Seksion 1

May Katuyuan Bala ang Kabuhi?

1. Ano ang masami ginapamangkot nahanungod sa katuyuan sang kabuhi, kag ano ang ginkomento sang isa ka tawo sa sini?

Sa indi madugay, ginapalibugan sang halos tanan nga tawo kon ano ang katuyuan sang kabuhi. Amo bala ang magpangabudlay sing lakas agod pauswagon ang aton kabuhi, ang sakdagon ang aton pamilya, ang mapatay pagligad sang ayhan 70 ukon 80 ka tuig, kag nian madula sing dayon? Ang isa ka lamharon nga lalaki nga subong sini ang pagpati nagsiling nga ang kabuhi wala sing katuyuan luwas sa “magkabuhi, mag-anak, magmalipayon kag dayon mapatay.” Apang matuod bala ina? Kag kamatayon gid bala ang katapusan sang tanan?

2, 3. Ngaa indi ang pagtipon sing materyal nga manggad ang katuyuan sang kabuhi?

² Madamo sa Nasidlangan kag Nakatundan nga kadutaan ang nagapati nga ang panguna nga katuyuan sa pagkabuhi amo ang pagtipon sing materyal nga manggad. Nagapati sila nga makadul-ong ini sa isa ka malipayon kag makahulugan nga kabuhi. Apang kamusta ang mga tawo nga may yara na sing materyal nga manggad? Ang taga-Canada nga manunulat nga si Harry Bruce nagsiling: “Makalilibog nga madamo nga manggaranon ang nagasiling nga indi sila malipayon.” Nagdugang pa sia: “Ginapakita sang mga surbe nga ang daku nga pagkadimalaumon nag-apektar sa Aminhan nga Amerika . . . May malipayon bala didto? Kon may yara, ano ang sekreto?”

³ Ang anay presidente sang Estados Unidos nga si Jimmy Carter nagsiling: “Natukiban naton nga ang pagbakal kag paggamit sing mga butang indi sabat sa ginapangita naton nga kahulugan. . . . Ang pagtipon sing materyal nga mga butang indi makapuno sang walay unod nga kabuhi nga wala sing pagsalig ukon katuyuan.” Kag ang isa pa ka lider sa politika nagsiling: “Pila ka tuig na karon nga ginapangita ko sing maid-id ang mga kamatuoran nahanungod sa akon kaugalingon kag sang akon kabuhi; madamo ako sing kilala nga nagahimo man sini. Mas madamo karon ang nagapamangkot, ‘Sin-o kita? Ano ang aton katuyuan?’ ”

Nagabudlay ang mga Kahimtangan

4. Ngaa nagaduhaduha ang iban nga may katuyuan ang kabuhi?

⁴ Madamo ang nagaduhaduha nga may katuyuan ang kabuhi sang nakita nila nga nagbudlay ang mga kahimtangan sang pagkabuhi. Sa bug-os nga kalibutan kapin sa isa ka bilyon ka tawo ang may grabe nga balatian ukon kulang sing sustansia, nga nagaresulta sa kamatayon sang mga napulo ka milyon ka kabataan kada tuig sa Aprika lamang. Ang populasyon sang duta, nga halos 6 bilyones, nagadugang gihapon sing kapin sa 90 milyones kada tuig, kapin sa 90 porsiento sina nga pagdugang yara sa imol nga mga pungsod. Bangod sining dalayon nga pagdugang sang populasyon, kinahanglan ang dugang pa nga pagkaon, mga balay, kag industriya, nga nagadala man sing dugang pa nga halit sa duta, tubig, kag hangin bangod sang industriyal kag iban pa nga mga higko.

5. Ano ang nagakatabo sa mga tanom sa duta?

⁵ Ang publikasyon nga World Military and Social Expenditures 1991 nagreport: “Kada tuig ang kalaparon sang kagulangan nga katumbas sa bug-os nga kadaygan sang [Gran Britanya] ginalaglag. Sa karon nga kadasigon (sang pagpamulod), 65 porsiento sang mga kagulangan sa mahun-og nga mga sona sang tropiko ang madula naton sa tuig 2000.” Sa sina nga mga duog, suno sa isa ka ahensia sang Nasyones Unidas, 10 ka kahoy ang ginapulod sa kada 1 nga ginatanom; sa Aprika kapin ini sa 20 sa 1. Gani nagalapad ang mga desyerto, kag kada tuig subong kadaku sa Belgium ang ginalaksam sang panguma.

