Ang Pagbatas Nagadul-ong sa Pag-uswag
PANUGIRON NI JOSÉ MAGLOVSKY
Sang gin-uyatan sang pulis ang akon butkon, ginpangita ko ang akon amay. Apang, lipod sa akon, gindala na gali sia sa estasyon sang pulis. Sang pag-abot ko didto, ginkuha sang mga pulis ang tanan namon nga mga publikasyon, lakip ang amon mga Biblia, kag ginpanangkas ini sa salog. Sang pagkakita sini, namangkot ang akon amay: “Ginbutang mo sa salog bisan ang mga Biblia?” Nangayo sing pasaylo ang hepe sang pulis, nian ginpudyot ang mga Biblia kag ginbutang ini sa ibabaw sang lamesa.
PAANO kami nakalab-ot sa estasyon sang pulis? Ano ang amon nahimo? Nagapuyo bala kami sa isa ka ateistiko nga duog nga ginapadalagan sang kapulisan, sa amo ginkuha sa amon bisan ang Biblia? Agod masabat ini nga mga pamangkot, balikan naton ang tuig 1925, antes pa ako natawo.
Sadto nga tuig ang akon amay, si Estefano Maglovsky, kag ang akon iloy, si Juliana, naghalin sa anay Yugoslavia kag nagsaylo sa Brazil, kag nagpuyo sa Saõ Paulo. Walay sapayan nga si Tatay isa ka Protestante kag si Nanay naman isa ka Katoliko, ang relihion indi nangin isa ka nagapabahinbahin nga butang sa ila. Sa katunayan, napulo ka tuig sang ulihi isa ka butang ang natabo nga nagpahiusa sa ila sa relihion. Gindalhan ang akon amay sang iya bayaw nga lalaki sang isa ka puno-sing-duag nga buklet sa Hungarian nga hambal nga nagabinagbinag tuhoy sa kahimtangan sang mga patay. Nabaton niya ang buklet subong isa ka regalo, kag ginpangabay niya si Tatay nga basahon ini kag sugiran sia sang iya opinyon sa mga kaundan sini, ilabi na ang bahin sa “impierno.” Bug-os gab-i nga ginsulisulit basa ni Tatay ang buklet, kag sang masunod nga adlaw, sang magbalik ang iya bayaw agod hibaluon ang iya opinyon, si Tatay may kapat-uran nga nagsiling: “Nagaunod ini sang kamatuoran!”
Diutay nga Panugod
Sanglit ang publikasyon naghalin sa mga Saksi ni Jehova, ginpangita nila sila agod makatuon pa sing dugang tuhoy sa ila mga pagtuluuhan kag mga panudlo. Sang nakita nila sila sang ulihi, ang pila ka katapo sang amon pamilya nagsugod sa paghinun-anon tuhoy sa Biblia upod sa mga Saksi. Sadto mismo nga tuig, 1935, isa ka regular nga pagtuon sa Biblia sa Hungarian nga hambal ang nasugdan, nga may promedyo nga walo ka tawo ang nagatambong, kag sugod sadto regular kami nga nagatuon sa Biblia sa amon puluy-an.
Pagkatapos sing duha ka tuig nga pagtuon sa Biblia, ginbawtismuhan si Tatay sang 1937 kag nangin isa ka mainit nga Saksi ni Jehova, nga nagapakigbahin sa pamalaybalay nga pagbantala nga hilikuton kag subong man nagaalagad subong isa ka gintangdo nga alagad kag manugdumala sing pagtuon. Nagbulig sia sa pagtukod sang una nga kongregasyon sa Saõ Paulo sa isa ka duog sa Vila Mariana. Sang ulihi ang kongregasyon ginsaylo sa sentro sang siudad kag gintawag subong Central Congregation. Napulo ka tuig sang ulihi ginporma ang ikaduha nga kongregasyon, sa duog sang Ypiranga, kag si Tatay ang gintangdo subong alagad sang kongregasyon didto. Sang 1954 ginporma ang ikatlo nga kongregasyon, sa duog sang Moinho Velho, diin nangalagad man sia subong alagad sang kongregasyon.
Sang nagbakod na ini nga grupo, ginbuligan niya ang kaingod nga grupo sa Saõ Bernardo do Campo. Bangod sing pagpakamaayo ni Jehova sa mga panikasog sining diutay nga mga grupo sang mga Saksi sadtong mga tinuig, nangin tumalagsahon gid ang pag-uswag, amo nga sang 1994 may yara kapin sa 70,000 ka manugbantala sa 760 ka kongregasyon sa kadak-an sang Saõ Paulo. Sing makapasubo, wala makit-an ni Tatay ini nga pag-uswag. Napatay sia sang 1958 sa edad nga 57.
