Pagpakig-away sa Pagpanguyapot sang Sala sa Makasasala nga Unod

“Ang paghunahuna sa unod nagakahulugan sang kamatayon, apang ang paghunahuna sa espiritu nagakahulugan sang kabuhi kag paghidait.”​—⁠ROMA 8:⁠6.

1. Tungod sa anong katuyuan nga ang mga tawo gintu⁠ga?

ANG Dios nagtuga sang tawo sa iya kaugalingon nga dagway, sa dagway sang Dios gintuga niya sia; lalaki kag babayi gintuga niya sila.” (Genesis 1:27) Ang dagway amo ang banaag sang isa ka butang ukon isa ka ginhalinan. Busa, ang mga tawo gintuga nga mangin banaag sang himaya sang Dios. Paagi sa pagpadayag sang diosnon nga mga kinaiya​—⁠subong sang gugma, kaayo, katarungan, kag espirituwalidad​—⁠sa tanan nila nga mga panikasog, nagadala sila sing kadayawan kag kadungganan sa Manunuga, subong man sing kalipay kag kaayawan sa ila kaugalingon.​—⁠1 Corinto 11:7; 1 Pedro 2:⁠12.

2. Paano naglisa sa tanda ang nahaunang tawhanon nga mag-asawa?

² Ang unang tawhanon nga mag-asawa, nga gintuga sing himpit, nasangkapan sing maayo para sa sining katungdanan. Kaangay sa espeho nga ginpahining katama, may ikasarang sila sa pagpabanaag sang himaya sang Dios nga may kaalam kag katutom. Apang, gintugutan nila yadto nga kahining nga madagtaan sang ginlapas nila sing hungod ang ila Manunuga kag Dios. (Genesis 3:⁠6) Pagkatapos sadto, indi na nila mapabanaag sing himpit ang himaya sang Dios. Nagkulang sila sa himaya sang Dios, nawasi ang katuyuan sang pagtuga sa ila sa dagway sang Dios. Sa iban nga hambal, nakasala sila.a

3. Ano ang tunay nga kinaugali sang sala?

³ Nagabulig ini sa aton nga mahangpan ang matuod nga kinaugali sang sala, nga naghalit sang pagpabanaag sang tawo sa pagkaanggid kag himaya sang Dios. Ang sala nagahimo sa tawo nga dibalaan, kon sayuron, dimatinlo kag nadagtaan sa espirituwal kag moral nga kahulugan. Ang tanan nga katawhan, subong mga kaliwat nanday Adan kag Eva, nabun-ag sa sinang nadagtaan kag dimatinlo nga kahimtangan, napaslawan sa pagtuman sang ginalauman sa ila sang Dios subong mga anak niya. Kag ang resulta? Ang Biblia nagapaathag: “Subong nga paagi sa isa ka tawo nagsulod ang sala sa kalibutan kag paagi sa sala ang kamatayon, kag gani ang kamatayon naglaton sa tanan nga tawo kay ang tanan nakasala.”​—⁠Roma 5:12; ipaanggid ang Isaias 64:⁠6.

Ang Pagpanguyapot sang Sala sa Makasasala nga Unod

4-6. (a) Paano ginatamod sang kalabanan nga mga tawo sa karon ang sala? (b) Ano ang resulta sang moderno nga mga pagtamod sa sala?

⁴ Ang kalabanan nga mga tawo sa karon wala nagakabig sang ila kaugalingon nga dimatinlo, nadagtaan, ukon makasasala. Sa katunayan, ang sala, subong isa ka tinaga, halos nadula sa bokabularyo sang kalabanan nga mga tawo. Ayhan nagahambal sila nahanungod sa mga kasaypanan, mga pagpatumbaya, kag mga kakulangan. Apang nagahambal bala sila tuhoy sa sala? Halos wala na! Bisan sa mga nagapangangkon sa gihapon nga nagapati sa Dios, “ang iya mga panudlo ginahuman sang isa ka talaksan sang mga pagpati sa moral sa baylo sang isa ka pagsulundan sa moral, ginakabig nila ini nga ‘10 ka panugda’ sa baylo nga 10 ka sugo,” siling ni Alan Wolfe, propesor sa sosyolohiya.

