Ang Aton Relatibo nga Pagpasakop sa Superyor nga mga Awtoridad
“Busa may nagatiklod nga rason kon ngaa dapat kamo magpasakop.”—ROMA 13:5.
1. Ano ang mabudlay nga naeksperiensiahan sang mga Saksi ni Jehova sa kamot sang superyor nga mga awtoridad sang mga Nazi, kag bangod bala ini sang “paghimo sing malaut”?
SANG Enero 7, 1940, si Franz Reiter kag ang lima pa ka lanubo nga Austriano ginpatay paagi sa guillotine. Mga Bibelforscher sila, mga Saksi ni Jehova, kag napatay sila bangod wala sila mag-uyat sing armas para sa Reich ni Hitler bilang pagsunod sa ila konsiensia. Si Reiter isa sang linibolibo ka Saksi nga napatay bangod sang ila pagtuo sa tion sang ikaduha nga inaway kalibutanon. Madamo pa ang nagbatas sing malawig nga tinuig sa mga kampo konsentrasyon. Tanan bala ini sila nag-antos “paagi sa espada” sang superyor nga awtoridad sang Nazi bangod sang ‘paghimo sing malaut’? (Roma 13:4) Indi gid! Ang dugang pa nga ginsiling ni Pablo nagapakita nga ining mga Cristiano nagtuman sang mga sugo sang Dios sa Roma kapitulo 13, bisan pa nag-antos sila sa mga kamot sang awtoridad.
2. Ano ang nagatiklod nga rason sa pagpasakop sa superyor nga mga awtoridad?
2 Sa Roma 13:5, ang apostol nagsulat: “Busa may nagatiklod nga rason kon ngaa dapat kamo magpasakop, indi lamang bangod sina nga kasingkal kundi bangod man sang inyo konsiensia.” Antes sini, nagsiling si Pablo nga ang pagdala sang awtoridad sing “espada” isa ka maayong rason sa pagpasakop sa sini. Apang, sini nga tion, naghatag sia sing mabaskog pa nga rason: ang konsiensia. Nagatinguha kita sa pag-alagad sa Dios “upod ang matinlo nga konsiensia.” (2 Timoteo 1:3) Ginasugo kita sang Biblia nga magpasakop sa superyor nga mga awtoridad, kag nagatuman kita bangod luyag naton himuon kon ano ang matarong sa mga mata sang Dios. (Hebreo 5:14) Sa pagkamatuod, ang aton nahanas-sa-Biblia nga konsiensia nagapahulag sa aton sa pagtuman sang awtoridad bisan pa wala sing tawo nga nagabantay sa aton.—Ipaanggid ang Manugwali 10:20.
“Amo Kon Ngaa Nagabayad Man Kamo sing mga Buhis”
3, 4. Ano ang reputasyon sang mga Saksi ni Jehova, kag ngaa dapat magbayad sing buhis ang mga Cristiano?
3 Sa Nigeria sang nagligad nga pila ka tuig, may mga kinagubot bangod sa pagbayad sing mga buhis. May pila nga napatay, kag ang awtoridad nagpabulig sa armada. Nagsulod ang mga soldado sa isa ka Kingdom Hall nga diin may miting nga ginahiwat kag namangkot sila kon ano ang katuyuan sang pagtilipon. Sang matukiban nila nga isa yadto ka miting sa pagtuon sang Biblia sang mga Saksi ni Jehova, ginmanduan sang nagadumala nga opisyal ang mga soldado nga maghalin, nga nagasiling: “Ang mga Saksi ni Jehova wala nagapanggamo tuhoy sa buhis.”
4 Ang mga Saksi sa Nigeria kilala nga nagakabuhi suno sa ginsiling ni Pablo: “Amo kon ngaa nagabayad man kamo sing mga buhis; kay sila mga alagad publiko sang Dios nga nagaalagad pirme sa sini gid nga katuyuan.” (Roma 13:6) Sang ginhatag ni Jesus ang talaksan nga, ‘Ihatag kay Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar,’ tuhoy sa pagbayad sing mga buhis ang ginahambal niya. (Mateo 22:21) Ang sekular nga mga awtoridad nagapahimo sing mga dalan, nagahatag sing pag-amlig sang mga polis, mga librarya, mga transportasyon, mga eskwelahan, mga serbisyo sang koreo, kag madamo pa. Pirme naton ginagamit ini nga mga aman. Nagakaigo lamang nga bayaran naton ini paagi sa aton mga buhis.
