. Talalupangdon gid nga ang tagna mahangpan lamang kon tingubon naton ang mga hitabo kag mga pinamulong gikan sa ika-20, ika-11, ika-8, kag ika-6 nga siglo B.C.E. upod sa mga pinamulong kag mga hitabo gikan sa nahaunang siglo sang aton Komon nga Dag-on. Indi mahimo nga natabuan lamang ini. Pat-od nga may yara nagatuytoy nga kamot sa likod sini tanan.—Isaias 46:9, 10.
Ang Kahulugan Para sa Aton
24 Ano ang kahulugan sini tanan para sa aton? Ti, si Jesus amo ang panguna nga ‘binhi sang babayi.’ Yadtong dumaan nga tagna sa Genesis 3:15 nagtagna nga ang iya tikod ‘pagapilason’ sang Man-ug, kag natabo ini sang napatay si Jesus sa usok sang pag-antos. Ang pilas wala nagadugay. Sa amo, ang daw kadalag-an sang Man-ug hinali nga nangin pagkalutos sang ginbanhaw si Jesus. (Subong nakita naton sa Kapitulo 6, may yara madamo gid nga pamatuod nga natabo ini.) Ang kamatayon ni Jesus nangin sadsaran para sa kaluwasan sang matarong sing tagipusuon nga katawhan, gani ang Binhi nangin pagpakamaayo, subong sang ginsaad sang Dios kay Abraham. Apang ano ang masiling sa mga tagna nga si Jesus magagahom sa ibabaw sang bug-os nga duta gikan sa isa ka langitnon nga ginharian?
25 Sa isa ka malaragwayon nga matagnaon nga palanan-awon nga narekord sa Bugna kapitulo 12, ang ginsuguran sining Ginharian ginalaragway subong amo ang pagkabun-ag sang isa ka bata nga lalaki sa langit. Sa sining Ginharian, ang ginsaad nga Binhi magagahom sa idalom sang titulo nga Miguel, nga nagakahulugan “Sin-o ang Kaangay sang Dios?” Ginapakita niya nga wala sing bisan sin-o ang maghangkat sang pagkasoberano ni Jehova, sang gintagbong niya “ang dumaan nga man-ug” gikan sa langit sing dayon. Aton mabasa: “Gani ginhulog ang dakung dragon, ang dumaan nga man-ug, nga ginatawag nga Yawa kag Satanas, nga nagadaya sang bug-os napuy-an nga duta; ginhulog sia sa duta.”—Bugna 12:7-9.
26 Ang resulta paumpaw para sa langit apang kasisit-an sa duta. “Karon nag-abot ang kaluwasan kag ang gahom kag ang ginharian sang Dios kag ang paggahom sang iya Cristo,” amo ang madaugon nga singgit. Dugang pa, aton mabasa: “Bangod sini magkalipay, ka langit kag kamo nga nagapuyo sa sini! Kailo sa duta kag dagat, bangod ang Yawa nagpanaug sa inyo nga may dakung kasingkal, kay nahibaluan niya nga malip-ot na lamang ang iya tion.”—Bugna 12:10, 12.
27 Mahambal bala naton kon san-o natuman ini nga tagna? Sa pagkamatuod, amo ina ang ginpamangkot sang mga disipulo sang ginpamangkot nila si Jesus nahanungod sa ‘tanda sang iya presensia kag sang katapusan sang sistema sang mga butang’—subong ginhambalan naton sa Kapitulo 10. (Mateo 24:3) Subong nakita naton, indi mapamatukan ang ebidensia nga ang presensia ni Jesus sa paggahom sa langitnon nga Ginharian nagsugod sang 1914. Kutob sadto, naeksperiensiahan naton sa pagkamatuod ang “kailo sa duta!”
28 Apang talupangda: Yadtong tingog sa langit nagpahibalo nga si Satanas may “malip-ot na lamang nga tion.” Gani yadtong dumaan nga tagna sa Genesis 3:15 nagapadulong sa pat-od nga talipuspusan. Ang man-ug, ang iya binhi, ang babayi, kag ang iya binhi napakilala na. Ang Binhi ‘ginpilasan sa tikod,’ apang nag-ayo sia. Sa indi madugay, ang pagdugmok kay Satanas (kag sa iya binhi) magasugod sa idalom sang nagagahom na karon nga Hari sang Dios, nga si Cristo Jesus.
