Ang Katapusan nga Kadalag-an ni Miguel, Ang Daku nga Prinsipe

“Sa sadto nga tion magatindog si Miguel, ang daku nga prinsipe nga nagatindog tungod sa mga anak sang imo katawhan.”​—⁠DANIEL 12:⁠1.

1. Anong panimuot sa soberanya ni Jehova ang ginpakita sang madamong gumalahom sang kalibutan, kag paano nga ang hari sang aminhan indi tuhay?

“SIN-O bala si Jehova, nga magpamati ako sa iya kag magpalakat sang Israel?” (Exodo 5:⁠2) Amo ini ang nagapangyaguta nga pulong ni Paraon kay Moises. Nagdumili sa pagkilala sa mataas nga pagka-Dios ni Jehova, determinado si Paraon nga huptan ang Israel sa pagkaulipon. Ang iban nga mga gumalahom nagpakita sing kaanggid man nga pagyaguta kay Jehova, kag nalakip sa sini ang mga hari sa tagna ni Daniel. (Isaias 36:​13-20) Sa pagkamatuod, ang hari sang aminhan naghimo sing labaw pa. Ang anghel nagsiling: “Magapakataas sia kag magapakadaku sang iya kaugalingon labaw sa tagsa ka dios; kag magapamulong sing makatilingala nga mga butang batok sa Dios sang mga dios. . . . Kag indi sia magsapak sa Dios sang iya mga ginikanan; kag sa handum sang mga babayi kag sa bisan ano nga dios indi sia magsapak, kay magapakadaku sia sang iya kaugalingon labaw sa tanan.”​—⁠Daniel 11:​36, 37.

2, 3. Sa anong paagi ginsikway sang hari sang aminhan “ang Dios sang iya mga ginikanan” pabor sa pagsimba sa lain nga “dios”?

² Nagatuman sining matagnaon nga mga pulong, ginsikway sang hari sang aminhan ang “Dios sang iya mga ginikanan” (ukon, “ang mga dios sang iya mga ginikanan,” The New English Bible), paganong mga dios man ini sang Roma ukon ang Trinitaryo nga pagkadios sang Cristiandad. Gingamit ni Hitler ang Cristiandad para sa iya kaugalingon nga katuyuan apang maathag nga nagplano nga tal-usan sia sing isa ka bag-o, Aleman nga relihion. Ang nagbulos sa iya nagsakdag sang talangkod nga ateismo. Busa ang hari sang aminhan naghimo nga dios sang iya kaugalingon, ‘nagpakadaku sang iya kaugalingon labaw sa tanan.’

³ Ang tagna nagapadayon: “Sa iya duog, padunggan niya ang dios sang mga pamakod; kag ang dios nga wala makilala sang iya mga ginikanan padunggan niya sing bulawan kag pilak kag sing mga bato nga bilidhon kag mga butang nga matahom.” (Daniel 11:38) Sa katunayan, ang hari sang aminhan nagsalig sa modernong sientipiko nga militarismo, “ang dios sang mga pamakod.” Sa kabug-usan nga tion sang katapusan, nangita sia sing kaluwasan paagi sa sini nga “dios,” naghalad sing madamong manggad sa halaran sini.

4. Ano ang kadalag-an sang hari sang aminhan?

⁴ “Sulungon niya ang mga pamakod nga mapag-on gid sa bulig sang dios nga dumuluong. Ang bisan sin-o nga nagakilala sa iya dugangan niya sing himaya, kag padumalahon niya sila sa ibabaw sang kadam-an kag bahinbahinon nga balos ang duta.” (Daniel 11:39) Nagasalig sa iya militaristiko nga “dios nga dumuluong,” ang hari sang aminhan nagpanghikot sing ‘madinalag-on’ gid, nagpamatuod nga isa ka mabudlay lutuson nga kagamhanan militar sa “katapusan nga mga adlaw.” (2 Timoteo 3:⁠1) Ang mga nagsupurta sang iya ideolohiya ginpadyaan sing politikal, pinansial, kag kon kaisa sing militar nga supurta.

“Sa Tion sang Katapusan”

5, 6. Paano ‘ginsumpong’ ang hari sang bagatnan, kag ano ang reaksion sang hari sang aminhan?

