Magbantay Batok sa Malain nga Musika!
“Padayon kamo sa pagbantay nga nagalakat kamo indi subong nga dimaalam kundi subong nga mga maalam, nga nagahimulos sang kahigayunan para sa inyo kaugalingon, bangod nga ang mga adlaw malaut.”—EFESO 5:15, 16.
1. Ngaa matawag ang musika nga “balaan nga dulot”?
“ANG musika . . . isa ka balaan nga dulot.” Amo sina ang ginsulat ni Lulu Rumsey Wiley sa iya libro nga Bible Music. Kutob sang una nga panahon, nahangpan sang mahadlukon sa Dios nga mga kalalakin-an kag mga kababayin-an ini nga balatyagon. Paagi sa musika, ginpabutyag sang tawo ang iya pinakatudok nga mga balatyagon—kalipay, kasubo, kaakig, kag gugma. Busa ang musika may importante nga papel sadtong panahon sang Biblia, kay ginsambit ini sa sinang balaan nga libro.—Genesis 4:21; Bugna 18:22.
2. Paano ang musika gingamit sa pagdayaw kay Jehova sadtong panahon sang Biblia?
2 Ginalaragway sing labi ka dungganon sang musika ang pagsimba kay Jehova. Ang pila sang pinakamataas nga mga pinamulong sang pagdayaw kay Jehova nga Dios ginsulat anay sa musika. “Dayawon ko ang ngalan sang Dios nga may ambahanon,” sulat ni salmista David. (Salmo 69:30) Ang musika gingamit sing isahanon subong akompanyamiento sa mapangamuyuon nga pagpamalandong. “Ginapanumdom ko ang akon ambahanon sa kagab-ihon; ginapamalandong ko sa akon tagipusuon, kag ang akon espiritu nagausisa sing makugi,” sulat ni Asap. (Salmo 77:6) Sa templo ni Jehova, ang musika ginhimos sa daku nga kasangkaron. (1 Cronica 23:1-5; 2 Cronica 29:25, 26) Kon kaisa, madamo nga musikero ang gin-organisar, subong sa dedikasyon sa templo, sang 120 ka manugbudyong ang gingamit. (2 Cronica 5:12, 13) Wala kita sing rekord kon daw ano ka halangdon ini nga musika, apang ang libro nga The Music of the Bible nagasiling: “Indi mabudlay makahimo sing opinyon nahanungod sa kabilugan nga epekto sang musika sa Templo sa solemne nga mga okasyon . . . Kon mahimo lamang madala ang isa sa aton sa tunga sang subong sina nga danyag, ang daku nga pagkahayanghag kag pagdayaw mahimo nga dimalikawan.”a
Ang Pag-abuso sa Musika
3, 4. Sa anong paagi ang dulot nga musika gin-abusahan sang katawhan sang Dios kag sang ila paganong mga kaingod?
3 Apang, ang musika wala pirme gingamit sing subong sina. Sa Bukid sang Sinai, ang musika gingamit sa pagpukaw sang idolatroso nga pagsimba sa baka nga bulawan. (Exodo 32:18) Ang musika isa man ka okasyon nga gin-angot sa paghinubog kag prostitusyon. (Salmo 69:12; Isaias 23:15) Gin-abusahan man sang paganong mga kaingod sang Israel ining balaan nga dulot. “Sa Fenicia kag Siria,” siling sang The Interpreter’s Dictionary of the Bible, “halos tanan nga popular nga musika nagpakita sing pagsimba kay Ishtar, ang diosa sang pertilidad. Busa, ang popular nga ambahanon masunson nga isa ka introduksion sa seksuwal nga mga rito.” Gingamit man sang unang mga Griego ang musika sa pag-akompanyar sang popular nga “makapulukaw sa sekso nga mga saot.”