6, 7. Ano ang pila sang mga problema nga wala malubad sang tawhanon nga mga lider, gani anong mga pamangkot ang dapat masabat?

⁶ Subong man, ang mga napatay sa inaway sa sining ika-20 nga siglo apat ka pilo ang kalabawon bisan tingubon ang apat ka siglo nga nagligad. Bisan diin, nagadugang ang krimen, labi na ang masingki nga krimen. Ang pagkalusod sang pamilya, ang pag-abuso sa droga, ang AIDS, ang mga balatian nga ginapaliton sang seksuwal nga buhat, kag iban pa negatibo nga mga kabangdanan nagahimo man sang kabuhi nga labi pa kabudlay. Kag indi malubad sang mga lider sang kalibutan ang madamo nga problema nga nagapaantos sa mga pamilya sang tawo. Sa amo, halangpunon kon ngaa ang mga tawo nagapamangkot, Ano ang katuyuan sang kabuhi?

⁷ Paano ginsabat sang mga eskolar kag relihioso nga mga lider ina nga pamangkot? Pagligad sining madamo nga siglo, nakahatag bala sila sing makaalayaw nga sabat?

Kon Ano ang Ila Ginasiling

8, 9. (a) Ano ang ginsiling sang isa ka Intsik nga eskolar nahanungod sa katuyuan sang kabuhi? (b) Ano ang ginsiling sang isa ka tawo nga nakalampuwas sa pagpamatay sa mga kampo sang mga Nazi?

⁸ Ang Confucianhon nga eskolar nga si Tu Wei-Ming nagsiling: “Ang katapusan nga kahulugan sang kabuhi masapwan sa aton ordinaryo, tawhanon nga pagluntad.” Suno sa sini nga pagtamod, ang tawo padayon nga ipanganak, magahimakas para mabuhi, kag mapatay. Diutay ang paglaum sa sining pagtamod. Kag matuod ayhan ini?

⁹ Si Elie Weisel, nga nakalampuwas sa pagpamatay sa mga kampo sang mga Nazi sang Inaway Kalibutanon II, nagsiling: “ ‘Ngaa yari kita diri?’ amo ang labing importante nga pamangkot nga dapat atubangon sang isa ka tawo. . . . Nagapati ako nga ang kabuhi may katuyuan walay sapayan sang walay pulos nga kamatayon nga nakit-an ko.” Apang indi niya masiling kon ano ang katuyuan sang kabuhi.

10, 11. (a) Paano ginpakita sang isa ka editor nga wala sa tawo ang mga sabat? (b) Ngaa indi makaalayaw ang pagtamod sang isa ka ebolusyonaryo nga sientipiko?

¹⁰ Ang editor nga si Vermont Royster nagsiling: “Sa pagbinagbinag sang tawo mismo, . . . sang iya papel sa sining uniberso, diutay pa lang ang aton nahangpan gikan sa kamunuan. Nagapamangkot gihapon kita kon sin-o kita kag kon ngaa yari kita diri kag kon ano ang aton palaabuton.”

¹¹ Ang ebolusyonaryo nga sientipiko nga si Stephen Jay Gould nagsiling: “Mahimo nga nagapangita kita sing ‘mas mataas’ nga sabat​—⁠apang wala sini.” Para sa sina nga mga ebolusyonista, ang kabuhi isa ka pagpakig-away para sa kaluwasan sang pinakamapagros, ang kamatayon nagatapos sini tanan. Wala man sing paglaum sa sini nga pagtamod. Kag, sa liwat, matuod bala ini?

12, 13. Ano ang mga pagtamod sang mga lider sang iglesia, kag makaalayaw bala ini sangsa pagtamod sang ordinaryo nga mga tawo?