“Bayari Sila Tanan sang Natungod sa Ila”
5. Ano ang buot silingon sang ekspresyon nga “bayari sila tanan sang natungod sa ila”?
5 Nagpadayon si Pablo: “Bayari sila tanan sang natungod sa ila, mga buhis sa natungdan sang mga buhis, bayad sa balayran, kahadlok sa dapat kahadlukan; dungog sa bagay padunggan.” (Roma 13:7) Ang tinaga nga “tanan” nagalakip sa tagsa ka sekular nga awtoridad nga alagad publiko sang Dios. Wala sing eksepsion. Bisan pa nagakabuhi kita sa idalom sang isa ka politikal nga sistema nga wala naton naluyagan, nagabayad kita sing buhis. Kon ang mga relihion puwera sa buhis sa duog nga aton ginapuy-an, ginahimuslan ini sang mga kongregasyon. Kag kaangay sang iban nga mga banwahanon, sarang magamit sang mga Cristiano ang bisan anong legal nga mga aman sa paglimite sang buhis nga ginabayad nila. Apang wala sing Cristiano ang dilegal nga nagalikaw sa pagbayad sing buhis.—Ipaanggid ang Mateo 5:41; 17:24-27.
6, 7. Ngaa dapat kita magbayad sing buhis bisan pa kon ang kuwarta ginagamit sa butang nga wala naton ginaugyunan ukon bisan pa kon ginahingabot kita sang awtoridad?
6 Apang, ibutang ta, nga ang buhis daw indi makatarunganon. Ukon ano kon ang bahin sang kuwarta sang buhis ginagamit sa butang nga wala naton ginaugyunan, subong sang wala sing bayad nga pagpaaborsion, mga bangko sang dugo, ukon mga programa nga nagasumpakil sa aton wala sing nadampigan nga pagtamod? Magabayad gihapon kita sang aton buhis. Salabton sang awtoridad kon paano gamiton ang kuwarta sang buhis. Wala kita ginsugo nga hukman ang awtoridad. Ang Dios amo ang “Hukom sang duta,” kag sa iya tion, makighusay sia sa mga gobierno sa kon paano nila gingamit ang ila awtoridad. (Salmo 94:2; Jeremias 25:31) Tubtob wala pa ina, magabayad kita sang aton buhis.
7 Ano kon hingabuton kita sang awtoridad? Magabayad gihapon kita sing buhis bangod sang serbisyo nga ginahatag sini sa adlaw-adlaw. Tuhoy sa mga Saksi nga ginhingabot sa isa ka pungsod sang Aprika, ang Examiner sang San Francisco nagsiling: “Mahimo mo sila kabigon subong modelo nga mga banwahanon. Maukod sila nga nagabayad sang ila buhis, nagaatipan sa mga nagabalatian, nagaaway sang iliterasya.” Huo, yadtong ginhingabot nga mga Saksi nagbayad sang ila buhis.
“Kahadlok” kag “Dungog”
8. Ano ang “kahadlok” nga ginahatag naton sa awtoridad?
8 Ang “kahadlok” sa Roma 13:7 indi ang kahadlok bangod sang pagkatalawan kundi, sa baylo, isa ka pagtahod sa sekular nga awtoridad, kahadlok sa paglapas sang sugo sini. Ginahatag ang pagtahod bangod sang posisyon nga nadalahig, indi pirme bangod sang indibiduwal nga yara sa posisyon. Ang Biblia, sang maghambal sing matagnaon tuhoy sa Romanong emperador nga si Tiberio, nagtawag sa iya nga “talamayon nga tawo.” (Daniel 11:21) Apang emperador sia, kag subong amo sini, dapat sia kahadlukan kag padunggan sang Cristiano.
9. Ano ang pila ka paagi nga nagapadungog kita sa tawhanon nga mga awtoridad?
9 Tuhoy sa dungog, ginasunod naton ang sugo ni Jesus nga indi maghatag sing mga titulo pasad sa relihioso nga posisyon. (Mateo 23:8-10) Apang kon tuhoy sa sekular nga awtoridad, malipay kita sa pagtawag sa ila paagi sa bisan ano nga titulo nga kinahanglanon bilang pagpadungog sa ila. Gingamit ni Pablo ang termino nga “Labing Halangdon” sang nagapakighambal sa Romanong mga gobernador. (Binuhatan 26:25) Gintawag ni Daniel si Nabokodonosor nga “ginuo ko.” (Daniel 4:19) Sa karon mahimo nga gamiton sang mga Cristiano ang mga ekspresyon subong sang “Imo Pagkaginuo” ukon “Imo Pagkahalangdon.” Mahimo magtindog sila kon magsulod ang hukom sa korte ukon matinahuron nga magaduko sang ila ulo sa atubangan sang isa ka manuggahom kon amo sina ang kinabatasan.