⁵ Ano ang resulta sining paagi sang panghunahuna? Ang pagpanghiwala, ukon sa dimagkubos ang dipagsapak, sa katunayan sang sala. Nagpatubas ini sang isa ka kaliwatan sang katawhan nga may tiko gid katama nga paghangop sa husto kag sala, nga nagabatyag nga hilway sa pagpahamtang sang ila kaugalingon nga mga talaksan sa paggawi kag nagabatyag nga wala sing salabton kay bisan sin-o sa bisan ano man nga ginapakamaayo nila nga himuon. Sa sina nga mga tawo, ang indi pagbatyag nga nakasala amo lamang ang kinahanglanon sa pagpamat-od kon bala nagakaigo ukon indi ang isa ka dalanon sang paggawi.​—⁠Hulubaton 30:​12, 13; ipaanggid ang Deuteronomio 32:​5, 20.

⁶ Halimbawa, sa isa ka talk show sa telebisyon, ang mga pamatan-on gin-agda sa pagpabutyag sang ila mga pagtamod tuhoy sa ginatawag nga pito ka makamamatay nga mga sala.⁠b “Ang bugal indi sala,” siling sang isa nga nakigbahin. “Dapat gid nga maayo ang imo pagtamod sa imo kaugalingon.” Nahanungod sa katamad, ang isa pa nagsiling: “Maayo gid man magtinamad kon kaisa. . . . Kon kaisa maayo gid man ang magpahunayhunay kag hatagan ang imo kaugalingon sing personal nga tion.” Bisan ang nagasugilanon naghatag sining malip-ot nga komento: ‘Ang pito ka makamamatay nga mga sala indi malain nga mga buhat kundi, sa baylo, bug-os uniberso nga tawhanon nga mga huyog nga mahimo nga makaulugot kag tuman ka makalilipay.” Huo, subong nga ang ideya tuhoy sa sala nadula, ang balatyagon nga nakasala nadula man kay, ti, ang balatyagon nga nakasala amo gid ang kabaliskaran sang maayo nga pamatyag.​—⁠Efeso 4:​17-19.

7. Suno sa Biblia, paano ang mga tawo naapektuhan sang sala?

⁷ Kabaliskaran sa sining tanan, ang Biblia maathag nga nagasiling: “Ang tanan nagpakasala kag nakulangan sang himaya sang Dios.” (Roma 3:23) Bisan si apostol Pablo nagbaton: “Nakahibalo ako nga sa akon, kon sayuron, sa akon unod, walay nagapuyo nga maayo; kay ang ikasarang sa pagbuot sing maayo yari sa akon, apang indi ako makahimo sini. Kay ang maayo nga luyag ko wala ko ginahimo, apang ang malaut nga indi ko luyag amo ang ginahimo ko.” (Roma 7:​18, 19) Wala diri si Pablo nagapakita sing pagkaluoy sa kaugalingon. Sa baylo, bangod nahangpan gid niya kon daw ano ka daku ang kakulangon sang katawhan sa himaya sang Dios, nakahibalo gid sia sang pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod. “Kailo ako nga tawo!” siling niya, “sin-o bala ang magaluwas sa akon sa lawas nga nagaagom sini nga kamatayon?”​—⁠Roma 7:⁠24.