¹² Madamo nga relihiosong mga lider ang nagasiling nga ang katuyuan sang kabuhi amo ang magkabuhi sing maayo agod nga sa kamatayon ang kalag sang isa ka tawo makakadto sa langit kag magapabilin didto sing dayon. Ang mapilian nga ginatanyag sa malain nga mga tawo amo ang dayon nga pag-antos sa kalayuhon nga impierno. Apang, suno sa sining pagtuluuhan, ang kabuhi sa duta mabudlay gihapon subong sang nagluntad sa bug-os nga maragtas. Apang kon ang katuyuan sang Dios amo nga papuy-on ang mga tawo sa langit kaangay sang mga anghel, ngaa wala na lang niya pagtugaha sila sing subong sina sa ginsuguran, subong sang ginhimo niya sa mga anghel?

¹³ Bisan gani ang mga klerigo indi makahangop sini nga mga pagtamod. Si Dr. W. R. Inge, ang anay dekano sang St. Paul’s Cathedral sa London, nagsiling anay: “Sa akon bug-os nga kabuhi nanikasog ako nga hibaluon ang katuyuan sang pagkabuhi. Gintinguhaan ko nga sabton ang para sa akon daw amo ang tatlo ka sadsaran nga problema: ang problema tuhoy sa pagkadayon; ang problema tuhoy sa personalidad sang tawo; kag ang problema tuhoy sa kalautan. Napaslawan ako. Wala ako sing nalubad.”

Ang Epekto

14, 15. Ano ang epekto sang nagasumpakilay nga mga pagtamod sa madamo nga tawo?

¹⁴ Ano ang epekto sang nanuhaytuhay nga mga ideya sang mga eskolar kag relihioso nga mga lider tuhoy sa pamangkot kon ano ang katuyuan sang kabuhi? Madamo ang nagasabat subong sang isa ka tigulang nga tawo nga nagsiling: “Sa akon pagkabuhi pirme ako nagapamangkot kon ngaa yari ako diri. Kon may katuyuan man, indi na ako interesado.”

¹⁵ Madamo sang nakapanilag sa lainlain nga mga pagtamod sang mga relihion sang kalibutan ang naghinakop nga indi importante kon ano ang ginapatihan sang isa. Ginabatyag nila nga ang relihion isa lamang ka dibersion para sa hunahuna, butang nga magahatag sing diutay nga kalinong sang hunahuna kag paglipay agod nga mabatas sang isa ang mga problema sang kabuhi. Ginabatyag sang iban nga ang relihion isa lamang ka disparatis. Ginabatyag nila nga wala masabat sang relihioso nga ispikulasyon sa sulod sang mga siglo ang pamangkot nahanungod sa katuyuan sang kabuhi, ukon napauswag sini ang kabuhi sang ordinaryo nga mga tawo. Sa pagkamatuod, ginapakita sang maragtas nga ang mga relihion sining kalibutan masami nga nag-upang sa katawhan sa pag-uswag kag nangin kabangdanan sang mga dinumtanay kag mga inaway.

16. Daw ano ka importante ang paghibalo sa katuyuan sang kabuhi?

¹⁶ Apang, importante pa bala nga hibaluon ang kamatuoran nahanungod sa katuyuan sang kabuhi? Ang propesyonal sa ikaayo sang panghunahuna nga si Viktor Frankl nagsabat: “Ang pagtinguha nga hibaluon ang katuyuan sang kabuhi amo ang panguna nga kusog nga nagapahulag sa tawo. . . . Mangahas ako sa pagsiling nga wala sing bisan ano sa kalibutan ang makabulig sa isa nga landason bisan ang pinakagrabe nga mga kahimtangan sing subong ka epektibo sa ihibalo nga may katuyuan ang kabuhi sang isa.”

17. Anong mga pamangkot ang dapat naton karon ipamangkot?

¹⁷ Sanglit wala mapaathag sing maayo sang mga pilosopiya kag mga relihion sang tawo kon ano ang katuyuan sang kabuhi, sa diin kita makakadto agod hibaluon kon ano ini? May yara bala tuburan sang superyor nga kaalam nga makasugid sa aton sang kamatuoran nahanungod sini nga butang?

[Retrato sa pahina 4]

“Kada tuig ang kalaparon sang kagulangan nga katumbas sa bug-os nga kadaygan sang [Gran Britanya] ginalaglag”

[Retrato sa pahina 5]

“Sa akon pagkabuhi pirme ako nagapamangkot kon ngaa yari ako diri”