Ang Dimalipatan nga Anaw
SANG nagligad nga 4,300 ka tuig, isa ka makahalapay nga anaw ang naglapaw sa duta. Sa isa ka mabaskog nga paghapay, ginpapas sini ang halos tanan nga butang nga buhi. Tuman gid ini kabaskog sa bagay nga nagbilin ini sing dimapanas nga marka sa katawhan, kag ginasugid sang tagsa ka kaliwat ang sugilanon sa masunod.
Mga 850 ka tuig pagkatapos sang Anaw, ginsulat sang Hebreong manunulat nga si Moises ang sugilanon nahanungod sa bug-os duta nga Anaw. Gintipigan ini sa tulun-an sang Genesis sa Biblia, diin aton mabasa ang maathag nga mga detalye sa mga kapitulo 6 tubtob 8.
Ang Sugilanon sang Biblia Nahanungod sa Anaw
Ginahatag sang Genesis ining mga detalye, ayhan sang isa nga nakasaksi: “Sa ikan-um ka gatos nga tuig sang kabuhi ni Noe, sa ikaduhang bulan, sa ikapulog pito nga adlaw sang bulan, sa amo gid nga adlaw nabulwang ang tanan nga mga tuburan sang daku nga kadadalman kag ang mga talambuan sang langit nabuksan. Kag ang anaw kap-atan ka adlaw sa ibabaw sang duta, kag nagtaas ang mga tubig kag nagpalutaw sang arka sa nawong sang mga tubig. Kag naglambas ang mga tubig sing lakas gid sa ibabaw sang duta sa bagay nga linapawan ang tanan nga mga bukid nga mataas nga yara sa idalom sang bug-os nga langit.”—Genesis 7:11, 17, 19.
Nahanungod sa epekto sang Anaw sa mga butang nga buhi, ang Biblia nagasiling: “Napatay ang tanan nga unod nga nagahulag sa duta, ang kapispisan kag ang kahayupan kag ang kasapatan kag ang tagsa ka butang nga nagasaug sa duta kag ang tagsa ka tawo.” Apang, si Noe kag ang pito pa nga iban nakalampuwas, kaupod sang sampol sang tagsa ka sapat, pispis, kag butang nga nagasaug sa duta. (Genesis 7:21, 23) Naamligan ang tanan sa nagalutaw nga dakung arka nga mga 133 metros kalaba, 22 metros kasangkad, kag 13 metros kataas. Bangod ang lamang nga katuyuan sang arka amo agod indi ini masudlan sang tubig kag magpabilin nga nagalutaw, wala ini sing matipulon nga idalom, mataliwis nga prowa, elisi, ukon bansalan. Ang arka ni Noe isa lamang ka rektanggulo, kaangay sang baul nga sakayan.
Lima ka bulan pagkatapos nagsugod ang Anaw, ang arka nagtungtong sa kabukiran sang Ararat, nahamtang karon sa nasidlangan nga Turkey. Si Noe kag ang iya panimalay nagguwa sa mamala nga duta isa ka tuig pagkatapos nga nagsugod ang Anaw kag ginsugdan liwat ang kinaandan nga rutina sang kabuhi. (Genesis 8:14-19) Sang ulihi, ang katawhan nagmuad sing naarang-arang agod sugdan ang pagtukod sang siudad sang Babel kag sang bantog nga tore sini malapit sa Suba Eufrates. Halin didto ang mga tawo amat-amat nga naglapta sa tanan nga bahin sang duta sang gingumon sang Dios ang hambal sang tawo. (Genesis 11:1-9) Apang ano ang natabo sa arka?
Pagpangita sa Arka
Sugod sang ika-19 nga siglo, madamong panikasog ang ginhimo agod pangitaon ang arka sa kabukiran sang Ararat. Ining kabukiran may yara duha ka talalupangdon nga putukputukan, ang isa 5,165 metros kataas kag ang isa pa 3,914 metros. Ang mas mataas sa duha ginatabunan pirme sang yelo. Bangod sang pagbalhin sa paniempo pagkatapos sang Anaw, ang arka mahimo nga natabunan sang ulihi sang yelo. Nagapati gid ang iban nga mga imbestigador nga yadto didto gihapon ang arka, nga natabunan sang yelo. Nagasiling sila nga may mga tion nga ang yelo nagakatunaw agod ang bahin sang arka makita nga nagaulhot sing umalagi.
Ang libro nga In Search of Noah’s Ark nagabalikwat kay George Hagopian, taga-Armenia, nga nagsiling nga nagtaklad sia sa Bukid Ararat kag nakita niya ang arka sang 1902 kag liwat sang 1904. Sa una nga pagduaw, siling niya, aktuwal sia nga nakasaka sa ibabaw sang arka. “Nagtindog ako sing tiso kag gintan-aw ang bug-os nga barko. Malaba ini. Ang kataason mga 12 metros.” Nahanungod sa iya obserbasyon sa iya masunod nga pagduaw, nagsiling sia: “Wala ako sing nakita nga mga kurba. Indi ini kaangay sang iban nga barko nga nakita ko. Daw kaangay lamang ini sang matapan sing idalom nga casco.”
Sugod sang 1952 tubtob 1969, si Fernand Navarra naghimo sing apat ka panikasog nga makakita sing ebidensia nahanungod sa arka. Sa iya ikatlo nga paglakbay sa Bukid Ararat, nakalab-ot sia sa idalom sang isa ka litik sa glacier, diin nakita niya ang isa ka bilog sang maitom nga kahoy nga nalubong sa yelo. “Mahimo nga tuman ini kalaba,” siling niya, “kag ayhan naangot gihapon sa iban nga bahin sang balayan sang barko. Sarang lamang ako makautod nga nagasunod sang mga haspe sang kahoy tubtob nga nakatipak ako sing isa ka bilog nga mga 1.5 metros kalaba.”
Si Propesor Richard Bliss, isa sa madamong eksperto nga nag-usisa sa kahoy, nagsiling: “Ang sampol nga kahoy ni Navarra isa ka balayan kag ginbalawan. May mga buho ini kag mga sugpon nga nakamitsa. Kag ginkurtihan gid ini sang kamot kag ginkuwadrado.” Ang bulubanta nga edad sang kahoy gintalana sa mga apat ukon lima ka libo ka tuig.
Bisan pa ginhimo ang mga panikasog nga pangitaon ang arka sa Bukid Ararat, ang pat-od nga pamatuod nga gingamit ini sa paglampuwas sa makahalapay nga anaw makita sa nasulat nga rekord tuhoy sina nga hitabo sa tulun-an sang Genesis sa Biblia. Ang pagkompirma sa sinang rekord sarang makita sa madamong leyenda sa anaw sa tunga sang dumaan nga mga tawo sa bug-os nga kalibutan. Binagbinaga ang ila testimoniya sa masunod nga artikulo.
[Laragway sa pahina 4, 5]
Ang arka may kapasidad nga katumbas sa 10 ka dekarga nga tren nga may mga 25 ka Amerikanong bagon ang kada isa!