Relatibo nga Pagpasakop
10. Paano ginpakita ni Jesus nga may limite ang mapangayo sang tawhanon nga awtoridad sa isa ka Cristiano?
10 Sanglit ang mga Saksi ni Jehova nagapasakop sa tawhanon nga awtoridad, ngaa si Franz Reiter kag ang madamo pa nag-antos? Bangod ang aton ang pagpasakop relatibo, kag wala pirme ginakilala sang awtoridad nga ang Biblia nagpahamtang sing limite sa ila sarang mapangayo. Kon ginapangayo sang awtoridad ang butang nga nagasumpakil sa isa ka nahanas nga Cristianong konsiensia, nagalabang ini sa limite nga ginhatag sang Dios. Ginpakita ini ni Jesus sang magsiling sia: “Ihatag . . . kay Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar, apang sa Dios ang mga butang nga iya sang Dios.” (Mateo 22:21) Kon ginapangayo ni Cesar ang butang nga iya sang Dios, dapat naton unahon ang Dios.
11. Anong prinsipio nga nagapakita nga may limite ang mapangayo sang tawhanon nga awtoridad ang ginabaton sing lapnag?
11 Mapukanon bala ukon maluibon ini nga tindog? Indi gid. Sa kamatuoran, isa ini ka pagpasangkad sang prinsipio nga ginakilala sang kalabanan sang sibilisado nga mga pungsod. Sang ika-15 nga siglo, si Peter von Hagenbach ginbista sa korte bangod sang pag-umpisa sing kahadlok nga naghari sa Europa nga yara sa idalom sang iya awtoridad. Ang iya pangapin, nga ginsunod lamang niya ang mando sang iya ginuo, ang Duke sang Burgundy, ginsikway. Ang pangangkon nga ang isa ka tawo nga nagahimo sing mga kapintas wala sing salabton kon nagasunod lamang sia sa mando sang isa ka superyor nga awtoridad pila ka beses na nga gingamit kutob sadto—labing talalupangdon sang Nazi nga mga kriminal sa tion sang inaway sa atubangan sang International Tribunal sa Nuremberg. Ang krimen masami nga ginsikway. Ang International Tribunal nagsiling bilang paghukom sini: “Ang mga indibiduwal may internasyonal nga mga katungdanan nga nagalabaw sa pungsudnon nga mga obligasyon sa pagtuman sa indibiduwal nga estado.”
12. Ano ang pila ka Makasulatanhon nga mga halimbawa sang mga alagad sang Dios nga nagdumili sa pagtuman sa dimakatarunganon nga mga ginapangayo sang awtoridad?
12 Ginakilala pirme sang mga alagad sang Dios nga ang ila pagpasakop sa superyor nga mga awtoridad may limite. Sang mga tion nga si Moises natawo sa Egipto, ginsugo ni Paraon ang duha ka Hebreo nga partera nga pamatyon ang tanan nga bag-o matawo nga Hebreo nga mga lalaki. Apang, wala pagpamatya sang mga partera ang mga bata. Nagsayop bala sila sa ila paglalis kay Paraon? Wala, ginsunod nila ang ila hinatag-sang-Dios nga konsiensia, kag ginpakamaayo sila sang Dios bangod sini. (Exodo 1:15-20) Sang mabihag ang Israel sa Babilonia, ginpangayo ni Nabokodonosor nga ang iya mga opisyal, lakip ang mga Hebreo nga sanday Sadrac, Mesac, kag Abednego, magyaub sa atubangan sang isa ka larawan nga ginbutang niya sa kapatagan sang Dura. Nagdumili ang tatlo ka Hebreo. Sayop bala sila? Indi, kay ang pagsunod sa sugo sang hari nagkahulugan kuntani sang paglalis sa sugo sang Dios.—Exodo 20:4, 5; Daniel 3:1-18.
‘Tumana ang Dios Subong Manuggahom’
13. Anong halimbawa ang ginhatag sang nahaunang mga Cristiano tuhoy sa relatibo nga pagtuman sa superyor nga mga awtoridad?
