Ang Lulubngan ni Pedro—Sa Batikano?

“ANG lulubngan sang Prinsipe sang mga Apostoles nasapwan.” Ang madinalag-on nga pagpahibalo ni Papa Pios XII ginpaalinton sang Batikano nga radyo. Hingapusan yadto sang 1950, kag ang masibod paalagisud nga mga pagkutkot sa idalom sang St. Peter’s Basilica bag-o lang sadto natapos. Suno sa iban, ang mga resulta sining arkeolohiko nga pagpanalawsaw nagpamatuod nga si Pedro ginlubong gid man sa Batikano. Apang, indi tanan nag-ugyon.

Para sa mga Katoliko, ang St. Peter’s Church sa Batikano may pinasahi nga importansia. “Ang importante nga katuyuan sang pagduaw sa Roma amo ang pagpakigkita sa salili ni Pedro kag ang pagbaton sang iya nga pagpakamaayo,” pahayag sang giya nga libro sang mga Katoliko, “bangod si Pedro nagkadto sa Roma kag ginlubong didto.” Apang ginlubong gid bala si Pedro sa Roma? Sa Batikano bala ang iya lulubngan? Nasapwan bala ang iya mga tul-an?

Isa ka Arkeolohiko nga Tanhaga

Ang mga pagpangutkot, nga nagsugod sang mga 1940 kag natapos sing mga napulo ka tuig, nangin topiko sang madamo nga pagsinuay. Ano ang nasapwan sang mga arkeologo nga gintangdo sang papa? Una, amo ang pagano nga patyo nga nagaunod sing madamo nga lulubngan. Sa tunga nila, sa idalom sang altar sang papa sa karon nga adlaw, nakakita sila sing aedicula, nga amo, ang isa ka may lupyak nga lulubngan nga gindesinyo para butangan sing rebulto ukon imahen, nga napahamtang sa dingding nga may pula nga palitada kag nalikupan sing duha ka dingding sa kilid. Sa hingapusan, kag sing makatilingala gid, natukiban man ang iban nga mga katul-anan sang tawo, nga, naghalin kuno sa isa sang duha ka dingding.

Diri sini nagsugod ang mga pagpatpat. Suno sa pila ka mga eskolar sang mga Katoliko, ang mga nasapwan nagapamatuod sa pinalatunlaton nga sugid tuhoy sa puluy-an kag pagkamartir ni Pedro sa Roma sa tion sang paggahom ni Nero, ayhan sang panahon sang pagpamigos sang 64 C.E. Ginsiling pa gani nga ang mga katul-anan mga relikya sang apostol kag makilal-an nga subong paagi sa sinulatan nga, suno sa isa ka pagpatpat, mabasa nga “si Pedro yari diri.” Daw ginhatagan ni Papa Paulo VI sing kredito ining haumhaum sang ginpahibalo niya sang 1968 ang pagkatukib sa “tawhanon nga katul-anan ni San Pedro, nga takus sang aton bug-os nga debosyon kag pagtahod.”

Apang, upod sa mga pagpatpat, may yara man nagasumpakil nga mga argumento. Ang Katoliko nga arkeologo nga si An­to­nio Fer­rua, isa ka Jesuita nga nagpakigbahin sa Batikano nga pagpangutkot, nagpamatuod sing kapin sa isa ka okasyon nga sia ‘wala ginpahanugutan sa pagbalhag’ sang tanan nga iya nahibaluan sa sini nga topiko, ang materyal nga maathag nga nagasumpakil sa pangangkon nga ang mga relikya ni Pedro nakit-an. Dugang pa, ang giya nga libro sa Roma, nga gin-edit sang katoliko nga si Kardinal Poupard kag ginbalhag sang 1991, nagsiling nga “ang sientipiko nga pag-usisa sang tawhanon nga mga tul-an nga nasapwan sa idalom sang sadsaran sang Pula nga Dingding wala nagapakita sang bisan ano nga kaangtanan kay apostol Pedro.” Sing makatilingala, sa masunod nga edisyon (sa ulihi sang 1991), ang prase nadula, kag ang bag-o nga kapitulo nga gintig-uluhan “Isa ka Kapat-uran: si Pedro sa St. Peter’s,” gindugang.