Pagpaninguha nga Sundon ang Halimbawa ni Tatay
Ang talalupangdon nga kinaiya sang akon amay, subong man sa iban hamtong nga mga Cristiano, amo ang iya pagkamaabiabihon. (Tan-awa ang 3 Juan 1, 5-8.) Subong resulta, nangin pribilehiyo namon nga mangin mga bisita sanday Antonio Andrade kag ang iya asawa kag anak nga lalaki, nga nag-abot sa Brazil gikan sa Estados Unidos upod kanday Utod Yuille kag ang iya asawa sang 1936. Nangin bisita man namon ang duha ka gradwado sa Watchtower Bible School of Gilead, nga sanday Harry Black kag Dillard Leathco, nga nangin ang una nga mga misyonero nga gintangdo sa Brazil sang 1945. Madamo pa ang nagsunod sa ila. Ining mga utod nga lalaki kag mga babayi amo ang nangin dalayon nga tuburan sing pagpalig-on sa tagsatagsa sa amon pamilya. Subong pag-apresyar sa sini kag para sa kaayuhan sang amon pamilya, gintinguhaan ko nga ilugon ang halimbawa sang akon amay tuhoy sa Cristianong kinaiya nga pagkamaabiabihon.
Bisan pa nga nuebe anyos lamang ako sang natun-an ni Tatay ang kamatuoran sang 1935, subong subang nga anak nga lalaki, gin-updan ko sia sa iya teokratikong mga hilikuton. Nagatambong kami tanan sa mga miting upod sa iya sa Kingdom Hall nga nahamtang sa ulong talatapan sang mga Saksi sa Saõ Paulo sa Kalye Eça de Queiroz, Numero 141. Bangod sing pagtudlo kag paghanas sa akon ni Tatay, napalambo ko ang mainit nga handum nga alagaron si Jehova, kag sang 1940, gindedikar ko ang akon kaugalingon kay Jehova, ginsimbuluhan ini paagi sa pagpatugmaw sa tubig sa karon mahigko na nga Tietê River, nga nagailig padulong sa sentro sang Saõ Paulo.
Narealisar ko sang ulihi kon ano ang buot silingon sang mangin isa ka regular nga manugbantala sang maayong balita, nagatanom kag nagabunyag sang mensahe sang kamatuoran sa iban kag nagadumala sa ila sang mga pagtuon sa Biblia sa puluy-an. Sa karon, samtang ginatan-aw ko ang linibo ka dedikado nga mga Saksi ni Jehova sa Brazil, daku ang akon kalipay sa paghibalo nga gingamit Niya ako sa pagbulig sa madamo sa ila nga makadangat sa ihibalo sang kamatuoran ukon sa pagpadalom sang ila pag-apresyar sa sini.
Ang isa sang akon mga nabuligan amo si Joaquim Melo, nga akon nasapwan sa pamalaybalay nga ministeryo. Nagapakighambal ako sadto sa tatlo iban pa nga lalaki nga nagapamati apang indi gid interesado. Nian natalupangdan ko ang isa ka pamatan-on nga lalaki nga nagbuylog sa amon kag nagapamati sing maid-id. Nakit-an ang iya interes, ginpatuhoy ko ang akon igtalupangod sa iya kag, pagkatapos sang isa ka maayo nga pagpanaksi, gin-agda ko sia sa Pagtinuon sang Kongregasyon sa Libro. Wala sia magtambong sa pagtinuon, apang nagtambong sia sa Eskwelahan Teokratiko sa Pagministro kag sugod sadto nagtambong na sia sa mga miting sing tayuyon. Nag-uswag sia sing maayo, nabawtismuhan, kag sa madamo nga tinuig nag-alagad subong nagalakbay nga ministro, upod sa iya asawa.