13 Sing kaanggid, sang ginsugo sang Judiyong awtoridad si Pedro kag si Juan nga mag-untat sa pagbantala nahanungod kay Jesus, sila nagsabat: “Kon matarong sa itululok sang Dios ang magpamati sa inyo sang sa Dios, hukmi ninyo.” (Binuhatan 4:19; 5:29) Indi sila maghipos. Ang magasin nga The Christian Century nagapatalupangod sang tindog bangod sa konsiensia nga ginhimo sang nahaunang mga Cristiano sang magsiling ini: “Ang nahauna nga mga Cristiano wala mag-alagad sa mga puwersa armada. Si Roland Bainton nagsiling nga ‘kutob sang matapos ang panahon sang Bag-ong Testamento tubtob sang dekada A.D. 170-180 wala gid sing pamatuod nga ang mga Cristiano nagbuylog sa armada’ (Christian Attitudes Toward War and Peace [Abingdon, 1960], p. 67-8). . . . Si Swift siling ni Justin Martyr ‘nagahangop sini subong isa ka dalanon nga ang mga Cristiano nagalikaw gikan sa masingki nga mga buhat.’ ”
14, 15. Anong pila ka prinsipio sang Biblia ang nagtuytoy sa relatibo nga pagtuman sang nahaunang mga Cristiano sa tawhanon nga mga awtoridad?
14 Ngaa wala magsoldado ang nahaunang mga Cristiano? Wala sing duhaduha, mahalungon nga gintun-an sang tagsatagsa ang Pulong kag kasuguan sang Dios kag naghimo sang iya personal nga desisyon pasad sa iya nahanas-sa-Biblia nga konsiensia. Wala sila sing nadampigan, “indi bahin sang kalibutan,” kag ang ila pagkaneutral nagadumili sa ila nga magdampig sa mga inaway sining kalibutan. (Juan 17:16; 18:36) Dugang pa, sila iya sang Dios. (2 Timoteo 2:19) Ang paghatag sang ila kabuhi sa Estado magakahulugan sing paghatag kay Cesar sang butang nga iya sang Dios. Isa pa, bahin sila sang isa ka internasyonal nga paghiliutod nga nahigot sang gugma. (Juan 13:34, 35; Colosas 3:14; 1 Pedro 4:8; 5:9) Indi sila makauyat sing armas nga may matinlo gihapon nga konsiensia upod ang posibilidad nga mapatay nila ang ila masika-Cristiano.
15 Dugang sa sini, ang mga Cristiano indi makabuylog sa popular nga relihioso nga mga okasyon, subong sang pagsimba sa emperador. Bilang resulta, ginatamod sila subong “tumalagsahon kag makatalagam nga mga tawo, ginasuspetsahan sila sang nabilin nga bahin sang populasyon.” (Still the Bible Speaks, ni W. A. Smart) Bisan pa nagsulat si Pablo nga ang mga Cristiano dapat ‘mahadlok sa dapat kahadlukan,’ wala nila ginakalipatan nga ang ila daku pa nga kahadlok, ukon pagtahod, dapat nga kay Jehova. (Roma 13:7; Salmo 86:11) Si Jesus mismo nagsiling: “Dili kamo mahadlok sa mga nagapatay sang lawas apang indi makapatay sang kalag; kundi sa baylo kahadlukan ninyo ang makalaglag sang kalag kag lawas sa Gehenna.”—Mateo 10:28.
16. (a) Sa anong mga bahin dapat timbangtimbangon sing mahalungon sang mga Cristiano ang ila pagpasakop sa superyor nga mga awtoridad? (b) Ano ang ginailustrar sang kahon sa pahina 27?
16 Bilang mga Cristiano, nagaatubang kita sing kaanggid man nga mga hangkat karon. Indi kita makapakigbahin sa bisan anong modernong bersion sang idolatriya—bisan pa kon ini isa ka masimbahon nga hulag sa larawan ukon simbulo ukon pagpadungog sing kaluwasan sa isa ka tawo ukon organisasyon. (1 Corinto 10:14; 1 Juan 5:21) Kag kaangay sang nahaunang mga Cristiano, indi naton makompromiso ang aton Cristianong neutralidad.—Ipaanggid ang 2 Corinto 10:4.