⁵ Ang Daniel 11:40a mabasa: “Sa tion sang katapusan ang hari sang bagatnan magasumpong sa iya.” Ini kag ang masunod nga mga bersikulo gintamod subong may katumanan sa aton palaabuton. Apang, kon ang “tion sang katapusan” diri may pareho nga kahulugan sa Daniel 12:​4, 9, dapat naton pangitaon ang katumanan sining mga pulong sa katapusan nga mga adlaw. ‘Ginsumpong’ bala sang hari sang bagatnan ang hari sang aminhan sa sining tion? Huo, sa pagkamatuod. Pagkatapos sang nahaunang inaway sa kalibutan, ang nagapabudlay nga kasugtanan sa paghidait isa gid ka ‘pagsumpong,’ isa ka sugyot sa pagbalos. Pagkatapos sang iya kadalag-an sang ikaduhang inaway sa kalibutan, ginpuntariya sang hari sang bagatnan ang makahaladlok nga nuklear nga mga hinganiban sa iya karibal kag nag-organisar batok sa iya sing gamhanan nga alyansa militar, ang NATO. Sa pagligad sang mga tinuig, ang iya ‘pagsumpong’ naglakip sang high-tech nga pag-espiya subong man sing diplomatiko kag militar nga pagsalakay.

⁶ Ano ang reaksion sang hari sang aminhan? “Ang hari sang aminhan magaabot batok sa iya kaangay sang buhawi nga may mga kangga kag may mga manugkabayo kag may madamo nga sakayan; kag magasulod sila sa kadutaan kag magasalakay kag magaagi.” (Daniel 11:40b) Ang maragtas sang katapusan nga mga adlaw nagpakita sing pagsangkad sang hari sang aminhan. Sang ikaduhang inaway sa kalibutan, ang Nazi nga “hari” naglabang sa iya mga dulunan pasulod sa palibot nga mga kadutaan. Pagkatapos sadto nga inaway, ang nagbulos nga “hari” nagtukod sing gamhanan nga emperyo sa guwa sang iya kaugalingon nga mga dulunan. Sang Cold War, ang hari sang aminhan nakig-away sa iya karibal paagi sa pag-inaway sang iban nga mga pungsod nga supurtado sang duha ka hari kag sa mga pag-alsa sa Aprika, Asia, kag Latin Amerika. Ginhingabot niya ang matuod nga mga Cristiano, nagalatid (apang wala gid nakapauntat) sang ila hilikuton. Kag ang iya militar kag politikal nga mga pagsalakay nagdul-ong sa pagkontrol niya sa madamong kadutaan. Subong gid ini sa gintagna sang anghel: “Magasulod man sia sa duta nga Mahimayaon [ang espirituwal nga kahimtangan sang katawhan sang Dios], kag madamo nga kadutaan ang laglagon.”​—⁠Daniel 11:41a.

7. Ano ang mga latid sang pagpasangkad sing teritoryo sang hari sang aminhan?

⁷ Walay sapayan, bisan pa​—⁠gikan sa punto-de-vista sang iya karibal⁠—​ang hari sang aminhan amat-amat nga naglutaw subong makatalagam, wala niya matigayon ang bug-os kalibutan nga pagpanakop. “Ini sila luwason sa iya kamot, ang Edom kag ang Moab kag ang puno sang mga anak sang Amon.” (Daniel 11:41b) Sang una nga panahon, ang Edom, Moab, kag Amon nahamtang halos sa tunga sang Egipto kag Siria. Mahangop naton sila nga nagalaragway sa mga pungsod kag mga organisasyon karon nga ginpuntariya sang hari sang aminhan apang wala makasakop sa ila.

‘Ang Egipto Indi Makaluwas’

8, 9. Paano nabatyagan ang impluwensia sang hari sang aminhan, bisan sang iya pangunang karibal?

