Ang Kabilihanan sang Nash Papyrus

PAANO mo mapetsahan sing sibu ang isa ka daan nga Hebreong manuskrito sang Biblia? Amo sina ang problema ni Dr. John C. Trever sang 1948 sang una niya makita ang Dead Sea Scroll of Isaiah. Naganyat sia sa porma sang Hebreong mga letra. Nahibaluan niya nga ang mga letra amo ang makasugid sang edad sini, apang sa ano niya ini mapaanggid? Sing husto, sia naghinakop: Paagi lamang sa mga letra sang Nash Papyrus. Ngaa? Ano ining manuskrito, kag sa diin ini maghalin?

Ang Nash Papyrus nagaunod sing apat lamang ka bahin sang 24 ka linya sang Hebreong teksto, nga nagatakus sing mga 7.5 por 12.5 sentimetros. Ginsunod ang ngalan sini kay W. L. Nash, ang sekretaryo sang Society of Biblical Archaeology, nga nakatigayon sini gikan sa isa ka Egiptohanon nga negosyante sang 1902. Ginbalhag ini ni S. A. Cooke sang tuig nga nagsunod sa Proceeding nga balasahon sadtong sosiedad kag ginpresentar ini sa Cambridge University Library, Inglaterra, sa diin nagpabilin ini. Ang kabilihanan sini nga bahin sang papiro amo ang iya edad. Ginpetsahan ini sang mga eskolar nga ikaduha ukon una nga siglo B.C.E., gani amo ini ang pinakadumaan nga panid sang Hebreong manuskrito nga nasapwan.

Sang ginpaanggid ni Dr. Trever ang de-kolor nga slide sang Nash Papyrus sa linukot nga yara sa atubangan niya, ginhimutaran niya sing maayo ang porma kag mga korte sang indibiduwal nga mga letra. Sing indi maduhaduhaan, anggid gid sila. Walay sapayan sini, daw indi gihapon sia makapati nga ang daku, bag-o matukiban nga manuskrito subong ka daan sang Nash Papyrus. Apang, sang ulihi, napamatud-an nga husto ang iya pangatarungan. Ang Dead Sea Scroll of Isaiah iya sang ikaduha nga siglo B.C.E.!

Ang Kaundan sang Nash Papyrus

Ang pag-analisar sa teksto sang Nash Papyrus nagapahayag nga ang tanan sang 24 ka linya sini indi kompleto, may kulang nga isa ka tinaga ukon mga letra sa duha ka punta sini. Nagaunod ini sing mga bahin sang Napulo ka Sugo gikan sa Exodo kapitulo 20, upod sa pila ka bersikulo gikan sa Deuteronomio kapitulo 5 kag 6. Gani indi ini kinaandan nga manuskrito sang Biblia kundi isa ka salalakot nga teksto nga may pinasahi nga katuyuan. Mahimo gid nga bahin ini sang isa ka inugtudlo nga koleksion agod pahanumdumon ang isa ka Judiyo sang iya katungdanan sa Dios. Ang isa ka bahin sang kasulatan sugod sa Deuteronomio 6:4, gintawag nga Shema, masunson nga ginasulit. Ina nga bersikulo nagasiling: “Pamatii, O Israel: si Jehova nga aton Dios isa nga Jehova.”

Ang Tetragrammaton, YHWH, “Jehova,” sa sini nga bersikulo makita sing makaduha sa katapusan nga linya sang papiro, kag sa lima pa ka iban nga bahin. Makita man ini sing makaisa, nga may kulang sing una nga letra.

Ang Shema labi na nga gintuyo agod padakuon “ang isa lamang nga personalidad sang Dios.” Suno sa Jewish Talmud (Berakoth 19a), ang nagahinakop nga tinaga, ʼE·chadhʹ (“Isa”), “dapat pinasahi nga padakuon samtang ginamitlang ini paagi sa pagpalawig sang tagsa ka silaba.” (W.O.E.Oesterley kag G.H.Box) Sa pagpatuhoy sa Dios, ining ginpalawig nga ʼE·chadhʹ nagbantala man sang iya pagkatumalagsahon.

Sa karon, ang Nash Papyrus madamo sing kadungan, labi na sa tunga sang mga linukot nga nasapwan sa mga lungib sa higad sang baybayon sang Patay nga Dagat malapit sa Qumran. Ang detalyado nga pag-analisar nagpamatuod nga madamo sining mga manuskrito ang napetsahan sing una kag ikaduha nga siglo B.C.E.a Bisan pa indi na ini ang pinakadumaan nga Hebreong manuskrito, ang Nash Papyrus makawiwili gihapon sing daku. Amo lamang ini gihapon ang Hebreong manuskrito sang Biblia nga may amo sina ka dugay nga petsa nga natukiban sa Egipto.

[Footnote]