Yara man si Arnaldo Orsi, nga nasapwan ko sa akon ginatrabahuan. Pirme ako nagapanaksi sa kaupod ko sa trabaho apang natalupangdan ko ang isa ka buranguson nga pamatan-on nga lalaki nga pirme nagapamati, nian ginsugilanon ko sia sing personal. Katapo sia sang isa ka debotado Katoliko nga pamilya apang namangkot sia sing madamo nga pakiana tuhoy sa mga butang subong sing pagpanigarilyo, pagtan-aw sing pornograpiko nga mga pelikula, kag pagjudo. Ginpakita ko sa iya kon ano ang ginasiling sang Biblia, kag sa daku ko nga kakibot, sang masunod nga adlaw gintawgan niya ako agod magtan-aw samtang iya ginguba ang iya kuako kag lighter upod sa iya krusipiho, sang iya pagguba sang iya pornograpiko nga mga film, kag sang pagbalbas niya sang iya burangos. Isa ka bag-o nga tawo sa sulod lamang sang tuman ka lip-ot nga tion! Nag-untat man sia sa pagjudo kag nangabay sing pagtuon sa Biblia upod sa akon sa adlaw-adlaw. Walay sapayan sing pagpamatok sang iya asawa kag amay, nag-uswag sia sing maayo sa espirituwal sa bulig sang mga kauturan nga nagapuyo malapit sa iya puluy-an. Sa sulod sang malip-ot nga tion, nabawtismuhan sia kag nagaalagad karon subong isa ka gulang sa kongregasyon. Ginbaton man sang iya asawa kag kabataan ang kamatuoran.
Pag-ambit sa Pag-alagad sa Ginharian
Sang nagaedad ako sing mga 14 anyos, nagtrabaho ako sa isa ka kompanya sing pasayod (advertising), diin nakatuon ako sa pagpintura sing mga karatula. Nangin mapuslanon gid ini, kag sa sulod sing madamo nga tinuig ako lamang ang nagaisahanon nga utod nga lalaki sa Saõ Paulo nga nagapintura sing mga plakard kag mga karatula nga nagapasayod sing mga pamulongpulong publiko kag mga kombension sang mga Saksi ni Jehova. Sa sulod sing halos 30 ka tuig, nangin pribilehiyo ko ang mag-alagad subong manugtatap sang Sign Department sa kombension. Pirme ko ginatigana ang akon mga bakasyon sa pagtrabaho sa mga kombension, nagatulog pa gani sa duog sang kombension agod matapos lamang ang pagpintura sa husto nga tion.
Natigayon ko man ang pribilehiyo sa pagtrabaho sa sound car sang Sosiedad, nga isa gid ka bag-o nga butang sadto nga tion. Ginabutang namon ang amon mga publikasyon sang Biblia sa isa ka tulungtungan, kag samtang ginapahibalo sang sound car ang narekord nga mensahe, ginasugilanon namon ang mga tawo nga nagaguwa sa ila mga puluy-an sa pagtan-aw kon ano ang nagakatabo. Ang isa pa ka paagi nga amon gingamit sa pagbantala sing maayong balita sang Ginharian amo ang mabulubitbit nga ponogragpo, kag may mga plaka pa ako nga gingamit anay sa pagtanyag sing mga publikasyon sang Sosiedad. Madamo nga literatura sa Biblia ang napahamtang subong resulta.
Sadto nga mga adlaw ang Iglesia Katolika nagaprosisyon sa mga dalanon sang Saõ Paulo, nga sa masami may mga lalaki nga yara sa unahan sa paghawan sang dalanon. Isa ka Domingo, nagatanyag kami ni Tatay sang Ang Lalantawan kag Magmata! sa dalanon sang mag-agi ang isa ka malaba nga prosisyon. Si Tatay, subong iya naanaran, nagasuksok sang iya kalo. Ang isa sang mga lalaki sa unahan sang prosisyon nagsinggit: “Huksa ang imo kalo! Wala mo bala makit-an nga nagapadulong ang prosisyon?” Sang wala ginhukas ni Tatay ang iya kalo, pila pa ka lalaki ang nag-abot, gintiklod kami sa higad sang isa ka balaligyaan kag nagtuga sing gamo. Nakuha sini ang igtalupangod sang isa ka pulis, nga nagpalapit agod tan-awon kon ano ang nagakatabo. Gin-uyatan sia sang isa sa mga lalaki sa butkon, kag luyag makigsugilanon sa iya. “Kuhaa ang imo kamot sa akon uniporme!” sugo sang pulis, kag gintapi ang kamot sang lalaki. Nian namangkot sia kon ano ang nagakatabo. Ginpaathag sang lalaki nga indi paghukson ni Tatay ang iya kalo tungod sang prosisyon, nga nagadugang: “Isa ako ka apostoliko nga Romano Katoliko.” Ang wala ginapaabot nga sabat amo: “Isa ikaw ka Romano siling mo? Ti balik didto sa Roma! Brazil ini diri.” Nian nagliso sia sa amon, nga nagapamangkot: “Sin-o ang nauna diri?” Sang ginsiling ni Tatay nga kami ang nauna, ginpalakat sang pulis ang mga lalaki kag ginsilingan kami nga padayunon ang amon hilikuton. Nagtindog sia sa tupad namon tubtob nga nakalumbos ang bug-os nga prosisyon—kag wala gid paghuksa ni Tatay ang iya kalo!