4 Huo, ang musika may gahom sa pagpahulag, sa pagganyat, kag sa pag-impluwensia. Mga dekada nga nagligad, ang libro ni John Stainer nga The Music of the Bible nagsiling pa gani: “Wala sing arte nga may makusog nga impluwensia sa tawhanon nga rason sa karon nga tion subong sang arte sa Musika.” Ang musika padayon nga may epektibo nga impluwensia karon. Gani, ang sayop nga sahi sang musika mahimo nga makahatag sing daku nga katalagman sa mahadlukon sa Dios nga mga pamatan-on.
Dapat Magbantay
5. (a) Daw ano ka daku ang papel sang musika sa kabuhi sang madamong tin-edyer? (b) Ano ang pagtamod sang Dios sa mga pamatan-on nga nagakinalipay?
5 Kon ikaw isa ka pamatan-on, nian nahibaluan mo gid kon daw ano ka importante ang musika—ilabi na ang lainlain nga sahi sang popular ukon rock nga musika—para sa madamo nga pareho mo sing pang-edaron. Ang musika gintawag pa gani nga “bahin sang metabolismo sang mga tin-edyer.” Ginabulubanta nga sa iya katapusan nga anom ka tuig sa eskwelahan, ang kinaandan nga pamatan-on sa Estados Unidos makapamati sa kapin sa apat ka oras sang rock nga musika sa isa ka adlaw! Pagpakita gid ina sang pagkaditimbang. Indi malain ang magkalipay sa butang nga nagapabatyag sa imo sing maayo ukon malipayon. Pat-od gid nga si Jehova, ang Manunuga sang masadya nga musika, wala nagapaabot nga ang mga pamatan-on magmangin masinulub-on kag dimalipayon. Sa katunayan, nagasugo sia sa iya katawhan: “Magkalipay kay Jehova kag magkasadya, kamo nga mga matarong; kag magsinggit sa kalipay, tanan kamo nga matadlong sa tagipusuon.” (Salmo 32:11) Para sa mga pamatan-on ang iya Pulong nagasiling: “Magkalipay, pamatan-on nga lalaki, sa imo pagkapamatan-on, kag maglipay sa imo ang imo tagipusuon sa mga adlaw sang imo pagkapamatan-on.”—Manugwali 11:9.
6. (a) Ngaa ang mga pamatan-on dapat magbantay sa ila ginapili nga musika? (b) Ngaa madamo sang musika karon ang mas malain sangsa musika sang nagligad nga mga kaliwatan?
6 Apang, may maayong rason nga magbantay kamo sa inyo ginapili nga musika. Si apostol Pablo nagsiling sa Efeso 5:15, 16: “Padayon kamo sa pagbantay nga nagalakat kamo indi subong nga dimaalam kundi subong nga mga maalam, nga nagahimulos sang kahigayunan para sa inyo kaugalingon, bangod nga ang mga adlaw malaut.” Ang iban nga mga pamatan-on mahimo nga magapamatok, subong sang ginhimo sang isa ka lamharon nga babayi: “Ang amon mga ginikanan namati sa ila musika sang bata pa sila. Indi bala kami mahimo makapamati sang amon?” Ang pila sa mga musika nga naluyagan sang inyo mga ginikanan sang pareho sila sang edad sa inyo mahimo man nga may dimaayo nga mga bahin. Sa suod nga pag-usisa, madamo sang popular nga mga talaksan ang may makakilibot gali nga kadamuon sang indi direkta nga pagpatuhoy sa sekso kag likom nga pagpatuhoy sa imoralidad. Apang ang indi direkta nga ginapatuhuyan lamang sang una maathag nga ginalaragway na karon. Isa ka manunulat ang nagsiling: “Ang kabataan ginasalakay karon sing maathag nga mga mensahe sa kasangkaron nga wala pa makita sang aton kultura.”
Rap nga Musika—Ang Musika sang Pagrebelde
7, 8. (a) Ano ang rap nga musika, kag ano ang kabangdanan sang pagkapopular sini? (b) Ano ang mahimo nga magapakilala sa isa ka tawo subong nagasakdag sang rap nga estilo sang pagkabuhi?
