Ang Inaway sa Jerico—Patopato Ukon Katunayan?

SA SULOD sang mga dekada, gintinguhaan sang mga arkeologo nga pangduhaduhaan ang kasaysayan sang Biblia nahanungod kay Josue kag sa inaway sang Jerico. Suno sa Biblia, si Josue kag ang hangaway sang Israel nagmartsa palibot sa Jerico sa sulod sang pito ka adlaw, tubtob nga ginpukan sang Dios ang mabakud nga mga pader sang siudad. Nagpaposible ini sa mga Israelinhon nga makasulod kag ‘masunog ang siudad sa kalayo kag ang tanan nga yara sa sini.’​—⁠Josue 6:​1-24.

Apang madamong mga arkeologo, nga nadala sa respetado katama nga sinulatan ni Kath­leen Ken­yon sang katuigan 1950, ang nakombinse nga ang Jerico wala nagluntad sadtong panahon sang paglikop sang Israel. Ti, nagsiling sila nga sobra sa isa ka siglo na ang nagligad nga nasunog ang siudad! Gani, ang kasaysayan sang Biblia tuhoy kay Josue kag sa mga Israelin­hon lapnag nga ginsikway. Apang, sining ulihi, si Dr. Bryant G. Wood, isa ka arkeologo gikan sa University of Toronto, Can­a­da, nag-usisa liwat sang ebidensia halin sa Jerico. Suno sa The New York Times, naghinakop sia nga si Dr. Kenyon “nagpangita sing sayop nga klase sang maninihon, kag sa sayop nga mga lugar,” kag nga ang ebidensia aktuwal gid nga “tumalagsahon nga nahisanto” sa Biblia.

Ginsitar ni Dr. Wood ang isa ka metro kadamol nga anib sang abo nga puno sang pidaso sang maninihon kag mga tisa gikan sa naguba nga pader, kag mga kahoy, ang tanan maitom tuga sang sunog sa siudad. Ang mga pidaso sang seramiko nga napetsahan (upod ang ginabaton indi eksakto nga mga metodo nga matigayon) sang 1410 antes sang aton Kumon nga Dag-on, ayhan mga 40 ka tuig​—⁠indi gid man malayo sa 1473 B.⁠C.⁠E., ang petsa sang inaway sa Jerico nga nakuha halin sa Biblia.

Nasapwan sang mga manugkutkot nga ang mga balay sa dumaan nga Jerico may bugana nga suplay sang tinago nga uyas. Makawiwili ini, bangod ginapakita sang Biblia nga ang Jerico napukan indi madugay pagkatapos sang ani sang tigpamulak kag wala sing tiggulutom. (Josue 3:​14-16) Maayo ini nga rason kon ngaa ang mga balay sa Jerico madamo sing tinago nga uyas sang ginlaglag ang siudad.

Malain ang buot sang mga sientipiko kon tuhoy sa pagbaton sa pagkasibu sang Biblia. Busa, ginakutlo sang Times ang ginsiling sang isa ka bantog nga eskolar may kahilabtanan sa natukiban ni Wood: “Wala sing duhaduha nga ang madamong impormasyon nga makita sa Biblia may kamatuoran sa sini.” Apang, samtang madamo pa nga kasaysayan sa Kasulatan ang ginasakdag sang moderno nga mga tukib sa siensia kag arkeolohiya, maathag sa wala sing ginadampigan nga ang Biblia indi koleksion sang kabutigan nga ginalaktan kon kaisa ­sing pila ka kamatuoran. Subong sang gi­nasiling mismo sang Biblia: “Pakamatuoron ang Dios, bisan ang tagsa ka tawo butigon.”​—⁠Roma 3:​4.

Samtang ang karon nga mga interpretasyon sa arkeologo nga mga kinutkutan sa Jerico makawiwili, ang matuod nga mga Cristo ‘nagalakat sa pagtuo, indi sa itololok.’ (2 Corinto 5:7) Ang ila pagtuo wala nasandig sa arkeolohiya. May yara man ukon wala sing ar­keo­lohiko nga ebidensia, pirme napamatud-an ang Biblia nga isa ka masaligan nga tuburan sang impormasyon nahanungod sa nagligad, sa karon, kag sa palaabuton.​—⁠Salmo 119:​105; 2 Pedro 1:​19-21.

[Piktyur sa pahina 7]

Ang kagulub-an sang Jerico, diin ginhatag ni Jehova sa Israelinhon ang kadalag-an

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.