⁸ Ang anghel padayon sa pagsiling: “Untayon niya ang iya kamot sa kadutaan; kag tuhoy sa duta sang Egipto, indi sia makalikaw. Kag magagahom sia sa mga bahandi nga bulawan kag pilak kag sa tanan nga bilidhon nga mga butang sang Egipto. Kag ang mga Libiahanon kag ang mga Etiopiahanon magasunod sa iya mga tikang.” (Daniel 11:​42, 43) Bisan ang hari sang bagatnan, ang “Egipto,” wala makalikaw sa mga epekto sang mga pagsulundan sang pagpasangkad sing teritoryo sang hari sang aminhan. Nag-agom sia, halimbawa, sing talalupangdon nga pagkalutos sa Vietnam. Kag kamusta “ang mga Libiahanon kag ang mga Etiopiahanon”? Ining mga kaingod sang dumaan nga Egipto mahimo nga nagalandong sa mga pungsod nga, sing geograpiko, mga kaingod sang modernong “Egipto” kag nga kon kaisa nangin sumulunod sang, ‘sa mga tikang sang,’ hari sang aminhan.

⁹ Nagamhan bala sang hari sang aminhan ang ‘mga bahandi sang Egipto’? Ti, wala niya malutos ang hari sang bagatnan, kag tubtob sang 1993 ang kahimtangan sang kalibutan wala nagapakita nga malutos niya sia. Apang may gamhanan sia nga impluwensia kon paano ginagamit sang hari sang bagatnan ang iya pinansial nga manggad. Bangod sang kahadlok sa iya karibal, ang hari sang aminhan nagtigana sing daku nga kantidad kada tuig sa pagmentinar sing dimadaug nga army, navy, kag air force. Tubtob sa sining kasangkaron ang hari sang aminhan masiling nga ‘naggahom,’ nagkontrol, sang paggamit sa manggad sang hari sang bagatnan.

Katapusan nga Kampanya sang Naaminhan nga Hari

10. Sa anong paagi ginalaragway sang anghel ang katapusan sang pagribalay sang duha ka hari?

¹⁰ Magapadayon bala sa walay katubtuban ang pagribalay sang duha ka hari? Indi. Ang anghel nagsiling kay Daniel: “Ang mga balita gikan sa sidlangan kag sa aminhan magatublag sa iya [sa hari sang aminhan], kag magaguwa sia sa daku nga kasingkal sa paglaglag kag sa paghapay sing bug-os sang madamo. Kag patindugon niya ang mga layanglayang sang iya palasyo sa ulot sang dakung dagat kag sang Mahimayaon nga bukid nga Balaan; apang magalambot sia sa iya katapusan, kag wala gid sing matabang sa iya.”​—⁠Daniel 11:​44, 45.

11, 12. Anong karon lang nga mga hitabo sa politika ang may kaangtanan sa pagribalay sang hari sang aminhan kag sang hari sang bagatnan, kag ano pa ang dapat naton mahibaluan?

¹¹ Ining mga hitabo yara pa sa unahan, gani indi naton masiling sing detalyado kon paano matuman ang tagna. Sining karon lang, ang politikal nga kahimtangan may kaangtanan sa duha ka hari nagbalhin. Ang mapait nga pagribalay sa ulot sang Estados Unidos kag sang mga pungsod sa Sidlangan nga Europa nagbugnaw. Dugang pa, ang Unyon Sobyet nabungkag sang 1991 kag wala na nagaluntad.​—⁠Tan-awa ang Marso 1, 1992, nga guwa sang Ang Lalantawan, pahina 4, 5.

¹² Gani sin-o ang hari sang aminhan karon? Makilal-an bala sia upod sa isa sang mga pungsod nga bahin sang anay Unyon Sobyet? Ukon nagbalhin bala sia sing bug-os nga pagkakilala, subong sang ginhimo niya sing madamong beses na sang nagligad? Indi kita makasiling. Sin-o ang mangin hari sang aminhan kon ang Daniel 11:​44, 45 matuman? Ang pagribalay sang duha ka hari magasingkal bala liwat? Kag kamusta ang dalagku nga nuklear nga tinago nga yara gihapon sa madamo nga kadutaan? Panahon lamang ang makahatag sing sabat sa sining mga pamangkot.

13, 14. Ano ang nahibaluan naton nahanungod sa palaabuton sang duha ka hari?

¹³ Isa ka butang ang nahibaluan naton. Sa dili madugay, ang hari sang aminhan magahimo sing masinalakayon nga kampanya nga tunaan sang “mga balita gikan sa sidlangan kag sa aminhan nga magatublag sa iya.” Ini nga kampanya gilayon nga magauna sang iya “katapusan.” Mahibaluan naton ang dugang pa tuhoy sining “mga balita” kon binagbinagon naton ang iban pa nga mga tagna sa Biblia.

