“Pakan-a ang Baba, Indi ang Tiil”

Pagtan-aw sa Kinabatasan nga Paglubong sang mga Aprikano

“WALA nila ginalubong ang ila mga patay!” Amo ini ang kinaandan na nga ginasiling sa mga Saksi ni Jehova sa West Africa. Apang, kilala na nga, sa katunayan, ginalubong sang mga Saksi ang ila mga patay.

Ngaa nagasiling ang mga tawo nga wala ginalubong sang mga Saksi ni Jehova ang ila mga patay? Nagasiling sila sina bangod wala ginasunod sang mga Saksi ang madamo sa popular nga lokal nga mga kinabatasan sa paglubong.

Mga Kinabatasan sa Paglubong

Si Aliu nagapuyo sa isa ka diutay nga minuro sa Central Nigeria. Sang napatay ang iya iloy, ginpahibalo niya ang iya mga kaparyentehan nahanungod sang pagkapatay niya kag nian ginhimos ang isa ka Makasulatanhon nga pamulongpulong nga ihatag sa balay sang iya iloy. Ginhatag sang isa ka gulang sang lokal nga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova, ang pamulongpulong nasentro sa kahimtangan sang mga patay kag sa makalilipay nga paglaum nga pagkabanhaw nga ginasiling sa Biblia. Pagkatapos sang pamulongpulong, ang iloy ni Aliu ginlubong.

Naakig gid ang mga kaparyentehan. Para sa ila indi kompleto ang lubong kon wala sing bilasyon, nga masunson nga ginahimo pagkagab-i nga mapatay ang isa. Sa komunidad ni Aliu ang bilasyon isa ka panahon sang kinasadya, indi sang paglalaw. Ang bangkay ginapaliguan, ginapanaptan sing puti, kag ginahamyang sa katre. Ang mga namatyan nagaarkila sing mga musikero, nagabakal sing kinaha nga mga serbesa kag pinitsel nga tuba, kag nagahalad sing toro ukon kanding. Nian ang mga kaparyentehan kag mga kaabyanan nagainabot sa pag-amba, pagsaot, pagkaon, kag pag-inom tubtob sa pamanagbanag sang pagkadason nga adlaw.

Sa panahon sini nga kinasadya, ang pagkaon ginabutang sa tiilan sang bangkay. Ang buhok, kuko sa kamot kag tiil ginautod kag ginapain para sa ikaduha nga paglubong. Ginahimo ini mga inadlaw, mga senemana, ukon bisan mga tinuig sa ulihi.

Isa ka adlaw pagkatapos sang bilasyon, ang bangkay ginalubong, bisan pa nga ang mga seremonya sa lubong nagapadayon sa isa ka semana ukon malawig pa. Pagkatapos, ang “ikaduha nga paglubong” ginahimo. Ginaputos ang gin-utod nga buhok, kuko sang kamot kag tiil sa puti nga panapton, nga ginahigot sa lima tubtob anom ka pie nga tapi. Sa isa ka prosesyon sang pag-ambahan kag pagsinaot, ang tapi ginadala sa lulubngan kag ginalubong malapit sa tawo nga ginatiglawas sini. Sa liwat, may mga musika, ininom, kag kinasadya. Agod matapos ang lubong, ginapalupok sa kahawaan ang pusil.

Sanglit wala magsugot si Aliu sa sini, ginsumbong sia nga wala sing pagtahod sa patay ukon sa tradisyon nga nagapadungog sa ila. Apang ngaa si Aliu, nga isa ka Saksi ni Jehova, wala magsunod sa tradisyon? Bangod indi mabaton sang iya konsiensia ang relihioso nga mga ideya nga ginbasihan sining mga tradisyon.

Kinabatasan nga Pagtuluuhan sang mga Aprikano

Sa bug-os nga Aprika, ang mga tawo nagapati nga ang tanan nga tawo naghalin sa espirituhanon nga duog kag magabalik didto. Ang mga Yoruba sang Nigeria nagasiling: “Ang duta amo ang merkado, samtang ang langit amo ang puluy-an.” Kag ang hulubaton sang mga Igbo amo: “Ang tanan nga natawo sa sining kalibutan magapauli sa langit, bisan kon daw ano kadugay na sia nga nagpuyo sa duta.”

Binagbinaga ang mga kinabatasan nga ginsambit kaina. Ang katuyuan sang bilasyon amo ang paghatag sa espiritu sing maayo nga pagpaalam. Ang puti nga panapton ginakabig nga nagakaigo nga panapton para sa espirituhanon nga duog. Ang pagbutang sing pagkaon sa tiilan ginabuylog sa ideya nga ang bangkay nagakaon paagi sa mga batiis kag dapat pakaunon agod indi magutuman sa paglakbay pakadto sa duog sang mga katigulangan.