Pagpatpat sang mga Nasapwan

Maathag nga ang mga nasapwan napaidalom sa pagpatpat kag ginapatpat sing nanuhaytuhay sang nagkalainlain nga mga tawo. Sa pagkamatuod, ang pinakamasaligan nga Katoliko nga mga istoryador nagakilala nga “ang maragtason nga mga problema sang epektibo nga kamatayon ni Pedro subong martir sa Roma, kag sang iya lulubngan nga duog, mapangduhaduhaan.” Ano ang ginabuyagyag sang mga nasapwan?

Ang aedicula nga lulubngan, suno sa mga nagatinguha nga itib-ong ang Katoliko nga tradisyon, amo ang “tropiyo” nga ginpatuhuyan sang isa nga si Ga­ius, isa ka saserdote nga nagkabuhi sa panugod sang ikatlo nga siglo. Suno sa kay Eu­se­bius sang Caesarea, isa ka eklesiastiko nga istoryador sang ikap-at nga siglo, si Ga­ius nagsiling nga sarang niya ‘matudlo ang tropiyo ni Pedro sa Batikano nga Pukatod.’ Ang mga sumalakdag sang tradisyon nagapangangkon nga ang apostol ginlubong didto, sa idalom sang monumento nga ginkilala subong ang “tropiyo ni Ga­ius.” Apang, ang iban, nagpatpat sang mga resulta sang mga pagpangutkot sing tuhay, nagatudlo nga ang unang mga Cristiano naghatag sing diutay nga igtalupangod sa paglubong sang ila patay kag bisan pa si Pedro ginpatay didto, ang pagkasapo sang iya lawas mabudlay gid patihan. (Tan-awa ang kahon, pahina 29.)

May mga tawo nga wala nagaugyon nga ang “tropiyo ni Ga­ius” (kon amo gid man ang nasapwan) isa ka lulubngan. Nagsiling sila nga isa ini ka monumento nga ginpatindug sa kadungganan ni Pedro sa hingapusan nga bahin sang ikaduhang siglo kag sang ulihi ini “ginkabig subong lulubngan nga monumento.” Apang, suno sa teologo nga si Os­car Cull­mann, “ang mga kinutkutan sa Batikano wala gid nagatudlo sang lulubngan ni Pedro.”

Ano naman ang tuhoy sa mga tul-an? Dapat isugid nga isa gihapon ka tanhaga kon diin gid naghalin ang mga tul-an. Sanglit sugod sang unang siglo isa ka pagano nga patyo ang napahamtang sa ginaluntaran karon sang Batikano nga Pukatod, madamo nga bangkay sang tawo ang ginlubong didto, kag madamo ang nakutkutan na. Ang indi kompleto nga sinulatan (mahimo napetsahan sang ikap-at nga siglo) nga ginasiling sang iban nagatudlo sa duog nga ang mga relikya nasapwan subong ang lulubngan sang apostol, mahimo gid, nagapatuhoy “sa ginapatihan nga nahamtangan sang mga tul-an ni Pedro.” Dugang pa, madamo nga epigrapo (nagatuon sang mga sinulatan) ang may opinyon nga ang sinulatan mahimo nagakahulugan pa gani nga “Si Pedro wala diri.”

Isa ka ‘Dimasaligan nga Tradisyon’

“Ang dumaan kag mas masaligan nga mga tiliman-an wala nagahinambit sang duog sang pagkamartir ni Pedro, apang sa ulihi kag kubos ka masaligan nga mga tiliman-an may yara pag-ugyunay nga amo yadto ang Batikano nga duog,” siling sang istoryador nga si D. W. O’Connor. Kon amo, ang pagpangita sang lulubngan ni Pedro sa Batikano ginpasad sa dimasaligan nga mga tradisyon. “Sang nangin daku ang importansia sang mga relikya,” siling ni O’­Connor, “ang mga Cristiano nagpati sing sinsero nga ang [tropiyo] ni Pedro sa pagkamatuod nagatudlo sing eksakto nga nahamtangan sang iya lulubngan.”