¹⁴ Apang, una, talupangda nga ining mga buhat sang hari sang aminhan wala ginasiling nga batok sa hari sang bagatnan. Wala sia matapos sa kamot sang iya daku nga karibal. Sa kaanggid, ang hari sang bagatnan wala paglaglaga sang hari sang aminhan. Ang nabagatnan nga hari (ginlaragway sa iban nga mga tagna subong ang katapusan nga sungay nga naglutaw sa sapat nga mapintas) ginlaglag “indi paagi sa kamot sang tawo” sang Ginharian sang Dios. (Daniel 7:26; 8:25) Sa katunayan, ang tanan nga mga hari sa duta nalaglag sang ulihi sang Ginharian sang Dios sa inaway sang Armagedon, kag maathag nga amo ini ang natabo sa hari sang aminhan. (Daniel 2:44; 12:1; Bugna 16:​14, 16) Ang Daniel 11:​44, 45 nagalaragway sang mga hitabo nga nagadul-ong sa sinang katapusan nga inaway. Indi katingalahan nga “wala gid sing matabang” kon ang hari sang aminhan magadangat sa iya katapusan!

15. Anong importante nga mga pamangkot ang pagabinagbinagon pa?

¹⁵ Ano, nian, ang iban pa nga mga tagna nga nagahatag sing kasanagan sa “mga balita” nga nagpahulag sa hari sang aminhan “sa paghapay sing bug-os sang madamo.” Kag sin-o ang “madamo” nga luyag niya laglagon?

Balita Gikan sa Sidlangan

16. (a) Anong tumalagsahon nga hitabo ang dapat matabo antes sang Armagedon? (b) Sin-o ang “mga hari sang sidlangan”?

¹⁶ Antes sang katapusan nga inaway, ang Armagedon, ang dakung kaaway sang matuod nga pagsimba dapat malaglag​—⁠ang kaangay sang makihilawason nga Babilonia nga Daku, ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion. (Bugna 18:​3-8) Ang kalaglagan niya ginlaragway sa pagbubo sang ikan-om nga yahong sang kasingkal sang Dios sa simbuliko nga tubig sang Eufrates. Ang suba nahubas “sa pag-aman sang dalan tungod sa mga hari gikan sa sidlangan.” (Bugna 16:12) Sin-o ining mga hari? Wala sing liwan kundi si Jehova nga Dios kag si Jesucristo!⁠a

17. (a) Ano ang ginasugid sa aton sang Biblia nahanungod sa kalaglagan sang Babilonia nga Daku? (b) Ano ang mahimo nga balita “gikan sa sidlangan”?

¹⁷ Ang kalaglagan sang Babilonia nga Daku maathag nga ginlaragway sa tulun-an sang Bugna: “Ang napulo ka sungay nga imo nakita [ang ‘mga hari’ nga nagagahom sa tion sang katapusan], kag ang sapat nga mapintas [ang pula sing duag nga sapat nga mapintas, nga nagalaragway sa organisasyon sang Nasyones Unidas], magadumot sa makihilawason nga babayi kag magapamingaw kag magapahubo sa iya, kag magakaon sang iya unod kag magasunog sa iya sa kalayo.” (Bugna 17:16) Sa pagkamatuod, ‘madamo nga unod ang nalaglag’ sang mga pungsod! (Daniel 7:⁠5) Apang ngaa pagalaglagon sang mga gumalahom ang Babilonia nga Daku, lakip ang hari sang aminhan? Bangod ‘ginbutang sang Dios sa ila tagipusuon ang paghimo sang iya katuyuan.’ (Bugna 17:17) Ang balita “gikan sa sidlangan” mahimo nga nagapatuhoy sa sining buhat ni Jehova, kon, sa paagi nga ginapili niya, ibutang niya ini sa tagipusuon sang tawhanon nga mga lider agod malaglag ang dakung relihiosong makihilawason.​—⁠Daniel 11:⁠44.

