Siensia, Relihion, kag ang Pagpangita sa Kamatuoran

“Ang kamatuoran nga madamo nga butig nga relihion ang naglapnag . . . may impluwensia sa akon.”​—⁠Charles Darwin

SANG maaga nga bahin sang ika-19 nga siglo, maayo ang relasyon sang siensia kag relihion. “Bisan sa sientipiko nga mga sinulatan,” siling sang libro nga Darwin: Before and After, “ang mga manunulat wala nagapang-alaglag sa paghambal tuhoy sa Dios sa isa ka paagi nga maathag nga natural kag sinsero.”

Ang Origin of Species ni Darwin nakabulig sa pagbag-o sina. Nagbuyluganay ang siensia kag ang ebolusyon sa pagsikway sa relihion kag sa Dios. “Sa panghunahuna sang isa ka ebolusyonista,” siling ni Sir Julian Huxley, “indi na kinahanglan ukon wala na sing lugar ang pagluntad sang isa ka balaan nga manunuga.”

Ang teoriya sang ebolusyon karon ginabaton nga isa ka indi masikway nga pundasyon sang siensia. Ginkilala sang pisiko nga si Fred ­Hoyle ang panguna nga rason sini nga relasyon: “Mas interesado ang ortodokso nga mga sientipiko nga punggan ang pagbalik sa sobra nga relihioso nga mga pagtamod sang nagligad sangsa batunon ang kamatuoran.” Ano nga sahi sang mga pagpasobra ang naghimo sang relihion nga makangilil-ad gid sa siensia?

Ginhatagan sang Relihion ang Pagpanuga sing Malain nga Ngalan

Sa isa kuno ka pagtinguha nga sakdagon ang Biblia, ang mga “creationist” (mga tawo nga nagapati sa pagpanuga)​—⁠kalabanan sa ila may kaangtanan sa pundamentalista nga mga Protestante​—⁠nag-insister nga ang duta kag ang uniberso kubos sa 10,000 ka tuig ang kagulangon. Ginyubit sang mga geologo, mga astronomo, kag mga pisiko ining sobra nga pagtamod, kay nagsumpakil ini sa ila mga natukiban.

Apang ano gid ang ginasiling sang Biblia? “Sa ginsuguran gintuga sang Dios ang mga langit kag ang duta.” (Genesis 1:⁠1) Wala ginsambit sing espesipiko ang tion nga nadalahig. Bisan gani ang “una nga adlaw” sang pagpanuga ginsambit lamang sa Genesis 1:​3-5. “Ang mga langit kag ang duta” nagaluntad na sang magsugod ining una nga “adlaw.” Busa, mahimo ayhan nga ang mga langit kag ang duta binilyon ka tuig ang kagulangon, subong sang ginasiling sang mga sientipiko? Ayhan matuod ini. Wala lamang ginasambit sang Biblia sing espesipiko ang tion nga nakobrehan.

Ang isa pa ka pagpasobra sang relihion amo ang pagpatpat sang iban sa anom ka ‘adlaw’ sang pagpanuga. Ginainsister sang iban nga mga pundamentalista nga literal ining mga adlaw, ginalimitehan ang pagpanuga sa duta sa sulod lamang sang 144 ka oras. Nagpaduhaduha ini sa mga sientipiko, kay nahibaluan nila nga ini nga pangangkon nagasumpakil sa maathag nga mga obserbasyon sang siensia.

Apang, indi ang Biblia mismo, kundi ang pagpatpat sang mga pundamentalista sa Biblia ang wala nagaugyon sa siensia. Wala nagasiling ang Biblia nga ang tagsa ka “adlaw” sang pagpanuga may kalawigon nga 24 ka oras; sa pagkamatuod, ginalakip sini ining tanan nga ‘mga adlaw’ sa mas malawig nga ‘adlaw sang gintuga ni Jehova nga Dios ang duta kag langit,’ nagapakita nga indi tanan sang Biblikanhon nga ‘mga adlaw’ may kalawigon nga 24 ka oras. (Genesis 2:⁠4) Ang iban nga mga adlaw mahimo nga linibo ka tuig ang kalawigon.⁠a

Sa amo, ang ideya sang pagpanuga ginhatagan sang mga creation­ist kag mga pundamentalista sing malain nga ngalan. Ang ila mga panudlo tuhoy sa edad sang uniberso kag sa kalawigon sang ‘mga adlaw’ sang pagpanuga wala nagahisanto sa makatarunganon nga siensia ukon sa Biblia. Apang, may yara man iban pa gid nga mga pagpasobra nga naghimo sang relihion nga makangilil-ad sa mga sientipiko.