Ining mga tradisyon dungan nga nagluntad sa dimakasulatanhon nga pagsimba sa mga relikya. Kutob sang ikatlo kag ikap-at nga siglo padayon, madamo sang eklesiastiko nga mga sentro ang nagpahamtang sing mga relikya, matuod kag butig​—⁠kag may bentaha sa ekonomiya​—⁠sa pagpanikasog nga matigayon ang “espirituwal” nga pagkasupremo kag pasanyugon ang ila kaugalingon nga awtoridad. Nian, nakombinse nga ang mga tul-an ni Pedro may milagruso nga gahom, ang mga peregrino nagpanglakatan padulong sa iya ginapatihan nga lulubngan. Sa katapusan sing ikan-um nga siglo, ang mga tumuluo masami nagahaboy sing natimbang sing maayo nga pinanid sang materyal sa sulod sang “lulubngan.” “Sing talalupangdon,” siling sang isa ka kadungan nga kasaysayan, “kon ang pagtuo sang nagapangabay malig-on, kon ang tela makuha na liwat gikan sa lulubngan, mangin puno ini sang balaan nga gahom kag magabug-at sing kapin sang sa primero.” Ginapakita sini ang kasangkaron sang pagkamapinatihon sadto nga tion.

Sa sulod sang mga siniglo, ang mga pasuni kaangay sa sini kag mga tradisyon nga kulang sang bisan anong sadsaran nakaamot sing daku sa pag-uswag sang kabantugan sang Batikanong Basilica. Apang, ang nagapamatok nga mga opinyon nag-utwas. Sang ika-12 kag ika-13 nga mga siglo, ang Waldenses nagpakamalaut sining pagpasobra kag, paagi sa Biblia, nagpaathag nga si Pedro wala gid makakadto sa Roma. Mga siniglo sang ulihi, ang mga sumalakdag sang Protestante nga Repormasyon nagpakigbais sing subong man. Sang ika-18 nga siglo, ang bantog nga mga pilosopo nagkabig sang tradisyon nga wala sing maragtason kag Makasulatanhon nga sadsaran. Amo man ang pagtamod sang sangkol nga mga eskolar, Katoliko kag iban pa, tubtob sa karon nga adlaw.

Sa Roma Bala Napatay si Pedro?

Si Pedro, nga isa ka mapainubuson nga mangingisda sa Galilea, wala gid magbinagbinag sang ideya nga mas mataas sia sa mga gulang sa unang siglo nga Cristianong kongregasyon. Sa baylo, ginpakilala niya ang iya kaugalingon subong “masigkagulang.” (1 Pedro 5:​1-6, Revised Standard Version) Ang mapainubuson nga dagway ni Pedro baliskad sa pagpadayaw nga yara sa palibot sang iya ginapatihan nga lulubngan, subong makita sang bisan sin-o nga dumuluaw sa Batikano nga Basilica.

Agod ipamilit ang pagkasupremo sa iban nga mga grupo sang mga Cristiano, ang Iglesia Katolika nagbaton sang ‘ulihi kag kubos nga masaligan’ nga tradisyon nga nagasiling nga si Pedro nagpuyo sa pila ka tion sa Roma. Apang, sing makatilingala, ang iban dumaan nga mga tradisyon nagasiling nga ang iya duog nga lulubngan, wala sa Batikano, kundi sa iban nga bahin sang Roma. Apang, ngaa indi magsandig sa mga kamatuoran nga narekord sa Biblia, ang lamang nga ginhalinan sang una nga impormasyon nahanungod kay Pedro? Gikan sa Pulong sang Dios maathag nga, sa pagtuman sang mga direksion nga nabaton niya gikan sa nagadumala nga hubon sang Cristianong kongregasyon sa Jerusalem, si Pedro nagtuman sang iya hilikuton sa nasidlangan nga bahin sang dumaan nga kalibutan, nga nagalakip sa Babilonia.​—⁠Galacia 2:​1-9; 1 Pedro 5:13; ipaanggid ang Binuhatan 8:⁠14.