8. Anong mga pamangkot ang dapat naton ipamangkot sa aton kaugalingon? Ngaa?

⁸ Ano ang imo pagtamod sa sini nga butang? Ayhan batunon mo nga subong kaliwat ni Adan, ikaw, kaangay sang iban, dihimpit. Apang paano ina nga ihibalo nagaapektar sang imo panghunahuna kag sang imo paagi sang pagkabuhi? Ginabaton mo bala ini subong katunayan sa kabuhi kag nagapadala lamang sa imo duna nga huyog? Ukon dalayon bala nga ginapanikasugan mo nga awayon ang pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod, nagatinguha nga mapabanaag sing masanag kon mahimo ang himaya sang Dios sa tanan nga ginahimo mo? Dapat ini kabalak-an sing serioso sang kada isa sa aton bangod sang ginsiling ni Pablo: “Yadtong suno sa unod nagahugod sang ila mga hunahuna sa mga butang sang unod, apang yadtong suno sa espiritu nagahugod sang ila mga hunahuna sa mga butang sang espiritu. Kay ang paghunahuna sa unod nagakahulugan sing kamatayon, apang ang paghunahuna sa espiritu nagakahulugan sing kabuhi kag paghidait.”​—⁠Roma 8:​5, 6.

Paghunahuna sa Unod

9. Ngaa ang “paghunahuna sa unod nagakahulugan sing kamatayon”?

⁹ Ano ang buot silingon ni Pablo sang nagsiling sia nga ang “paghunahuna sa unod nagakahulugan sing kamatayon”? Ang tinaga nga “unod” masunson ginagamit sa Biblia sa pagpatuhoy sa tawo sa iya dihimpit nga kahimtangan, ‘ginpanamkon sa sala’ subong isa ka kaliwat sang rebelyuso nga si Adan. (Salmo 51:5; Job 14:⁠4) Busa, ginlaygayan ni Pablo ang mga Cristiano nga indi pag-ihugod ang ila mga hunahuna sa makasasala nga mga huyog, mga luyag, kag mga handom sang dihimpit, makasasala nga unod. Kag ngaa indi? Ginsugid man ni Pablo sa aton ang mga buhat sang unod kag nian gindugang ang paandam: “Yadtong mga nagahimo sina nga mga butang indi makapanubli sang ginharian sang Dios.”​—⁠Galacia 5:​19-21.

10. Ano ang kahulugan sang “paghunahuna”?

¹⁰ Apang wala bala sing daku nga kinatuhayan sa ulot sang paghunahuna sang pila ka butang kag sang paghimo sini? Matuod, ang paghunahuna sang pila ka butang wala pirme nagadul-ong sa paghimo sa sini. Apang, ang paghunahuna indi lamang nagaligad nga pagpamensar. Ang tinaga nga gingamit ni Pablo amo ang phroʹne·ma sa Griego, kag nagakahulugan ini sing “paagi sang paghunahuna, painoino, . . . tulumuron, handom, panikasog.” Busa, “ang paghunahuna sa unod” nagakahulugan nga ginakontrol, ginapanag-iyahan, ginatuytuyan, kag ginapahulag sang mga kailigbon sang makasasala nga unod.​—⁠1 Juan 2:⁠16.

11. Paano si Cain naghunahuna sa unod, kag ano ang resulta?

¹¹ Ang kahulugan ginailustrar sing maayo sang dalanon nga ginlaktan ni Cain. Sang nag-utwas ang kahisa kag kaakig sa tagipusuon ni Cain, ginpaandaman sia ni Jehova nga Dios: “Ngaa bala nagsingkal ka kag ngaa bala nga nahulog ang imo nawong? Kon nagahimo ka sing maayo, indi ka bala pagbayawon? Apang kon wala ka nagahimo sing maayo, ang sala nagapuot sa gawang, kag mangin sa imo ang iya handom; apang, ikaw bala, sa imo bahin, magagahom sini?” (Genesis 4:​6, 7) May pililian si Cain. ‘Magahimo bala sia sing maayo,’ kon sayuron, hunahunaon, tumuron, kag handumon ang butang nga maayo? Ukon padayon bala sia nga magahunahuna sa unod kag magasentro sang iya hunahuna sa malain nga mga huyog nga natago sa iya tagipusuon? Subong sang ginpaathag ni Jehova, ang sala “nagapuot sa gawang,” nagahulat sa pagkibot kag sa paglamon kay Cain kon pahanugutan niya ini. Sa baylo nga awayon kag ‘gahuman’ ang iya undanon nga kailigbon, gintugutan ni Cain nga maggahom ini sa iya​—⁠padulong sa makahalapay nga katapusan.

