Kon Paano Himuon ang Pagpanalawsaw
SI Hari Solomon ‘nagpamalandong kag nagpanalawsaw sing maid-id, agod mapahamtang niya sing nagakaigo ang madamo nga hulubaton.’ Ngaa? Bangod interesado sia sa pagsulat sing “husto nga mga pulong sang kamatuoran.” (Man. 12:9, 10) Si Lucas ‘nagsumay sing tanan nga butang gikan sa ginsuguran sing sibu’ agod masugid sa lohiko nga pagpasunod ang mga hitabo sa kabuhi ni Cristo. (Luc. 1:3) Ining duha ka alagad sang Dios nagpanalawsaw.
Ano ang pagpanalawsaw? Isa ini ka maid-id nga pagpangita sing impormasyon tuhoy sa isa ka butang. Nagalakip ini sang pagbasa, kag nagakinahanglan ini sang pag-aplikar sang mga prinsipio sa pagtuon. Mahimo man ini maglakip sang pag-interbyu sa mga tawo.
Ano nga mga sirkumstansia ang nagakinahanglan sang pagpanalawsaw? Yari ang pila ka halimbawa. Sa imo personal nga pagtuon ukon pagbasa sing Biblia mahimo mag-utwas ang mga pamangkot nga importante sa imo. Ang isa sa mga ginapanaksihan mo mahimo mamangkot, kag luyag mo ang espesipiko nga impormasyon bilang sabat. Mahimo nga gin-asayn ka nga magpamulongpulong.
Binagbinaga inang asaynment sa paghatag sing pamulongpulong. Ang materyal nga imo pagatuptupan mahimo nga daw naaplikar sa kabilugan. Paano mo ini maaplikar sa lokal nga kahimtangan? Pauswaga ini paagi sa pagpanalawsaw. Kon ginasakdag sang pila ka estadistika ukon sang isa ka halimbawa nga nagakabagay sa imo materyal kag makapainteres sa imo mga tagpalamati, ang isa ka punto nga ayhan tuman ka pamilyar mahimo makatudlo, makapahulag pa gani. Ang ginbalhag nga materyal nga imo ginatun-an mahimo nga ginhanda para sa mga bumalasa sa bug-os nga kalibutan, apang kinahanglan mo pasangkaron, iilustrar, kag iaplikar ang mga punto sa isa ka kongregasyon ukon sa isa ka tawo. Paano mo ini himuon?
Antes mo sugdan ang pagpanalawsaw, binagbinaga ang imo mga tagpalamati. Ano ang nahibaluan na nila? Ano pa ang dapat nila nga mahibaluan? Nian hibalua ang imo tulumuron. Amo bala ang pagpaathag? pagkumbinsi? pagpamatuod nga sayop ang isa ka butang? ukon pagpahulag? Ang pagpaathag nagakinahanglan sing dugang nga impormasyon agod mangin maathag ang isa ka butang. Bisan pa ang sadsaran nga mga kamatuoran mahimo nahangpan, ayhan kinahanglan mo pa pasangkaron kon san-o ukon paano himuon ang butang nga ginabinagbinag. Ang pagkumbinsi nagakinahanglan sang paghatag sing mga rason kon ngaa amo sina ang isa ka butang, lakip ang pagpresentar sing ebidensia. Ang pagpamatuod nagakinahanglan sing maayo nga ihibalo sa magtimbang nga bahin sang isyu upod ang mahalungon nga pag-analisar sang gingamit nga ebidensia. Sa pagkamatuod, ginapangita naton indi lamang ang mabakod nga mga argumento kundi ang mga paagi sa pagpresentar sing mga kamatuoran sa mainayuhon nga paagi. Ang pagpahulag nagalakip sang paglab-ot sa tagipusuon. Nagakahulugan ini sang paghatag sa imo mga tagpalamati sing insentibo kag pagpabaskog sang ila handum nga magpanghikot suno sa ginabinagbinag. Ang matuod nga mga halimbawa sang mga naghimo sina, bisan sa atubangan sang kabudlayan, makabulig agod malab-ot ang tagipusuon.
Handa ka na bala karon sa pagsugod? Indi pa. Binagbinaga anay kon daw ano kadamo nga impormasyon ang imo kinahanglan. Ang tion mahimo nga isa ka importante nga butang. Kon ipresentar mo ang impormasyon sa iban, daw ano kalawig nga tion ang imo ihinguyang sa paghimo sini? Singko minutos? Kuwarenta’y singko minutos? May gintalana bala nga tion, subong sa miting sa kongregasyon, ukon mabulubag-o bala ini, kaangay sa isa ka pagtuon sa Biblia ukon sa isa ka pagduaw subong manugbantay?