Dugang pa, ang mga tawo kinaandan na nga nagapati nga kon ang espiritu nagabiya sa lawas, nagalagawlagaw ini malapit sa mga buhi kag wala nagabalik sa mga katigulangan tubtob mahilway ini sa katapusan sang ikaduha nga paglubong. Tubtob wala ginahimo ang ikaduha nga paglubong, ang mga tawo nagakahangawa nga ang espiritu maakig kag magahalit sa mga buhi sing balatian ukon kamatayon. Ang pagpalupok sing pusil “pagpalakat sa espiritu” sa langit.

Bisan pa nga ang mga kinabatasan sa paglubong nanuhaytuhay sa nagakalainlain nga duog sa Aprika, ang sentro nga ideya sa masami amo nga ang espiritu nagakabuhi pagkapatay sang lawas. Ang pangunang katuyuan sang mga ritwal amo ang pagbulig sa espiritu nga maghulag sa “panawagan sa puluy-an.”

Ining pagtuuluhan kag mga kinabatasan ginpalig-on sang doktrina sang Cristiandad tuhoy sa pagkadimamalatyon sang tawhanon nga kalag kag sang iya pagsimba sa “mga santo.” Kinaandan na amo ang komento sang kapelyan sang army sa Swaziland nga nagsiling nga nagkari si Jesus, indi agod gub-on ang tradisyunal nga mga pagtuluuhan, kundi agod tumanon ukon kompirmahon ini. Sanglit mga klerigo ang masunson nga nagadumala sa mga padugi sa lubong, madamo nga mga tawo ang nagapati nga ginasakdag sang Biblia ang tradisyunal nga mga pagtuluuhan kag ang mga kinabatasan nga nagahalin sa sini.

Kon Ano ang Ginasiling sang Biblia

Ginasakdag bala sang Biblia ining mga pagtuluuhan? Nahanungod sa kahimtangan sang mga patay, ang Manugwali 3:20 nagasiling: “Ang tanan [tawo kag sapat] nagakadto sa isa ka duog. Ang tanan gikan sa yab-ok, kag ang tanan nagabalik sa yab-ok.” Ang Kasulatan dugang nga nagasiling: “Ang buhi nakahibalo nga mapatay sila, apang ang patay wala makahibalo sang bisan ano . . . Ang ila gugma kag ang ila dumot kag ang ila kahisa nawala sing dugang na . . . Walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam sa Sheol [ang lulubngan], ang duog nga imo ginakadtuan.”​—⁠Manugwali 9:​5, 6, 10.

Ginapaathag sini kag sang iban pa nga mga kasulatan nga ang mga patay indi makakita sa aton ukon makabati sa aton ukon makabulig sa aton ukon makahalit sa aton. Wala bala ini nagahisanto sa imo na nakita? Ayhan may nakilala ka nga isa ka manggaranon kag impluwensiado nga tawo nga napatay kag nga ang pamilya nag-antos pagkatapos sadto bisan pa ginhimo nila sing lubos ang tanan nga kinabatasan nga mga seremoniya sa paglubong. Kon ina nga tawo nagakabuhi sa espirituhanon nga duog, ngaa wala niya ginabuligan ang iya pamilya? Indi sia makabulig bangod matuod ang ginasiling sang Biblia​—⁠ang mga patay wala gid sing kabuhi, “mga patay sila,” kag busa indi mahimo nga makabulig kay bisan sin-o.​—⁠Isaias 26:⁠14.

Nakahibalo si Jesucristo, nga Anak sang Dios nga matuod ini. Binagbinaga kon ano ang natabo sa tapos napatay si Lazaro. Ang Biblia nagasiling: “Nagsiling [si Jesus] sa ila [sa iya mga disipulo]: ‘Ang aton abyan nga si Lazaro natulugan, apang makadto ako agod nga mapukaw sia sa katulugon.’ Busa ang mga disipulo nagsiling sa iya: ‘Ginuo, kon sia natulugan, maumpawan sia.’ Karon si Jesus naghambal sang iya kamatayon.”​—⁠Juan 11:​11-13.

Talupangda nga ginpaanggid ni Jesus ang kamatayon sa pagtulog, sa pagpahuway. Pag-abot niya sa Betania, ginlugpayan niya sanday Maria kag Marta, nga mga utod ni Lazaro. Napahulag sang kaawa, naghibi si Jesus. Apang, wala gid sia nagsiling ukon naghimo sing bisan ano nga nagapanugda nga si Lazaro may espiritu nga nagakabuhi sa gihapon kag nagapangayo sing bulig agod makakadto sa duta sang iya mga katigulangan. Sa baylo, ginhimo ni Jesus ang ginsiling niya nga pagahimuon niya. Ginpukaw niya si Lazaro sa katulugon sang kamatayon paagi sa pagkabanhaw. Naghatag ini sing pamatuod nga gamiton sa ulihi sang Dios si Jesus sa pagbanhaw sa tanan nga mga yara sa handumanan nga mga lulubngan.​—⁠Juan 11:​17-44; 5:​28, 29.