12. Ano ang dapat naton himuon agod indi kita makalakat sa “dalan ni Cain”?

¹² Kamusta kita karon? Pat-od gid nga indi naton luyag nga maglakat “sa dalan ni Cain,” subong sang ginpanalambiton ni Judas nahanungod sa pila sa tunga sang unang-siglo nga mga Cristiano. (Judas 11) Indi gid kita dapat mangatarungan kag maghunahuna nga ang diutay nga pagpatuyang ukon kahilwayan nga ginahimo sa tion kag tion indi makahalalit. Sa kabaliskaran, dapat kita mangin alisto sa pagkilala sa didiosnon kag malain nga impluwensia nga mahimo magsulod sa aton tagipusuon kag hunahuna kag maabtik sa pagdula sini antes ini makapanggamot. Ang pagpakig-away sa pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod nagasugod sa sulod.​—Marcos 7:⁠21.

13. Paano ang isa ka tawo “masulay sang iya kaugalingon nga kailigbon”?

¹³ Halimbawa, ayhan masiplatan mo ang isa ka makatulublag ukon makangilil-ad nga danyag ukon ang isa ka makahalaylo ukon makasululay nga laragway. Ayhan isa ini ka larawan sa libro ukon magasin, isa ka danyag sa sine ukon telebisyon, isa ka pasayod sa bill­board, ukon ayhan isa gid ka aktuwal nga kahimtangan. Ina mismo indi makatalagam, kay ini mahimo​—⁠kag matuod gid​—⁠nga nagakatabo. Apang, ini nga laragway ukon danyag, bisan pa nga ayhan naglawig sang pila lamang ka segundo, mahimo nga magapabilin sa hunahuna kag magalutaw sa tion kag tion. Ano ang ginahimo mo kon mahanabo ina? Gilayon bala nga nagahulag ka agod batuan ina nga panghunahuna kag dulaon ini sa imo painoino? Ukon ginatugutan mo bala ini nga magpabilin sa imo painoino, ayhan ginadumdom liwat ang natabo kada tion nga magalutaw ina nga panghunahuna? Ang paghimo sang naulihi isa ka pagrisgo nga masugdan ang paagisod nga mga butang nga ginlaragway ni Santiago: “Ang tagsa ginasulay kon ginabuyok sia kag ginahaylo sang iya kaugalingon nga kailigbon. Nian ang kailigbon, kon nakapanamkon, nagapanganak sing sala; kag ang sala, kon maggulang, nagapamunga sing kamatayon.” Amo ina kon ngaa si Pablo nagsiling: “Ang paghunahuna sa unod nagakahulugan sing kamatayon.”​—⁠Santiago 1:​14, 15; Roma 8:⁠6.

14. Ano ang ginaatubang naton adlaw-adlaw, kag ano dapat ang aton mangin reaksion?

¹⁴ Sanglit nagakabuhi kita sa kalibutan diin ang seksuwal nga imoralidad, kasingki, kag materyalismo ginapadaku​—⁠hayag kag hilway nga makita sa mga libro, magasin, sine, programa sa telebisyon, kag popular nga musika​—⁠literal kita nga ginasalakay sang sayop nga mga panghunahuna kag mga ideya kada adlaw. Ano ang imo reaksion? Nalipay kag nalingaw ka bala sa tanan sini? Ukon ang imo bala balatyagon kaangay sa matarong nga si Lot, “nga ginsakit sing lakas sang maulagon nga paggawi sang mga malauton . . . ginsakit ang iya matarong nga kalag adlaw-adlaw sang ila mga binuhatan nga malinapason”? (2 Pedro 2:​7, 8) Agod magmadinalag-on sa pagpakig-away sa pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod, dapat kita mamat-od nga himuon ang subong sa ginhimo sang salmista: “Indi ako magbutang sa atubangan sang akon mga mata sing butang nga kubos. Ginadumtan ko ang binuhatan sang mga nagalipas; indi ini makatapik sa akon.”​—⁠Salmo 101:⁠3.