Sa katapusan, anong mga galamiton sa pagpanalawsaw ang sarang mo magamit? Bilang dugang sang yara sa imo puluy-an, may yara pa bala sa librarya sang inyo Kingdom Hall? Handa bala ang mga kauturan nga nagaalagad na kay Jehova sa madamong tinuig nga ipagamit sa imo ang ila mga galamiton sa pagpanalawsaw? May librarya bala para sa publiko sa inyo duog diin ang reperensia nga mga libro sarang magamit kon kinahanglanon?
Paggamit Sang Aton Nagapanguna nga Galamiton sa Pagpanalawsaw—Ang Biblia
Kon ang imo pagpanalawsaw nagalakip sa kahulugan sang isa ka kasulatan, magsugod sa Biblia mismo.
Usisaa ang Konteksto. Pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Kay sin-o ginapatuhoy ini nga teksto? Ano ang ginapakita sang mga bersikulo sa palibot tuhoy sa mga kahimtangan nga nagadul-ong sa pinamulong ukon panimuot sang mga tawo nga nadalahig?’ Ina nga mga detalye masami makabulig sa aton nga mahangpan ang isa ka teksto, kag makabulig man ini nga mangin buhi ang isa ka pamulongpulong kon gamiton mo ini.
Halimbawa, masami ginakutlo ang Hebreo 4:12 agod ipakita ang gahom sang Pulong sang Dios sa pagtandog sa mga tagipusuon kag sa pag-impluwensia sa mga kabuhi. Ang konteksto nagapadalom sang aton paghangop sa kon paano nangin amo sina. Ginabinagbinag sini ang mga eksperiensia sang Israel sa sulod sang 40 ka tuig sa kahanayakan antes magsulod sa duta nga ginsaad ni Jehova kay Abraham. (Heb. 3:7–4:13) “Ang pulong sang Dios,” ang iya saad nga dalhon sila sa isa ka duog sang kapahuwayan suno sa katipan niya kay Abraham, indi patay; buhi ini kag nagapadulong sa katumanan. Ang mga Israelinhon may rason gid sa pagpakita sing pagtuo sa sini. Apang, samtang gintuytuyan sila ni Jehova gikan sa Egipto pakadto sa Bukid Sinai kag padayon tubtob sa Ginsaad nga Duta, sulitsulit nga nagpakita sila sing kakulang sang pagtuo. Busa, ang ila reaksion sa paagi nga gintuman sang Dios ang iya pulong nagpadayag sang kon ano ang yara sa ila tagipusuon. Sing kaanggid sa aton adlaw, ang saad nga ginpamulong sang Dios nagapadayag sang kon ano ang yara sa tagipusuon sang mga tawo.
Usisaa ang mga “Cross-Reference.” Ang pila ka Biblia may mga cross-reference (nagapakita sing mga teksto para sa dugang nga impormasyon). May yara bala sini ang imo Biblia? Kon amo, makabulig ini. Talupangda ang isa ka halimbawa gikan sa New World Translation of the Holy Scriptures. Ang 1 Pedro 3:6 nagapatuhoy kay Sara subong isa ka halimbawa nga takus ilugon sang Cristianong mga asawa. Ang isa ka cross-reference sa Genesis 18:12 nagasuportar sina paagi sa pagsugid nga si Sara nagtawag kay Abraham subong ginuo “sa iya kaugalingon.” Busa, ang iya pagpasakop tinagipusuon. Dugang pa sa sina nga paghangop, ang mga cross-reference mahimo magtudlo sa imo sa mga teksto nga nagapakita sang katumanan sang isa ka tagna sa Biblia ukon sa isa ka sulundan sang Kasuguan nga katipan. Apang, talupangda nga ang pila ka cross-reference wala gintuyo sa paghatag sina nga mga pagpaathag. Mahimo nagapatuhoy lamang ini sa magkaanggid nga mga panghunahuna ukon sa kasaysayan sang isa ka tawo ukon impormasyon sa isa ka duog.