“Malum-ok nga Panghunahuna kag Hanuot nga Pagtahod”
17. Ano ang ginlaygay ni Pedro sa mga nagaantos bangod sang konsiensia?
17 Nagsulat si apostol Pedro tuhoy sa aton tindog bangod sang konsiensia kag nagsiling: “Kon ang isa, bangod sang konsiensia sa Dios, nagabatas kag nagaantos sing dimakatarunganon, kalahamut-an ini.” (1 Pedro 2:19) Huo, kalahamut-an sa Dios kon ang Cristiano magpakalig-on walay sapayan sang paghingabot, kag may yara dugang pa nga kaayuhan nga ang pagtuo sang Cristiano mapalig-on kag madalisay. (Santiago 1:2-4; 1 Pedro 1:6, 7; 5:8-10) Nagsulat man si Pedro: “Kon mag-antos kamo tungod sa pagkamatarong, malipayon kamo. Apang, dili kamo mahadlok sa ila ginakahadlukan, ukon malisang. Kundi pakabalaana sa inyo mga tagipusuon si Cristo subong nga Ginuo, nga handa pirme sa pagpangapin sa atubangan sang bisan sin-o nga nagapangayo sa imo sing rason para sa paglaum nga yara sa imo, apang ginahimo ini nga may malum-ok nga panghunahuna kag hanuot nga pagtahod.” (1 Pedro 3:14, 15) Makabulig nga laygay sa pagkamatuod!
18, 19. Paano makabulig ang panimuot sang hanuot nga pagtahod kag pagkarasonable kon ginalimitehan sang awtoridad ang aton kahilwayan sa pagsimba?
18 Kon mag-utwas ang paghingabot bangod nasaypan sang awtoridad ang Cristianong tindog ukon bangod ginbutangbutangan sang relihioso nga mga lider sang Cristiandad ang mga Saksi ni Jehova sa awtoridad, ang pagpresentar sang mga kamatuoran sa awtoridad mahimo nga magresulta sa pagbuhin sang pag-ipit. Ginahuptan ang malum-ok nga panghunahuna kag hanuot nga pagtahod, ang isa ka Cristiano wala nagabalos sa pisikal batok sa mga nagahingabot. Apang, ginagamit niya ang tanan nga legal nga paagi sa pagpangapin sang iya pagtuo. Dayon ginatugyan niya ang mga butang sa mga kamot ni Jehova.—Filipos 1:7; Colosas 4:5, 6.
19 Ang hanuot nga pagtahod nagadul-ong man sa isa ka Cristiano sa pagtuman sa awtoridad tubtob sa mahimo niya nga wala ginalapas ang iya konsiensia. Kon, halimbawa, dumilian ang mga miting sang kongregasyon, ang mga Cristiano mangita sing indi tanto ka dayag nga paagi sa pagpadayon sang pagpakaon sa latok ni Jehova. Ang Supremo nga Awtoridad, si Jehova nga Dios, nagasugo sa aton paagi kay Pablo: “Magpatugsiling kita kon paano ang pagpukaw sa isa kag isa sa gugma kag maayong mga buhat, nga wala nagabiya sang aton pagtilipon sing tingob, subong sang kinabatasan sang iban.” (Hebreo 10:24, 25) Apang ina nga mga pagtilipon sarang mahiwat sing mainandamon. Bisan pa kon diutay lamang ang magtambong, makasalig kita nga pakamaayuhon sang Dios ina nga mga kahimusan.—Ipaanggid ang Mateo 18:20.
20. Kon ginadumilian ang publiko nga pagbantala sing maayong balita, paano atubangon sang mga Cristiano ang kahimtangan?
20 Sing kaanggid, gindumilian sang iban nga awtoridad ang publiko nga pagbantala sing maayong balita. Ang mga Cristiano nga nagakabuhi sa idalom nila nagadumdom nga, paagi kay Jesus, ang Supremo nga Awtoridad nagsiling: “Ang maayong balita kinahanglan ibantala anay sa tanan nga kapungsuran.” (Marcos 13:10) Busa, ginatuman nila ang Supremo nga Awtoridad bisan ano man ang matabo sa ila kaugalingon. Kon posible, ang mga apostol nagbantala sa publiko kag sa balay-balay, apang may iban pa nga mga paagi sa paglab-ot sa mga tawo, subong sang dipormal nga pagpanaksi. (Juan 4:7-15; Binuhatan 5:42; 20:20) Sa masami ang awtoridad indi magbalabag sa aton pagbantala kon Biblia lamang ang aton ginagamit—nga nagapadaku sang kinahanglanon nga dapat mahanas sing maayo ang tanan nga Saksi sa pagpangatarungan gikan sa Kasulatan. (Ipaanggid ang Binuhatan 17:2, 17.) Paagi sa pagkasidla, apang matinahuron, mahimo nga ang mga Cristiano masami nga makakita sing paagi sa pagtuman kay Jehova nga indi mapaakig ang superyor nga mga awtoridad.—Tito 3:1, 2.