Paghunahuna sa Espiritu

15. Ano ang makabulig sa aton agod maaway ang pagpanguyapot sang sala sa aton?

¹⁵ Ang isa nga makabulig sa aton sa pagpakig-away sa pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod amo ang padayon nga ginsiling ni Pablo: “Ang paghunahuna sa espiritu nagakahulugan sing kabuhi kag paghidait.” (Roma 8:⁠6) Busa, sa baylo nga gamhan sang unod, dapat naton pabay-an ang aton hunahuna nga mapaidalom sa impluwensia sang espiritu kag panikasugan ang mga butang sang espiritu. Ano ang mga ini? Sa Filipos 4:​8, ginlista ini ni Pablo: “Sa katapusan, mga kauturan, ang bisan anong mga butang nga matuod, ang bisan anong mga butang nga serioso hunahunaon, ang bisan anong mga butang nga matarong, ang bisan anong mga butang nga matinlo, ang bisan anong mga butang nga hiligugmaon, ang bisan anong mga butang nga ginapamulong sing maayo, ang bisan ano man nga halangdon kag bisan ano man nga takus dayawon, padayon nga binagbinaga ini nga mga butang.” Tan-awon kag hangpon naton sing maayo kon ano ang dapat naton padayon nga binagbinagon.

16. Anong mga kinaiya ang ginpalig-on ni Pablo sa aton agod ‘padayon nga binagbinagon’, kag ano ang nadalahig sa tagsa?

¹⁶ Una sa tanan, ginlista ni Pablo ang walo ka moral nga mga kinaiya kag ginsugdan ang tagsa sing tinaga nga “bisan anong.” Ginapakita sini nga ekspresyon nga ang mga Cristiano wala nalatiran sa paghunahuna lamang sang mga butang nga Makasulatanhon kag doktrina sa tanan nga tion. Madamo sing mga tema ukon mga topiko nga mahuguran naton sang aton mga hunahuna. Apang ang importante nga butang amo nga dapat ini nagahisanto sa moral nga mga talaksan nga ginhatag ni Pablo. Ang tagsa sa mga kategoriya sang “mga butang” nga ginsambit ni Pablo nagakabagay sang aton igtalupangod. Binagbinagon man ini naton.

◻ Ang “matuod” wala lamang nagalakip sang husto ukon sala. Nagakahulugan ini sing pagkamatinuuron, pagkatadlong, kag pagkamasaligan, butang nga matuod, wala nagahatag sing impresyon nga ikaw amo sina.​—⁠1 Timoteo 6:⁠20.

◻ Ang “serioso nga hunahunaon” nagapatuhoy sa mga butang nga dungganon kag talahuron. Nagapatubas ini sing balatyagon sang pagtahod, butang nga mataas, talahuron, kag dungganon sa baylo nga dimatinahuron kag malaw-ay.

◻ Ang “matarong” nagakahulugan sang pagsunod sa mga pagsulundan sang Dios, indi sang tawo. Ginapun-an sang kalibutanon nga mga tawo ang ila mga hunahuna sing dimatarong nga mga buko, apang dapat kita maghunahuna kag magkalipay sa mga butang nga matarong sa itululok sang Dios.​—⁠Ipaanggid ang Salmo 26:4; Amos 8:​4-6.

◻ Ang “matinlo” nagakahulugan sing putli kag balaan indi lamang sa paggawi (seksuwal man ukon iban pa) kundi sa hunahuna man kag motibo. “Ang kaalam nga gikan sa hitaas una sa tanan matinlo,” siling ni Santiago. Si Jesus, nga “putli,” amo ang himpit nga Huwaran nga sundon naton.​—⁠Santiago 3:17; 1 Juan 3:⁠3.

◻ Ang “hiligugmaon” nagapukaw kag nagapapagsik sang gugma sa iban. Dapat kita “magpatugsiling kon paano ang pagpukaw sa isa kag isa sa gugma kag maayong mga buhat,” sa baylo nga ibutang sa aton hunahuna ang mga butang nga nagapukaw sang dumot, kaakig, kag pagbinahinbahin.​—⁠Hebreo 10:⁠24.