Mangita Paagi sa Isa ka Konkordansia Sang Biblia. Ang isa ka konkordansia sang Biblia isa ka indese sang mga tinaga sa Biblia nga ginpasunod suno sa alpabeto. Makabulig ini sa imo nga makita ang mga kasulatan nga may kaangtanan sa topiko nga imo ginapanalawsaw. Samtang ginagamit mo ini, matun-an mo ang iban pa nga mabuligon nga mga detalye. Makita mo ang pamatuod sang “sulundan” sang kamatuoran nga ginpahamtang sa Pulong sang Dios. (2 Tim. 1:13) Ang New World Translation may sadsaran nga listahan sang “Bible Words Indexed.” Ang Comprehensive Concordance mas masangkad pa. Kon matigayon ini sa imo lenguahe, itudlo ka sini sa tanan nga teksto nga may tagsa ka panguna nga mga tinaga sa Biblia.
Pagtuon sa Paggamit Sang Iban nga mga Galamiton sa Pagpanalawsaw
Ang kahon sa pahina 33 nagalista sing pila ka iban pa nga galamiton sa pagpanalawsaw nga gin-aman sang “matutom kag mainandamon nga ulipon.” (Mat. 24:45-47) Madamo sini ang may listahan sang kaundan, kag madamo ang may indese sa likod nga bahin, nga gindesinyo sa pagbulig sa imo nga makita ang espesipiko nga impormasyon. Sa katapusan sang tagsa ka tuig, ginabalhag sa Ang Lalantawan kag Awake! ang mga indese sang mga topiko para sa mga artikulo sa sina nga tuig.
Madasig ang pagpanalawsaw kon sunado mo ang sahi sang impormasyon nga matigayon sa sini nga mga publikasyon nga nagabulig sa pagtuon sa Biblia. Halimbawa, luyag mo mahibaluan ang tuhoy sa tagna, doktrina, Cristianong paggawi, ukon ang pag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia. Mahimo yara sa Ang Lalantawan ang imo ginapangita. Ang Magmata! nagabinagbinag sang karon nga mga hitabo kag mga problema, relihion, siensia, kag mga tawo sa nagkalainlain nga pungsod. Ang komentaryo sa tagsa ka hitabo sa Mga Ebanghelyo suno sa kronolohiko nga pagpasunod makita sa Ang Pinakabantog nga Tawo nga Nagkabuhi. Ang bersikulo-por-bersikulo nga pagbinagbinag sa bug-os nga mga tulun-an sang Biblia masapwan sa mga publikasyon subong sang Bugna—Malapit Na ang Mahimayaon nga Talipuspusan sini!, Binagbinaga ang Tagna ni Daniel!, kag ang duha ka tomo sang Ang Tagna ni Isaias—Kapawa Para sa Tanan nga Tawo. Masapwan mo sa Reasoning From the Scriptures ang makaalayaw nga mga sabat sa ginatos ka pamangkot sa Biblia nga kinaandan nga ginapamangkot sa tion sang pag-alagad sa latagon. Para sa maathag nga paghangop sa iban nga mga relihion, sa mga panudlo sini, kag sa mga kasaysayan sini, tan-awa ang Mankind’s Search for God. Ang pila ka detalye sang modernong-adlaw nga kasaysayan sang mga Saksi ni Jehova makita sa brosyur nga Mga Saksi ni Jehova—Nahiusa nga Nagahimo Sang Kabubut-on Sang Dios sa Bug-os nga Kalibutan. Para sa mga detalye tuhoy sa nahimo sa bug-os kalibutan nga pagbantala sing maayong balita, tan-awa ang pinakabag-o nga Lalantawan nga napetsahan sing Enero 1. Ang Insight on the Scriptures isa ka insiklopedia kag nagaunod sing mga mapa sa Biblia. Kon kinahanglan mo ang mga detalye tuhoy sa mga tawo, mga duog, mga butang, mga lenguahe, ukon mga hitabo sa maragtas may kaangtanan sa Biblia, isa ini ka maayo gid nga reperensia.