7 Binagbinaga, halimbawa, ang uso karon nga rap nga musika. Suno sa Time nga magasin, ang rap nangin “isa ka napamatud-an, tugob-globo nga pagbag-o sa ritmo” kag popular ini katama sa Brazil, Europa, Japan, Rusya, kag Estados Unidos. Masunson nga halos wala sing tono, ang mga liriko sini ginahambal, wala ginakanta, sa akompanyamiento sang isa ka mabaskog nga tiempo. Apang, inang mabaskog nga tiempo amo ang daw sekreto sang dakung komersial nga kadalag-an sang rap. “Kon nagapamati ako sang rap nga musika,” siling sang isa ka Haponesa nga pamatan-on, “daku gid ang akon kalipay, kag kon ako nagasaot, hilway ang pamatyag ko.”
8 Ang mga liriko sang rap—sa masami isa ka malaw-ay nga pagsamo sang pagpasipala kag kinalye nga mga hambal—daw isa pa ka rason sang pagkapopular sang rap. Indi kaangay sang tradisyunal nga mga liriko sa rock, nga sa masami nagahinun-anon sang tema tuhoy sa romansa sang mga tin-edyer, ang mga liriko sang rap masami nga nagahinun-anon sang mas serioso nga mensahe. Ang rap nagapamulong batok sa inhustisya, rasismo, kag kapintas sang mga pulis. Apang, kon kaisa, ang palareho sing tunog nga malip-ot nga mga dinalan ginapamulong sa pinakamalaw-ay, pinakamalain nga pamulong nga mahanduraw. Ang rap nagalakip man sang pagrebelde batok sa mga pagsulundan sa pamayo, pamustura, kag moralidad sa sekso. Indi makakilibot, ang rap nangin estilo sang pagkabuhi. Ang mga sumalakdag sini nakilal-an bangod sang ila sobra nga hublag sang kamot kag butkon, kinalye nga hambal, kag panapton—halog nga delargo, wala mahigot nga high-top sneakers, bulawan nga kulintas, kalo sa baseball, madulom nga mga antipara.
9, 10. (a) Anong mga butang ang dapat binagbinagon sang mga pamatan-on sa pagpat-od kon bala ang rap nga musika kag ang estilo sang pagkabuhi sini “kalahamut-an sa Ginuo”? (b) Ano ang ginpasapayanan sang pila ka Cristianong mga pamatan-on?
9 Sa Efeso 5:10, ang mga Cristiano ginasugo nga “magtinguha sa paghibalo kon ano ang kalahamut-an sa Ginuo.” Nagabinagbinag sang reputasyon nga nahimo sang rap, nagahunahuna bala kamo nga mangin “kalahamut-an sa Ginuo” nga madalahig kamo sa sini? Maluyag bala ang isa ka Cristianong pamatan-on nga makilala upod sa estilo sang pagkabuhi nga ginakabig nga dikalahamut-an bisan sang madamong tawo sa kalibutan? Talupangda kon paano ginlaragway sang isa ka manugrepaso ang sining karon lang nga konsierto sa rap: “Ang mga umalamba sang rap nagpaindisanay sa kon sin-o ang may pinakamalaw-ay kag pinakaprangka nga mga liriko sa sekso. . . .Ginapasundayag sang mga manugsaot nga lalaki kag babayi ang buhat sang sekso sa entablado.” Nahanungod sa isa ka daku nga palaguwaon, ang isa sang mga promotor sang konsierto nagsiling: “Ang tagsa ka tinaga nga nagaguwa sa ila baba (malaw-ay).”