21. Kon si Cesar wala nagauntat sa iya paghingabot, anong dalanon ang dapat pilion sang mga Cristiano?
21 Apang, kon kaisa, ang awtoridad wala nagauntat sa paghingabot sa mga Cristiano. Kon amo, upod ang matinlo nga konsiensia, ang mahimo lamang naton amo ang pagbatas sa paghimo sing matarong. Ang lanubo nga si Franz Reiter nag-atubang sing pililian: ikompromiso ang iya pagtuo ukon mapatay. Sanglit indi niya mauntat ang pagsimba sa Dios, maisugon nga gin-atubang niya ang kamatayon. Sang gab-i antes sia mapatay, nagsulat si Franz sa iya iloy: “Patyon ako buwas sa aga. May kusog ako gikan sa Dios, subong nga amo man anay sa tanan nga matuod nga Cristiano sang una . . . Kon magpakalig-on man kamo tubtob sa kamatayon, magakitaay kita liwat sa pagkabanhaw.”
22. Ano ang aton paglaum, kag ano ang dapat naton himuon samtang wala pa ina?
22 Sa pila ka adlaw, ang tanan nga katawhan mangin sa idalom sang isa lamang ka kasuguan, ang kasuguan ni Jehova nga Dios. Tubtob wala pa ina, dapat naton sundon upod ang maayong konsiensia ang kahimusan sang Dios kag huptan ang aton relatibo nga pagpasakop sa superyor nga mga awtoridad samtang nagatuman sa aton Soberanong Ginuo Jehova sa tanan nga butang.—Filipos 4:5-7.
Nadumduman Mo Bala?
◻ Ano ang nagatiklod nga rason sa pagpasakop sa superyor nga mga awtoridad?
◻ Ngaa indi kita dapat magpang-alag-ag sa pagbayad sing buhis nga ginapatuman ni Cesar?
◻ Ano nga sahi sang kadungganan ang dapat naton ihatag sa awtoridad?
◻ Ngaa relatibo lamang ang aton pagpasakop kay Cesar?
◻ Kon ginahingabot kita bangod ginapangayo ni Cesar ang mga butang nga iya sang Dios, ano ang dapat naton himuon?
[Kahon sa pahina 27]
Pagtahod, indi pagsimba
Isa ka aga sa tion sang klase, natalupangdan ni Terra, isa ka pamatan-on nga Saksi ni Jehova sa Canada, nga ginhagad paguwa sang iya manunudlo ang isa ka masigka-estudyante sa makadali. Wala madugay sa tapos sadto, ginpangabay sang manunudlo si Terra sa mahinay nga tingog nga mag-upod sa iya sa opisina sang prinsipal.
Pag-abot nila didto, nakita ni Terra ang bandera sang Canada nga nahumlad sa lamesa sang prinsipal. Ginsugo sang manunudlo si Terra nga duplaan ang bandera! Nagsiling sia nga sanglit si Terra wala magkanta sang pungsudnon nga ambahanon ukon magsaludo sa bandera, wala sing rason nga indi niya mahimo ini. Nagdumili si Terra, nga nagapaathag nga bisan pa ang mga Saksi ni Jehova wala nagasimba sa bandera, ginatahod nila ini.
Pagbalik sa hulot-klasehan, ginpahibalo sang manunudlo nga bag-o lang sia makahimo sing eksperimento. Gindala niya ang duha ka estudyante sa magkatuhay nga tion sa opisina sang prinsipal kag ginsugo sila nga duplaan ang bandera. Ang nahauna nagpakigbahin sa patriotiko nga mga seremonya, apang ginduplaan niya ang bandera sang ginsugo sia. Sa pagpatuhay, si Terra wala magkanta sang ambahanon ukon magsaludo sa bandera; walay sapayan, nagdumili sia sa pagtamay sa bandera sa sining paagi. Ginpakita sang manunudlo nga si Terra amo ang nagpakita sing nagakaigo nga pagtahod—1990 Yearbook of Jehovah’s Witnesses
[Picture Credit Lines sa pahina 23]
French Embassy Press & Information Division
USSR Mission to the UN