“Watch Tower Publications Index.” Ini nga Index, nga ginbalhag sa kapin sa 20 ka lenguahe, magatudlo sa imo sa impormasyon sa aton nanuhaytuhay nga publikasyon. Ginbahin ini sa indese sang mga topiko (subject index) kag indese sang mga kasulatan (scripture index). Sa paggamit sing indese sang mga topiko, pangitaa ang tinaga nga nagarepresentar sang topiko nga luyag mo usisaon. Sa paggamit sing indese sang mga kasulatan, pangitaa sa listahan sang mga kasulatan ang luyag mo mahangpan sing maayo. Kon may ginbalhag sa imo lenguahe sa sina nga topiko ukon sa sina nga kasulatan sa mga tuig nga ginatuptupan sang Index, masapwan mo ang isa ka listahan sang mga reperensia nga sarang matan-aw. Gamita ang impormasyon sa nauna nga bahin sang Index agod mahibaluan ang mga simbulo ukon pinalip-ot nga mga ngalan sang ginsambit nga mga publikasyon. (Halimbawa, sa bulig sini, mahibaluan mo nga ang w99 3/1 15 nagapatuhoy sa Ang Lalantawan sang 1999, Marso 1 nga guwa, pahina 15.) Ang panguna nga mga tig-ulo subong sang “Field Ministry Experiences” kag “Life Stories of Jehovah’s Witnesses” makabulig sa paghanda sing makapahulag nga mga presentasyon para sa kongregasyon.
Bangod ang pagpanalawsaw mahimo nga mangin makawiwili gid, maghalong nga indi maglisa sa sini. Magpabilin nga nagakonsentrar sa imo tulumuron nga pangitaon ang materyal nga kinahanglanon para sa imo ginatun-an. Kon ginatudlo ka sang Index sa isa ka reperensia, buksi ang ginsambit nga (mga) pahina, nian gamita ang mga subtitulo kag ang nahauna nga mga dinalan sang mga parapo agod tuytuyan ka sa materyal nga nagakabagay sa imo mga kinahanglanon. Kon nagapangita ka sing kahulugan sang isa ka bersikulo sa Biblia, pangitaa anay ang kinutlo nga bersikulo sa pahina nga ginatudlo sa imo. Nian usisaa ang mga komento sa palibot.
“Watchtower Library” sa CD-ROM. Kon may magamit ka nga kompyuter, makabenepisyo ka sa paggamit sing Watchtower Library sa CD-ROM, nga nagaunod sang madamo nga koleksion sang mga publikasyon naton. Ang mahapos-gamiton nga search program magabulig sa imo sa pagpangita sa isa ka tinaga, isa ka kombinasyon sang mga tinaga, ukon isa ka kinutlo sa kasulatan sa bisan ano nga publikasyon sa Watchtower Library. Bisan pa indi matigayon sa imo lenguahe ini nga galamiton sa pagpanalawsaw, mahimo ka makabenepisyo sa sini sa ginagamit sing lapnag nga internasyonal nga lenguahe nga pamilyar sa imo.
Iban Pa nga Teokratikong Librarya
Sa iya ikaduha nga inspirado nga sulat kay Timoteo, ginpangabay ni Pablo ang pamatan-on nga dalhon “ang mga linukot, ilabi na ang mga pergamino,” sa iya sa Roma. (2 Tim. 4:13) Ginpabaloran ni Pablo ang pila ka sinulatan kag gintago ini. Sarang mo man mahimo ini. Ginatago mo bala ang imo personal nga mga kopya sang Ang Lalantawan, Magmata!, kag Ang Aton Ministeryo sa Ginharian bisan natapos na ini nga ginbinagbinag sa mga miting sa kongregasyon? Kon amo, magamit mo ini subong mga galamiton sa pagpanalawsaw, upod sa iban pa nga Cristianong mga publikasyon nga yara sa imo. Ang kalabanan nga kongregasyon nagahupot sang isa ka koleksion sang teokratikong mga publikasyon sa librarya sa Kingdom Hall. Para ini sa kaayuhan sang bug-os nga kongregasyon, nga magamit nila samtang yara sa Kingdom Hall.
Maghupot Sing Personal nga Koleksion Sang Impormasyon
Mangin alisto sa mga butang nga makawiwili nga magamit mo kon nagapamulongpulong kag nagapanudlo. Kon makasapo ka sa isa ka pamantalaan ukon sa isa ka magasin sing balita, estadistika, ukon halimbawa nga magamit mo sa imo ministeryo, guntinga ini ukon kopyaha ang impormasyon. Ilakip ang petsa, ang ngalan sang balasahon, kag ayhan ang ngalan sang awtor ukon manugbalhag. Sa mga miting sa kongregasyon, isulat ang mga argumento kag mga ilustrasyon nga makabulig sa imo sa pagpaathag sing kamatuoran sa iban. Nakahunahuna ka na bala sing isa ka maayo nga ilustrasyon apang wala sing kahigayunan nga magamit ini gilayon? Isulat ini, kag tagua. Pagkatapos sang madugaydugay na nga tion sa Teokratikong Eskwelahan Para sa Ministeryo, may nahanda ka na nga pila ka presentasyon. Sa baylo nga ihaboy ang imo mga nota sa sining mga pamulongpulong, tagua ini. Ang imo ginpanalawsaw mahimo mangin mapuslanon sa ulihi.