10 Bisan pa amo sina, ang musika nga gintokar sadto nga gab-i kinaandan nga rap. Siling sang direktor sang concert hall: “Ang inyo ginapamatian isa ka kinaandan nga rap—kaangay sang mabakal nila sa mga balaligyaan.” Daw ano kasubo isugid nga sa tunga sang 4,000 kag kapin pa ka pamatan-on nga nagtan-aw sa sinang konsierto ang iban nagapakilala nga mga Saksi ni Jehova! Ayhan wala ginkabig sang iban nga serioso ang katunayan nga si Satanas amo ang “gumalahom sang awtoridad sang hangin.” Sia ang nagagahom sa “espiritu [ukon, dominante nga panghunahuna] nga karon nagapanghikot sa tunga sang mga anak nga dimasinulundon.” (Efeso 2:2) Kay sin-o mga kaayuhan ang inyo ginahimo kon madalahig kamo sa rap nga musika ukon sa rap nga estilo sang pagkabuhi? Isiling ta, ang pila ka rap indi gid man malain sing kaundan. Apang makatarunganon bala nga palambuon ang pagkaluyag sa bisan ano nga sahi sang musika nga sa kalabanan nagasupak sa Cristianong mga talaksan?
Heavy-Metal—Sekso, Kasingki, kag Satanismo
11, 12. Ano ang heavy metal nga musika, kag ano ang malain nga bahin sini?
11 Ang isa pa ka sahi sang musika amo ang heavy metal. Ang heavy metal labi pa sa mataas sing decibel nga hard rock. Ang isa ka report sa The Journal of the American Medical Association nagasiling: “Ang heavy metal nga musika . . . nagalakip sang mabaskog kag madasig nga ritmo kag madamo sing mga liriko nga nagapadaku sang dumot, abuso, wala ginabaton sang kalabanan nga buhat sa sekso, kag kon kaisa sang satanismo.” Aba, ang ngalan mismo sang iban sang labing bantog nga mga banda nagapamatuod sa pagkalain sining sahi sang rock. Nagalakip ini sang mga tinaga subong sang “hilo,” “pusil,” kag “kamatayon.” Apang, ang heavy metal daw maayoayo kon ipaanggid sa thrash metal kag death metal—diutay nga sahi sang musika nga ginatuga sang heavy metal. Ang ngalan sining mga banda nagagamit sang mga tinaga kaangay sang “kanibal” kag “obituaryo (listahan sang mga patay).” Mahimo nga wala marealisar sang mga pamatan-on sa madamong kadutaan kon daw ano kalaw-ay ining mga ngalan bangod Ingles ini ukon isa pa ka dumuluong nga hambal.
12 Ang heavy metal nga musika pirme ginaangot sa paghikog, kapung-aw, kag paggamit sing droga sang mga tin-edyer. Ang kaangtanan sini sa masingki nga batasan nagtiklod sa isa ka konsultant sa radyo sa paghayo sini nga “musika nga nagapatay sang inyo mga ginikanan.” Ang kaangtanan sini sa Satanismo amo ang ginakahadlukan sang madamong ginikanan—kag sang mga pulis. Ang isa ka imbestigador nagsiling nga ang iban nga mga pamatan-on nga interesado sa satanikong pagsimba ginatilawan sa okulto paagi sa sining musika. “Wala sila makahibalo kon ano ang ila ginasudlan,” paghinakop niya.
13. Ano ang katalagman sang magiyan sa heavy metal nga musika?
13 Apang, ang mga Cristianong pamatan-on indi dapat mangin “ignorante sa mga padugi [ni Satanas].” (2 Corinto 2:11) Ti, “nagapakig-away kita . . . batok sa malauton espirituhanon nga mga kusog sa langitnon nga mga lugar.” (Efeso 6:12) Daw ano nga kabuangan, nga paagi sa ginpili nga musika sang isa, agdahon niya ang mga demonyo sa iya kabuhi! (1 Corinto 10:20, 21) Apang, madamo nga Cristianong pamatan-on ang maathag nga nanamian sa sining musika. Ang pila naghimo pa sing tago nga mga paagi sa pagpaayaw sang ila mga luyag sa musika. Isa ka pamatan-on nga babayi ang nagatu-ad: “Nagapamati ako anay sa heavy metal, kon kaisa sa halos bilog nga gab-i. Nagabakal ako sing heavy metal nga magasin [sang mga humalangad] kag ginatago ini sa akon mga ginikanan sa mga kahon sang sapatos. Nagbutig ako sa akon mga ginikanan. Nahibaluan ko nga si Jehova wala mahamuot sa akon.” Ang isa ka artikulo sa Magmata! nga magasin nagtadlong sang iya panghunahuna. Pila pa bala ka pamatan-on ang mahimo gihapon nga masiod sa sina nga musika?