Pag-abuso sa Gahom

Sa bug-os nga maragtas, may salabton ang relihion sa madamo nga inhustisya. Sa tion sang Edad Media, halimbawa, ginpatiko ang doktrina tuhoy sa pagpanuga agod pakamatarungon ang pagsakdag sang iglesia sa autokrasya sang Europa. Ang ginpahangop amo nga ang mga tawo gintangdo sang Dios sa ila mga kahimtangan, manggaranon ukon imol. Ang The Intelligent Universe nagpaathag: “Ang mas lamharon nga mga anak nga lalaki sang mga manggaranon ginasugiran nga isa ka ‘sistema sang Dios’ nga sila magabaton sing diutay ukon wala gid sa estado sang pamilya, kag ang trabahador nga tawo pirme ginapalig-on nga magpabilin nga kontento sa iya ‘kahimtangan nga gintangdo sang Dios.’ ”

Indi katingalahan nga madamo ang nahadlok nga magbalik sa “mga pagpasobra sang relihion sang nagligad”! Sa baylo nga iaman ang espirituwal nga kinahanglanon sang tawo, masami nga ginhingalitan ini sang relihion. (Ezequiel 34:⁠2) Ang isa ka editoryal sa magasin nga India Today nagkomento: “Bangod sang sahi sang rekord nga natukod sini sa sulod sang mga katuigan, makatilingala nga nahuptan sang relihion ang pagkamapatihan. . . Sa ngalan sang Supremo nga Manunuga, . . . ginpadayon sang mga tawo ang labing makangilil-ad nga mga kapintas batok sa ila mga masigkatinuga.”

Daku gid ang nangin impluwensia sa panghunahuna ni Darwin sang makakulugmat nga rekord sang butig nga relihion. “Amat-amat nga nadula ang akon pagpati sa Cristianismo subong isa ka bugna sang Dios,” sulat niya. “Nakaapektar sa akon ang kamatuoran nga madamong butig nga relihion ang naglapnag sa daku nga mga bahin sang duta kaangay sang nagaharahara nga kalayo.”

Ang Kadalag-an sang Matuod nga Relihion

Ang relihioso nga pagkasalimpapaw indi bag-o sa sining kalibutan. Ginsilingan ni Jesus ang gutom sa gahom nga relihiosong mga lider sang iya adlaw: “Daw maayo kamo nga mga tawo kon sa guwa​—⁠apang sa sulod madamo kamo sing pagpakunukuno kag kalautan.”⁠—​Mateo 23:​28, Phillips.

Apang, ang matuod nga Cristianismo “indi bahin sang kalibutan.” (Juan 17:16) Ang mga sumulunod sini wala nagapakigbahin sa garok nga relihion kag politika; ukon ginapatalang sila sang mga pilosopiya nga nagapanghiwala sang pagluntad sang isa ka Manunuga. “Ang kaalam sining kalibutan kabuangan sa Dios,” sulat ni apostol Pablo.​—⁠1 Corinto 3:⁠19.

Apang, wala ini nagakahulugan nga ang matuod nga mga Cristiano wala sing hinalung-ong sa siensia. Sa kabaliskaran, ginapukaw sang siensia ang interes sang mga sumulunod sang matuod nga relihion. “Itangla ang inyo mga mata sa hitaas kag tan-awa,” amo ang ginsugo sa dumaan nga manalagna nga si Isaias. “Sin-o ang nagtuga sining mga butang?” (Isaias 40:26) Sing kaanggid, agod mahangpan sing maayo pa ang Manunuga, gin-agda si Job nga usisaon ang mga kalatingalahan sang kinaugali kag ang uniberso.​—⁠Job, kapitulo 38-41.

Huo, matinahuron nga ginakatingalahan sang mga nagatuo sa isa ka Manunuga ang mga tinuga. (Salmo 139:14) Dugang pa, ginasaligan nila ang ginasiling sang Manunuga, si Jehova nga Dios, tuhoy sa isa ka matahom nga paglaum sa palaabuton. (Bugna 21:​1-4) Paagi sa pagtuon sa Biblia, ginatun-an sang minilyon nga ang ginsuguran sang tawo ukon ang iya palaabuton wala nasandig sa natabuan lamang nga hitabo. May katuyuan si Jehova sa pagtuga sa tawo, kag ina nga katuyan matuman​—⁠para sa kabulahanan sang tanan nga matinumanon nga mga tawo. Ginaagda namon ikaw nga usisaon ini nga butang para sa imo kaugalingon.

[Footnote]

[Kahon sa pahina 6]

IGNORANTE SA EBIDENSIA?

“BISAN ang mga Saksi ni Jehova nakatuon sing daku sa biolohiya,” sulat sang abogado nga si Norman Macbeth sa iya libro sang 1971 nga Darwin Retried​—⁠An Appeal to Reason. Sang mabasa niya ang isa ka artikulo sa Awake! tuhoy sa tema sang ebolusyon, si Macbeth nagsiling: “Nakibot ako sang makita ko nga nagaunod ini sing pila ka maalamon nga mga pagmulay sa Darwinismo.” Sa tapos matalupangdan ang masangkad nga pagpanalawsaw kag mainandamon nga mga binalikwat gikan sa mga awtoridad sa tema, ang awtor naghinakop: “Indi na husto nga si Simpson magsiling: ‘. . . ang halos tagsatagsa sang mga wala nagapati sa sini [ebolusyon], maathag nga ignorante sa sientipiko nga ebidensia.’ ”

[Piktyur sa pahina 7]

Ang palaabuton sang katawhan wala ginbilin sa bulag nga tsansa