Balita Gikan sa Aminhan

18. Ano ang iban pa nga puntariya sang hari sang aminhan, kag sa diin sia makita kon magaabot ang iya katapusan?

¹⁸ Apang may isa pa ka puntariya sang kasingkal sang hari sang aminhan. Ang anghel nagasiling nga “patindugon niya ang mga layanglayang sang iya palasyo sa ulot sang dakung dagat kag sang Mahimayaon nga bukid nga balaan.” (Daniel 11:45) Sadtong panahon ni Daniel, ang dakung dagat amo ang Mediteraneo, kag ang bukid nga balaan amo ang Sion, ang ginhamtangan anay sang templo sang Dios. Gani, sa katumanan sang tagna, ang nagsingkal nga hari sang aminhan naghimo sing militar nga kampanya batok sa katawhan sang Dios! Sa espirituwal nga kahulugan karon, ang “sa ulot sang dakung dagat kag sang bukid nga balaan” nagapahamtang sa iya sa espirituwal nga kahimtangan sang hinaplas nga mga alagad sang Dios, nga nagguwa sa “dagat” sang napain nga katawhan kag may paglaum nga maggahom sa langitnon nga Bukid Sion kaupod ni Jesucristo.​—⁠Isaias 57:20; Hebreo 12:22; Bugna 14:⁠1.

19. Subong sang ginpakita sa tagna ni Ezequiel, paano naton makilal-an ang balita nga nagasugyot sang pagsalakay ni Gog? (Tan-awa ang foot­note.)

¹⁹ Si Ezequiel, ang katubotubo ni Daniel, nagtagna man sang pagsalakay sa katawhan sang Dios sa “ulihi nga bahin sang mga adlaw.” Nagsiling sia nga ang kapintas pagasugdan ni Gog sang Magog, nga nagalaragway kay Satanas nga Yawa. (Ezequiel 38:16) Halin diin nga direksion, sing simbuliko, naghalin si Gog? Si Jehova, paagi kay Ezequiel, nagsiling: “Magaguwa ka sa imo duog, gikan gid sa naukbong nga mga bahin sang aminhan.” (Ezequiel 38:15) Busa, ang balita “gikan sa aminhan” mahimo nga amo ang propaganda ni Satanas nga nagasugyot sa hari sang aminhan kag sa tanan iban pa nga mga hari nga salakayon ang katawhan ni Jehova.⁠b​—⁠Ipaanggid ang Bugna 16:​13, 14; 17:⁠14.

20, 21. (a) Ngaa sugyuton ni Gog ang mga pungsod, lakip ang hari sang aminhan, nga salakayon ang katawhan sang Dios? (b) Magamadinalag-on bala ang iya pagsalakay?

²⁰ Ginhimo ni Gog ining bug-os nga pagsalakay bangod sang kabuganaan sang “Israel sang Dios,” nga, upod sa dakung kadam-an sang iban nga mga karnero, indi na bahin sang iya kalibutan. (Galacia 6:16; Juan 10:16; 17:​15, 16; 1 Juan 5:19) Si Gog matinamayon nga nagatan-aw “sa katawhan nga ginatipon gikan sa mga pungsod, nga nakakuha sing [espirituwal] nga manggad kag propiedad.” (Ezequiel 38:12; Bugna 5:9; 7:⁠9) Bilang katumanan sining mga pulong, ang katawhan ni Jehova nagabugana karon nga wala pa gid matabo sang una. Sa madamong kadutaan sa Europa, Aprika, kag Asia diin ginadumilian sila anay, hilway na sila karon nga nagasimba. Sa ulot sang 1987 kag 1992, kapin sa isa ka milyon ka “bilidhon nga mga butang” ang nagguwa gikan sa mga pungsod pakadto sa balay sang matuod nga pagsimba ni Jehova. Sa espirituwal, sila manggaranon kag mahidaiton.​—⁠Hageo 2:7; Isaias 2:​2-4; 2 Corinto 8:⁠9.

²¹ Nagatamod sang Cristianong espirituwal nga kahimtangan subong “duta sang mga minuro nga wala sing kuta” nga mahapos sakupon, nanikasog sing daku si Gog nga papason ini nga sablag sa iya bug-os nga pagkontrol sa katawhan. (Ezequiel 38:11) Apang napaslawan sia. Kon ang mga hari sang duta magasalakay sa katawhan ni Jehova, ‘magalambot [sila] sa ila katapusan.’ Paano?