Pag-ani sang Inyo Ginsab-ug
14, 15. Ngaa makapat-od kita nga ang pagpamati sa malaw-ay nga musika may yara negatibo nga epekto? Iilustrar.
14 Indi pagpakadiutaya ang katalagman nga mahatag sina nga musika. Matuod, ayhan wala ka mahuyog sa pagpatay sa iban ukon sa paghimo sing seksuwal nga imoralidad bangod lamang namati kamo sa isa ka kanta. Apang, ang Galacia 6:8 nagasiling: “Ang nagasab-ug sa iya kaugalingon nga unod magaani sing kaduluntan gikan sa unod.” Ang pagpamati sa musika nga dutan-on, sapatsapaton, kag yawan-on pa may negatibo lamang nga epekto sa inyo. (Ipaanggid ang Santiago 3:15.) Ang propesor sa musika nga si Joseph Stuessy ginabalikwat nga nagasiling: “Ang bisan ano nga sahi sang musika nagaapektar sang aton kahimtangan, balatyagon, panimuot kag sang aton pagginawi . . . Ang bisan sin-o nga nagasiling, ‘Mahimo ako makapamati sa heavy metal, apang indi ako maapektuhan sini,’ sala gid. Nagaapektar ini sa lainlain nga mga tawo sa lainlain nga mga kasangkaron kag sa lainlain nga mga paagi.”
15 Ang isa ka Cristianong pamatan-on nga lalaki nagbaton: “Nagiyan gid ako sa thrash metal nga ang akon bug-os nga personalidad nagbag-o.” Wala magdugay gintublag sia sang mga demonyo. “Ginpanghaboy ko sang ulihi ang akon mga album kag ginbuy-an ako sang mga demonyo.” Ang isa pa ka pamatan-on nga lalaki nagtu-ad: “Ang musika nga ginapamatian ko sang una nagapatuhoy sa espiritismo, droga, ukon sekso. Madamong pamatan-on ang nagasiling nga wala sila sini maapektuhi, apang may epekto gid ini. Halos nadula ako sa kamatuoran.” Ang isa ka hulubaton nagapamangkot: “Makabutang bala ang lalaki sing kalayo sa iya sabak kag indi masunog ang iya mga panapton?”—Hulubaton 6:27.
Magbantay
16. Ano ang masiling nahanungod sa mga nagsulat kag mga nagkanta sang kalabanan nga musika karon?
16 Si Pablo nagsulat sa mga Cristiano sa dumaan nga Efeso: “Karon, nagasiling ako sini kag nagapamatuod sa Ginuo, nga dili na kamo maggawi subong sang paggawi sang mga pungsod man sa pagkawalay pulos sa ila mga hunahuna, gindulman sila sa hunahuna, kag nahamulag sa kabuhi nga natungod sa Dios, bangod sang pagkadimaalam nga yara sa ila, bangod sang pagtig-a sang ila tagipusuon.” (Efeso 4:17, 18) Indi bala ini mahimo masiling sa mga nagsulat kag mga nagkanta sang kalabanan nga musika karon? Labi pa sangsa nagligad, ang tanan nga sahi sang musika nagapakita sang impluwensia sang “dios sining sistema sang mga butang,” si Satanas nga Yawa.—2 Corinto 4:4.
