Kinaugali nga mga Kalamidad—Tanda sang Panahon?
“ANG pungsod magatindog batok sa pungsod kag ang ginharian batok sa ginharian, kag may mga tiggulutom kag mga linog sa nagakalainlain nga mga duog. Tanan ini pamuno lamang sang mga kasakit.” Paagi sa sining mga tinaga ginpaathag ni Jesucristo sa iya mga disipulo sang nagligad nga 19 ka siglo nga inang malaglagon nga mga hitabo, lakip ang pagdugang sang pagkamalinapason kag ang bug-os kalibutan nga pagbantala sing maayong balita sang Ginharian sang Dios, magapakilala sing isa ka tanda nga nagalakip sing madamo nga hitabo nga nagatanda sang “katapusan sang sistema sang mga butang.”—Mateo 24:3-14.
Bangod sina, dapat kita mamangkot, Makakita bala kita sing mas madamo nga malaglagon nga mga linog, bagyo, baha, tigpalamangag, kag tiggulutom sangsa nagligad nga mga kaliwatan? Kag walay sapayan sang mga pag-uswag sa siensia kag teknolohiya, madamo pa bala nga tawo ang magaantos subong resulta?
Sa madamo huo ang sabat. Halimbawa, ang magasin nga New Scientist nagapaandam nga “ang kalibutan makapaabot sing madamo pa nga mga kalamidad sa katuigan 1990 sangsa nagligad nga mga dekada.” Sa kaanggid, sa UN Chronicle sang Hunyo 1991, ang direktor sang World Meteorological Organization nagsiling: “Ang lakat maathag gid. Kutob sang katuigan 1960 tubtob 1980 . . . , may yara lima ka pilo nga pagdugang sa pagkasunson sang dalagkung kinaugali nga mga kalamidad, kag tatlo ka pilo nga pagdugang sa kabilugan nga kadulaan sa ekonomiya.” Nagahatag sing diutay nga paghangop sa tema, ang World Health, ang magasin sang UN World Health Organization, nagsiling: “Ang mga halimbawa sang kinaugali nga mga kalamidad kag ang makahalapay nga mga epekto sini sarang mausoy sa bug-os nga maragtas. Apang, samtang nagahinampot ang ika-21 nga siglo, naatubang naton ang nagabalhin nga pagsimpunanay sang demograpiko, ekolohiko kag teknolohiko nga mga kahimtangan nga nagahimo sa madamong populasyon nga mas madali maapektuhan sang kinaugali kag hinimo-sang-tawo nga mga kalamidad.”
Ang bisan sin-o nga nagahatag sing igtalupangod sa karon nga mga hitabo wala makibot sa sinang mga pinamulong. Ang media wala makulangi sing sensasyunal nga mga sugilanon, ini man paglupok sang bulkan sa Pilipinas, paglinog sa California, pagbaha sa Bangladesh, tiggulutom sa Somalia, mabaskog nga pagbagyo sa Hawaii, ukon pag-tidal wave sa Nicaragua. Halos wala sing isa ka bulan ang nagaligad nga wala sing balita tuhoy sa isa ka kalamidad sa isa ka bahin sang kalibutan.
Ginakabig ini sang iban subong indi tanto ka importante. Nagapangatarungan sila nga ang maathag nga pagdugang sang mga kalamidad sa panahon naton bangod lamang sang mas maayo nga pagbalita ukon mas maayo nga paghupot sing rekord. Nagapangatarungan pa sila nga mas madamo nga tawo ang nagaantos sa mga kalamidad bangod lamang mas madamo ang mga tawo karon. Ini bala nga mga pangatarungan amo ang bug-os nga sugilanon?
Talupangda ang ginsiling sang artikulo sa New Scientist nga ginbalikwat kaina. “May yara 523 ka kalamidad ang ginreport sang katuigan 1960 kag 767 sang katuigan 1970. Sang katuigan 1980, ang numero naglab-ot sa 1387.” Nagpaathag pa ini nga “ang bahin sang maathag nga pagdugang sang nagligad nga dekada mahimo mapabangod sa daku pa nga pagkaprangka sa pagreport sang mga kalamidad sa China kag sa Unyon Sobyet.” Nian ini nagdugang: “Apang, ang kadamuon nagadugang.” Ang nagatimbuok nga pagdugang sang kadamuon sang mga kalamidad indi mahimo mabuhinan sang mas maayo nga pagreport ukon sang mas maayo lamang nga paghupot sing rekord.
Dugang pa, ang UN Chronicle sang Marso 1992 nagareport: “Sang nagligad nga duha ka dekada, mga 3 milyones ka tawo ang napatay kag 800 milyones pa ang naapektuhan sang ‘halit, kabudlayan kag pag-antos’ nga dala sang kinaugali nga kalamidad.” Nagakahulugan ini nga mga 1 sa kada 7 ka tawo nga nagakabuhi sa duta ang naapektuhan sang pila ka sahi sang kalamidad ukon trahedya. Makalilibog gid ina kag wala nagahatag sing rason para duhaduhaan nga ang aton dag-on magamo kag magarot.
Sanglit ginatagna sang Biblia ina nga tion sang daku nga kalisod, nagakahulugan bala ini nga Dios ang may salabton sa mga kalamidad kag pag-antos nga resulta sini? Madamo nga tawo ang nagahunahuna sing subong sina. Apang ano ang ginapakita sang mga katunayan? Kag sing mas importante, ano ang ginapakita sang Biblia?
[Picture Credit Line sa pahina 2]
Cover: W. Faidley/Weatherstock
[Picture Credit Lines sa pahina 3]
Retrato sa tunga: Mark Peters/Sipa Press
WHO/League of Red Cross