Makighambal sa mga Tawo
Ang mga tawo isa ka bugana nga tuburan sang impormasyon. Sang ginasulat ni Lucas ang kasaysayan sang Ebanghelyo, maathag nga gintipon niya ang madamo nga impormasyon paagi sa pag-interbyu sa mga nakasaksi. (Luc. 1:1-4) Ayhan ang isa ka masigka-Cristiano makapaathag sang isa ka butang nga ginapanikasugan mo nga tun-an. Suno sa Efeso 4:8, 11-16, ginagamit ni Cristo ang “mga dulot nga mga lalaki” sa pagbulig sa aton nga magtubo sa “sibu nga ihibalo tuhoy sa Anak sang Dios.” Ang pag-interbyu sa mga tawo nga eksperiensiado na sa pag-alagad sa Dios mahimo maghatag sing mapuslanon nga mga ideya. Ang pagpakighambal sa mga tawo mahimo man magpakita sang ila panghunahuna, kag makabulig ini sa imo sa paghanda sing materyal nga praktikal gid.
Binagbinaga ang Imo mga Ginpanalawsaw
Pagkatapos nga maani ang trigo, kinahanglan kuhaon ang uyas gikan sa upa. Amo man kon tuhoy sa resulta sang imo pagpanalawsaw. Antes ini gamiton, kinahanglan painon mo ang mapuslanon gikan sa indi kinahanglanon.
Kon gamiton mo ang impormasyon sa isa ka pamulongpulong, pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Ang punto bala nga luyag ko gamiton mapuslanon gid sa akon ipresentar nga topiko? Ukon, bisan pa makawiwili ini nga materyal, may huyog bala ini nga maglisa sa topiko nga dapat ko binagbinagon?’ Kon ginahunahuna mo nga maggamit sing mga hitabo karon ukon sing materyal gikan sa nagabag-o pirme nga mga patag sang siensia ukon medisina, pat-ura nga amo ini ang pinakabag-o nga impormasyon. Hisayri man, nga ang pila ka punto sa daan naton nga mga publikasyon mahimo nga ginbag-o na, busa kuhaa ang pinakabag-o nga ginbalhag may kaangtanan sa topiko.
Kinahanglan gid nga mangin mahalungon kon luyag mo magkuha sing impormasyon gikan sa sekular nga mga reperensia. Indi gid pagkalimti nga ang Pulong sang Dios kamatuoran. (Juan 17:17) Si Jesus ang may panguna nga papel sa katumanan sang katuyuan sang Dios. Busa, ang Colosas 2:3 nagasiling: “Mahalungon nga natago sa iya ang tanan nga bahandi sang kaalam kag ihibalo.” Binagbinaga ang mga resulta sang imo pagpanalawsaw gikan sa sina nga pagtamod. Kon tuhoy sa sekular nga pagpanalawsaw, pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘Ini bala nga materyal ginpasobrahan, haumhaum lamang, ukon makitid sing panan-aw? Ginsulat bala ini nga may makagod ukon komersial nga motibo? Nagaugyon bala sa sini ang iban nga masaligan nga mga reperensia? Labaw sa tanan, nagahisanto bala ini sa kamatuoran sang Biblia?’
Ang Hulubaton 2:1-5 nagapalig-on sa aton nga padayunon ang pagpangita sing ihibalo, paghangop, kag paghantop ‘subong sang pilak kag subong sang mga bahandi nga natago.’ Nagapahangop ina sang paghimud-os kag bugana nga mga padya. Ang pagpanalawsaw nagakinahanglan sing panikasog, apang ang paghimo sini magabulig sa imo nga mahibaluan ang mga panghunahuna sang Dios tuhoy sa mga butang, matadlong ang sayop nga mga ideya, kag mapabakod ang imo paghangop sa kamatuoran. Magadugang man ini sing kahulugan kag kapagsik sa imo mga presentasyon, nga nagapahalipay sa nagapamulongpulong kag makalilipay pamatian.