17. Paano matilawan, ukon matestingan, sang mga pamatan-on ang musika?
17 Nahanungod sa “katapusan nga mga adlaw,” ang Biblia nagtagna: “Ang malaut nga mga tawo kag mga malimbong magalain kag magalain pa.” (2 Timoteo 3:1, 13) Labi pa gid sangsa nagligad, nian, dapat ninyo pirme bantayan ang musika nga inyo ginpili. Sa masami, ang malaw-ay nga ngalan magadiskwalipikar sa isa ka album. Ang Job 12:11 nagapamangkot: “Wala bala ang dulunggan nagatilaw sang mga pulong?” Sa kaanggid nga paagi, matilawan ninyo ang musika paagi sa pagpamati sa isa ka sampol sini sa tuyo nga usisaon ini. Ano nga sahi sang mga balatyagon ang ginapukaw sang tono sa inyo? Nagapauswag bala ini sang magaris, manubo nga talaksan sang paggawi—ang espiritu sang kagansal? (Galacia 5:19-21) Kamusta ang mga liriko? Nagapauswag bala ini sang seksuwal nga imoralidad, abuso sa droga, ukon iban pa nga mga sayop nga “makahuluya bisan hambalon”? (Efeso 5:12) Ang Biblia nagasiling nga inang mga butang “indi gid paghingadlan” sa tunga sang katawhan sang Dios, kag labi na nga indi ibagay sa tiempo kag sulitsuliton. (Efeso 5:3) Kamusta ang desinyo sang panghapin sang album? Nagaunod bala ini sang espiritistiko nga mga tema ukon nagapukaw sa sekso nga mga laragway?
18. (a) Anong mga pagbalhin ang dapat himuon sang iban nga mga pamatan-on kon tuhoy sa musika? (b) Paano mapalambo sang mga pamatan-on ang kaluyag para sa madamo pa nga maayong musika?
18 Ayhan dapat kamo maghimo sing pila ka pagbag-o sa sahi sang musika nga inyo ginapili. Kon kamo may mga plaka, mga tape, kag mga disc nga may imoral kag yawan-on nga mga tema, dapat ninyo ini sa gilayon ihaboy. (Ipaanggid ang Binuhatan 19:19.) Wala ini nagakahulugan nga indi na kamo makapamati sa musika; indi tanan nga popular nga musika malain. Natun-an man sang iban nga mga pamatan-on nga pasangkaron ang ila luyag sa musika kag karon natahuman na sila sa klasikal, folk, light jazz, kag iban pa nga dagway sang musika. Ang mga tape sang Kingdom Melodies nagbulig sa madamong pamatan-on sa pagpalambo sing kaluyag para sa makalilipay nga musika sang orkestra.
19. Ngaa importante nga huptan ang musika sa iya lugar?
19 Ang musika isa ka balaan nga dulot. Apang, para sa madamo nangin isa ini ka dimaayo nga hulunahunaon. Kaangay sila sang mga Israelinhon sang una nga nalipay magtokar sang “biola, pandereta kag lantoy, . . . apang wala sila magsapak sang buluhaton ni Jehova.” (Isaias 5:12) Himud-usi nga ibutang sa lugar ang musika kag himua ang buluhaton ni Jehova nga amo ang inyo pangunang ginakabalak-an. Magmangin mapilion kag mahalungon sa musika nga inyo ginapili. Busa magamit ninyo—indi maabusuhan—ining balaan nga dulot.
[Footnote]
a Ang pungsod sang Israel sampaton sa arte sang musika. Ang isa ka iskultura sa Asiria nagapakita nga ginpangabay ni Hari Senaquerib kay Hari Ezequias bilang buhis ang Israelinhon nga mga musikero. Ang Grove’s Dictionary of Music and Musicians nagasiling: “Ang pagpangabay subong buhis sa mga musikero . . . dikinaandan gid.”
Madumduman Mo Bala?
◻ Ngaa ang musika matawag nga balaan nga dulot?
◻ Paano gin-abusuhan ang musika sang dumaan nga tion?
◻ Anong mga katalagman ang ginahatag sang rap kag heavy metal nga musika sa Cristianong mga pamatan-on?
◻ Paano makapakita sing pagbantay ang mga Cristianong pamatan-on sa ila pagpili sing musika?
[Piktyur sa pahina 23]
Sadtong panahon sang Biblia, ang musika masami ginagamit subong paagi sa pagdala sing kadayawan kay Jehova