Ikatlo nga Hari

22, 23. Kon magsalakay si Gog, sin-o ang magatindog tungod sa katawhan sang Dios, kag upod ang anong mga resulta?

²² Si Ezequiel nagasiling nga ang pagsalakay ni Gog isa ka sinyales para kay Jehova nga Dios nga magtindog tungod sang iya katawhan kag laglagon ang puwersa ni Gog “sa mga bukid sang Israel.” (Ezequiel 38:18; 39:⁠4) Nagapahanumdom ini sa aton sang ginsiling sang anghel kay Daniel: “Sa sadto nga tion magatindog si Miguel, ang daku nga prinsipe nga nagatindog tungod sa mga anak sang imo katawhan. Kag may tion sang kagamo subong sang wala pa mahanabo kutob sang may pungsod tubtob sa amo nga tion. Kag sa sadto nga tion luwason ang imo katawhan, ang tagsatagsa nga makita nga nasulat sa tulun-an.”​—⁠Daniel 12:⁠1.

²³ Sang 1914, si Jesus​—⁠ang langitnon nga hangaway nga si Miguel⁠—​nangin Hari sang langitnon nga Ginharian sang Dios. (Bugna 11:15; 12:​7-9) Kutob sadto, nagatindog na sia ‘tungod sa mga anak sang katawhan ni Daniel.’ Apang, sa dili madugay, “magatindog” sia sa ngalan ni Jehova subong indi malutos nga Hangaway-Hari, nga “nagatimalos sa mga wala nagakilala sa Dios kag sa mga wala nagatuman sang maayong balita sang aton Ginuong Jesus.” (2 Tesalonica 1:⁠8) Ang tanan nga mga pungsod sa duta, lakip ang mga hari sa tagna ni Daniel, “magapanalambiton.” (Mateo 24:30) Yara gihapon sa ila tagipusuon ang malaut nga panghunahuna sa ‘katawhan ni Daniel,’ laglagon sila sing dayon sa mga kamot ni ‘Miguel, ang daku nga prinsipe.’​—⁠Bugna 19:​11-21.

24. Ano ang dapat nga epekto sa aton sining pagtuon sa tagna ni Daniel?

²⁴ Wala bala kita malangkag nga makita inang daku nga kadalag-an ni Miguel kag sang iya Dios, nga si Jehova? Kay ina nga kadalag-an magakahulugan sing “kaluwasan” para sa matuod nga mga Cristiano. (Ipaanggid ang Malaquias 4:​1-3.) Gani, nagatan-aw sa unahan nga may daku nga kalangkag, dumdumon naton ang pinamulong ni apostol Pablo: “Iwali ang pulong, mag-ukod sa maayo nga panag-on, sa dimaayo nga panag-on.” (2 Timoteo 4:⁠2) Manguyapot kita sing hugot sa Pulong sang kabuhi kag makugi nga pangitaon ang mga karnero ni Jehova samtang nagapadayon ang maayo nga panag-on. Malapit na kita sa inangan sa palumba sa kabuhi. Ang padya makita na. Kabay nga ang tanan mangin determinado sa pagbatas tubtob sa katapusan kag busa mangin sa tunga sang mga pagaluwason.​—⁠Mateo 24:13; Hebreo 12:⁠1.

[Mga footnote]

Nahangpan Mo Bala?

◻ Paano ginsumpong sang hari sang bagatnan ang hari sang aminhan sa bug-os nga tion sang katapusan?

◻ Ano ang mahibaluan pa naton nahanungod sa resulta sang pagribalay sang duha ka hari?

◻ Anong duha ka hitabo antes sang Armagedon ang magadalahig gid sa hari sang aminhan?

◻ Paano amligan ‘ni Miguel, ang daku nga prinsipe,’ ang katawhan sang Dios?

◻ Ano ang dapat nga reaksion naton sa aton pagtuon sa tagna ni Daniel?

[Mga piktyur sa pahina 19]

Ang hari sang aminhan nagasimba sa dios nga tuhay sa mga dios sang iya mga ginbuslan

[Credit Line]

Naibabaw nga wala kag tunga: UPI/Bettmann; Naubos nga wala: Reuters/Bettmann; Naubos nga tuo: Jasmin/Gamma Liaison