◻ Ang “ginapamulong sing maayo” wala lamang nagakahulugan sing “masaligan” ukon “maayo nga report” kundi subong man, sa aktibo nga kahulugan, makapalig-on kag dalayawon. Ginahugod naton ang aton hunahuna sa mga butang nga maayo kag makapalig-on sa baylo sang makahuluya kag makangilil-ad.​—⁠Efeso 4:⁠29.

◻ Ang “halangdon” kinaandan na nga ­nagakahulugan sing “pagkaayo” ukon “pagkaekselente sa moral,” apang mahimo ini magkahulugan sing bisan ano nga sahi sang pagkaekselente. Busa, maapresyar naton ang hamili nga mga kinaiya, mga katakus, kag mga hinimuan sang iban nahisuno sa mga pagsulundan sang Dios.

◻ Ang mga butang nga “takus dayawon” matuod gid nga amo sina kon ang pagdayaw naghalin sa Dios ukon sa awtoridad nga ginakilala niya sing nagakaigo.​—⁠1 Corinto 4:5; 1 Pedro 2:⁠14.

Saad sang Kabuhi kag Paghidait

17. Anong mga pagpakamaayo ang resulta sang “paghunahuna sa espiritu”?

¹⁷ Kon sundon naton ang laygay ni Pablo kag ‘padayon nga binagbinagon ini nga mga butang,’ magamadinalag-on kita sa “paghunahuna sa espiritu.” Ang resulta indi lamang ang pagpakamaayo sang kabuhi, kon sayuron, ang kabuhi nga walay katapusan sa ginsaad nga bag-ong kalibutan, kundi paghidait man. (Roma 8:⁠6) Ngaa? Bangod ang aton mga hunahuna ginaamligan gikan sa malaut nga impluwensia sang undanon nga mga butang, kag indi na kita naapektuhan sing daku sang masakit nga pagpakigsumpong sa ulot sang unod kag espiritu subong sang ginlaragway ni Pablo. Paagi sa pagpakigsumpong sa impluwensia sang unod, matigayon man naton ang paghidait sa Dios “bangod ang paghunahuna sa unod nagakahulugan sing kaawayon sa Dios.”​—⁠Roma 7:​21-24; 8:⁠7.

18. Ano nga inaway ang ginapakig-away ni Satanas, kag paano kita magmadinalag-on?

¹⁸ Ginahimo ni Satanas kag sang iya mga ahente ang tanan nga masarangan nila agod dagtaan ang aton pagpabanaag sa himaya sang Dios. Ginatinguhaan nila nga kontrolon ang aton hunahuna paagi sa pagsalakay sa sini sing undanon nga mga kailigbon, nakahibalo nga magadul-ong ini sa ulihi sa kaawayon sa Dios kag sa kamatayon. Apang mahimo kita nga magmadinalag-on sa sini nga pagpakig-away. Kaangay ni Pablo, makasiling man kita: “Salamat sa Dios paagi kay Jesucristo nga aton Ginuo” tungod sang pag-aman sa aton sing paagi nga maaway ang pagpanguyapot sang sala sa makasasala nga unod.​—⁠Roma 7:⁠25.

[Mga footnote]

Mapaathag Mo Bala?

◻ Ano ang sala, kag paano ini makapanguyapot sa makasasala nga unod?

◻ Paano naton maaway ang “paghunahuna sa unod”?

◻ Ano ang mahimo naton agod mapasanyog ang “paghunahuna sa espiritu”?

◻ Paano ang “paghunahuna sa espiritu” nagadala sing kabuhi kag paghidait?

[Piktyur sa pahina 15]

Gintugutan ni Cain ang undanon nga mga huyog nga magkontrol sa iya sa iya kaugalingon nga kalaglagan

[Piktyur sa pahina 16]

Ang paghunahuna sa espiritu nagakahulugan sing kabuhi kag paghidait