Sang magsulat sa mga Cristiano sa Roma, sang mga 56 C.E., si apostol Pablo nagtamyaw sa 30 ka katapo sang kongregasyon nga wala gid maghinambit kay Pedro. (Roma 1:​1, 7; 16:​3-23) Nian, sa tunga-tunga sang 60 kag 65 C.E., si Pablo nagsulat sing anom ka sulat gikan sa Roma, apang wala ginsambit si Pedro​—⁠malig-on nga pamatuod sang sirkumstansia nga si Pedro wala didto.⁠a (Ipaanggid ang 2 Timoteo 1:​15-17; 4:11.) Ang hilikuton ni Pablo sa Roma ginlaragway sa katapusan sang tulun-an sang Binuhatan, apang sa liwat, wala ginpatuhuyan si Pedro. (Binuhatan 28:​16, 30, 31) Busa, ang wala nadampigan nga pag-usisa sa Biblikanhon nga pamatuod, nga hilway sa tanan nga nahunahuna na nga daan nga mga ideya, makadul-ong lamang sa paghinakop nga si Pedro wala magbantala sa Roma.⁠b

Ang “pagkasupremo” sang papa ginpasad sa dimasaligan nga mga tradisyon kag ginpatiko nga pag-aplikar sang mga kasulatan. Si Jesus, kag indi si Pedro, ang sadsaran sang Cristianismo. ‘Si Cristo ang ulo sang kongregasyon,’ siling ni Pablo. (Efeso 2:​20-22; 5:23) Si Jesucristo ang ginpadala ni Jehova sa pagpakamaayo kag pagluwas sa tanan nga may pagtuo.​—⁠Juan 3:16; Binuhatan 4:12; Roma 15:29; tan-awa man ang 1 Pedro 2:​4-8.

Nian, ang tanan, nga nagakadto sa ginapatihan nila sing sinsero nga amo ang lulubngan ni Pedro, sa ‘pagpakigkita sa iya salili’ nagaatubang sa problema kon bala batunon ‘ang dimasaligan nga mga tradisyon’ ukon magpati sa pagkamasaligan sang Pulong sang Dios. Sanglit luyag sang mga Cristiano nga ang ila pagsimba kalahamut-an sa Dios, sila ‘nagatulok sing hanuot sa Manughimpit sang ila patuo, nga si Jesus,’ kag sa himpit nga huwaran nga iya ginbilin agod aton sundon.​—⁠Hebreo 12:2; 1 Pedro 2:⁠21.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 29]

“Ang kinutkutan nagasugid nga wala gid sing inagihan sang isa ka lulubngan sa idalom sang Aedicula; ukon sang bisan ano nga kasiguruhan nga ang lawas ni San Pedro nakuha gikan sa mga nagpatay sa iya agod ilubong sang Cristianong komunidad. Sa kinaandan nga mga hitabo, ang lawas sang isa ka dumuluong (peregrinus), kag suno sa kasuguan ang isa ka kinaandan nga kriminal, mahimo gani nga ihulog sa Tiber. . . . Dugang pa, sa sining temprano nga katuigan wala sing pareho nga interes sa pagpreserbar sang lawasnon nga mga relikya kaangay sining ulihi lang, sang ang pagpati sa ginapaabot nga katapusan sang kalibutan nag-ugdaw kag ang mga kulto sang mga martir nagsugod sa pagpakita. Ang posibilidad, nian, nga ang lawas ni San Pedro, sa kamatuoran, wala nakuha agod ilubong amo ang matuod.”​—⁠The Shrine of St. Peter and the Vatican Excavations, ni Joce­lyn Toyn­bee kag ni John Ward Perkins.