Ngaa Maghulag Subong Tuhay?

Malain bala ang maghimo sang mga kinabatasan sa paglubong nga pasad sa dimakasulatanhon nga mga pagtuluuhan? Si Aliu kag ang minilyon pa ka mga Saksi ni Jehova nagapati nga malain ini. Nakahibalo sila nga malain​—⁠salimpapaw pa gani​—⁠para sa ila nga sakdagon ang bisan anong buhat nga maathag nga napasad sa butig kag malimbungon nga mga doktrina. Indi nila luyag nga mangin kaangay sang mga escriba kag mga Fariseo, nga ginpakamalaut ni Jesus tungod sang relihioso nga pagkasalimpapaw.​—⁠Mateo 23:​1-36.

Ginpaandaman ni apostol Pablo ang iya kaupod nga manugpangabudlay nga si Timoteo: “Ang inspirado nga pinamulong nagasiling sing hayag nga sa ulihi nga mga tion ang iban magatalikod sa pagtuo nga nagatalupangod sa nagapatalang nga mga inspirado nga pinamulong kag sa mga pagtulun-an sang mga yawa, paagi sa pagkasalimpapaw sang mga tawong butigon.” (1 Timoteo 4:​1, 2) Ang ideya bala nga ang mga patay sang katawhan nagakabuhi sa espirituhanon nga duog isa ka panudlo sang mga demonyo?

Huo. Si Satanas nga Yawa, “ang amay sang kabutigan,” nagsiling kay Eva nga indi sia mapatay, nagapakita nga padayon sia nga magakabuhi sa unod. (Juan 8:44; Genesis 3:​3, 4) Indi ini pareho sa pagsiling nga ang dimamalatyon nga kalag padayon nga nagakabuhi sa tapos mapatay ang lawas. Apang, ginapanikasugan ni Satanas kag sang iya mga demonyo nga patalikdon ang katawhan gikan sa kamatuoran sang Pulong sang Dios paagi sa pagpasanyog sang ideya nga ang kabuhi nagapadayon pagkatapos sang kamatayon. Bangod ginapatihan nila ang ginasiling sang Dios sa Biblia, ang mga Saksi ni Jehova wala nagaugyon sa mga pagtamod kag mga buhat nga nagasakdag sang mga kabutigan ni Satanas.​—⁠2 Corinto 6:​14-18.

Paagi sa paglikaw sa dimakasulatanhon nga mga kinabatasan sa paglubong, wala mahamuot ang pila nga wala nagaugyon sa mga pagtamod sang mga alagad ni Jehova. Ang pila ka Saksi gindingutan sing palanublion. Ang iban ginsikway sang ila mga pamilya. Apang, subong matuod nga mga Cristiano, nahangpan nila nga ang matutom nga pagtuman sa Dios nagadala sing pagkadikahamuot sang kalibutan. Kaangay sang matutom nga mga apostoles ni Jesucristo, determinado sila nga ‘tumanon ang Dios subong gumalahom sangsa mga tawo.’​—⁠Binuhatan 5:29; Juan 17:⁠14.

Samtang ginapakabahandi ang handumanan sang ila mga hinigugma nga nagatulog sa kamatayon, ginapanikasugan sang matuod nga mga Cristiano nga ipakita ang gugma sa mga nagakabuhi. Halimbawa, gindala ni Aliu ang iya iloy sa iya puluy-an sang napatay ang iya amay kag ginpakaon kag gin-atipan sia sang buhi pa sia. Sang ang iban nagasiling nga wala ginahigugma ni Aliu ang iya iloy bangod wala niya sia ginlubong sa popular nga kinabatasan, ginpatuhuyan niya ining kinaandan na nga hulubaton sa iya kasimanwa: “Pakan-a ang akon baba antes mo pakaunon ang akon tiil.” Ang pagpakaon sa baba, ukon pag-atipan sa isa samtang buhi pa sia, mas importante sangsa pagpakaon sa tiil, ang kinabatasan nga ginlaragway kaina kag ginbuylog sa bilasyon sa tapos mapatay ang indibiduwal. Ang pagpakaon sa tiil, sa katunayan, wala gid nagabulig sa napatay.

Ginpamangkot ni Aliu ang mga nagamulay sa iya, ‘Diin ang pilion ninyo​—⁠ang atipanon kamo sang inyo pamilya sa inyo katigulangon ukon nga magahiwat sila sing daku nga kinasadya kon patay na kamo?’ Ginpili sang kalabanan ang atipanon sila samtang buhi pa. Ginaapresyar man nila nga mahibaluan nga kon mapatay sila, may yara sila talahuron nga serbisyo sa pagdumdom pasad sa Biblia kag isa ka desente nga lubong.

Amo ina ang ginapanikasugan sang mga Saksi ni Jehova nga himuon para sa ila mga hinigugma. Ginapakaon nila ang baba, indi ang tiil.