29 Magakahulugan ini sing daku nga mga pagbalhin sa duta. Upod kay Satanas, ang bisan sin-o nga mapamatud-an nga iya binhi pagadulaon. Subong gintagna sang salmista: “Kay sa diutay pa nga tion, kag ang malauton wala na; kag usisaon mo sing maayo ang iya duog, kag wala na sia didto.” (Salmo 37:10) Mangin bug-os ina nga pagbalhin! Nian, ang dugang pa nga mga pulong sang salmista matuman: “Apang ang mga mahagop magapanag-iya sang duta, kag magakalipay sila sa kabuganaan sang paghidait.”—Salmo 37:11.
30 Sa sining paagi, ang “Prinsipe sang Paghidait” magadala sa ulihi sing paghidait sa katawhan. Amo ini ang ginsaad sang Biblia, subong nabasa naton sa Isaias 9:6, 7. Sa sining dag-on sang pagduhaduha, madamo ang nagatamod sining saad nga indi realistiko. Apang ano nga tal-us ang ginatanyag sang tawo? Wala gid! Sa pihak nga bahin, ini nga saad maathag nga ginsambit sa Biblia, kag ang Biblia amo ang wala nagakapaslawan nga Pulong sang Dios. Ang mga maduhaduhaon amo gid ang indi realistiko. (Isaias 55:8, 11) Ginasikway nila ang Dios, nga nag-inspirar sa Biblia kag amo ang labing daku nga katunayan sa tanan.
[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]
1. (Ilakip ang introduksion.) Anong talalupangdon nga paghisantuanay ang nagapamatuod sa kamatuoran nga ang Biblia gin-inspirar sang Dios?
2, 3. Anong tagna nga ginpamulong sa Eden ang naghatag sing sadsaran para sa paglaum, kag ano nga mga kahimtangan ang nagdul-ong sa pagpamulong sina nga tagna?
4. Sin-o ang mga tinawo nga ginsambit sa tagna ni Jehova sa Eden, kag sa pagligad sang mga siglo paano sila magapanghikot nga may kaangtanan sa isa kag isa?
5. Paano naton nahibaluan nga indi si Eva ang babayi sa tagna?
6-8. Ano nga mga pulong ni Jesus ang nagabulig sa aton sa pagkilala sa gahom sa likod sang man-ug? Ipaathag.
9. Paano nagluntad si Satanas?
10, 11. Paano kita ginabuligan ni Jesus kag ni apostol Juan sa pagkilala sa binhi sang Man-ug?
12, 13. (a) Paano ginpahayag ni Jehova kay Abraham nga ang binhi sang babayi magalutaw sa tunga sang iya mga kaliwat? (b) Sin-o ang nagpanubli sang saad tuhoy sa Binhi?
14. Ano nga pungsod ang gin-organisar agod ihanda para sa pagkari sang Binhi?
15. Anong katapusan nga palatandaan ang ginhatag sa kon diin nga pamilya sa tunga sang mga kaliwat ni Abraham ang magapatubas sing Binhi?
16, 17. Paano ginlaragway ni Isaias ang mga pagpakamaayo nga ihatag sang Binhi?
18. Anong dugang pa nga impormasyon ang ginrekord ni Daniel nahanungod sa Binhi?
19. Subong ginpahayag sang anghel, ano ang mangin papel ni Maria sa pagkari sang Binhi?
20. Sin-o ang ginsaad nga Binhi, kag ano nga mensahe ang ginbantala niya sa Israel?
21. Ano ang nahangpan sang nahaunang mga Cristiano tuhoy sa identidad sang Binhi?
22. Sin-o ang babayi nga ginpatuhuyan sa tagna ni Jehova sa Eden?
23. Ngaa talalupangdon gid ang amat-amat nga pagpahayag sang kahulugan sang tagna ni Jehova sa Eden?
24. Ano ang kahulugan para sa aton sang pagkilala sa Binhi?
25, 26. Anong hulusayon ang nadalahig sa kaawayon sa ulot sang ‘binhi sang babayi’ kag sang Man-ug, subong ginlaragway sa Bugna?
27. San-o natuman ang tagna nahanungod sa pagtagbong kay Satanas gikan sa langit? Paano naton nahibaluan?
28, 29. Anong dalagku nga mga pagbalhin sa duta ang maabot pa, kag paano naton nahibaluan nga mahanabo ini sa indi madugay?
30. Ngaa ang mga maduhaduhaon nga nagaduhaduha sa pag-inspirar sa Biblia kag sa pagluntad pa gani sang Dios amo ang indi realistiko?