Malaka lamang ang mga hitabo kaangay sini. Apang kon mahanabo gid man, makapalig-on mahibaluan nga may mga tawo nga nagapati sa katarungan para sa minoridad kag wala nahadlok sa Iglesia Katolika.
Sa isa pa ka okasyon, nakilala ko ang isa ka tin-edyer nga nagpakita sing interes kag nangabay sa akon nga magbalik sa masunod nga semana. Sang pagbalik ko ginbaton niya ako sing maabiabihon kag ginpangabay sa pagsulod. Nakibot gid ako sang masapwan ko nga napalibutan na gali ako sang isa ka gang sang mga pamatan-on nga nagayaguta kag nagapaakig sa akon! Labi nga naglain ang kahimtangan, kag nabatyagan ko nga sakiton gid nila ako. Ginhambalan ko ang isa nga nag-agda sa akon nga kon may malain nga matabo sa akon, sia gid una nga manabat kag nga nahibaluan sang akon pamilya kon sa diin ako makit-an. Ginpangabay ko sila nga palakton ako, kag nagpasugot sila. Apang, antes ako maglakat, nagsiling ako nga kon luyag sang isa sa ila magsugilanon sa akon sing isahanon, mapasugot ako. Sang ulihi, nahibal-an ko nga isa gali sila ka panatiko nga grupo, nga mga abyan sang lokal nga pari, nga nagpalig-on sa ila nga himuon yadto nga pagtipon. Nalipay ako nga nakapalagyo ako sa ila.
Sa panugod, siempre pa, nangin mahinay ang pag-uswag sa Brazil, nga daw indi matalupangdan. Nagsugod kami sadto sa “pagtanom,” nga may diutay lamang nga tion sa “pagkultibar” kag sa “pag-ani” sa mga bunga sang amon mga pinangabudlayan. Pirme namon ginadumdom ang ginsulat ni apostol Pablo: “Ako ang nagtanom, si Apolos nagbunyag, apang ang Dios ang nagpatubo; gani ang nagatanom ukon ang nagabunyag indi sia bisan ano, kundi ang Dios lamang nga nagapatubo.” (1 Corinto 3:6, 7) Bangod sing pag-abot sang una nga duha ka gradwado sang Gilead sang 1945, nabatyagan namon nga nag-abot na ang tion para sa sining madugay na ginahulat nga pagtubo.
Kaisog sa Atubangan sang Pagpamatok
Apang, ang pagtubo wala matigayon nga wala sing pagpamatok, ilabi na pagkatapos magsugod ang Inaway Kalibutanon II sa Europa. Nag-utwas ang gilayon nga pagpamatok bangod wala mahangpan sang mga tawo sa kabilugan kag sang pila ka awtoridad ang amon walay ginadampigan nga tindog sa politika. Sa isa ka okasyon, sang 1940, samtang nagapanaksi kami nga may mga plakard sa sentro sang Saõ Paulo, isa ka pulis ang nagpalapit sa akon likod, gingisi ang mga plakard, kag gin-uyatan ako sa butkon agod dalhon sa estasyon sang pulis. Ginpangita ko ang akon amay, apang wala ko sia makit-an. Lipod sa akon, sia kag ang pila ka mga kauturan, lakip kanday Utod Yuille, nga nagatatap sang hilikuton sa Brazil, gindala na sa estasyon sang pulis. Subong sang ginasiling sang nagabukas nga parapo, didto ko nakit-an liwat si Tatay.
Sanglit menor de edad lamang ako, indi ako puwede mabilanggo kag gindala gilayon sang isa ka pulis sa amon balay kag gin-uli sa akon iloy. Sadto man mismo nga gab-i ginpaguwa man ang kauturan nga mga babayi. Sang ulihi namat-od ang pulis nga paguwaon ang tanan nga mga kauturan nga lalaki, mga napulo sila ka bilog, magluwas kay Utod Yuille. Apang, namilit ang mga kauturan: “Paguwaon kami tanan ukon wala sang isa sa amon ang maguwa sa prisuhan.” Nangalag-ag ang mga pulis, busa tanan sila nagpaligad sing gab-i sing tingob sa isa ka matugnaw nga kuwarto sa sementado nga salog. Sang masunod nga adlaw ang tanan ginpaguwa nga wala sing ano nga kondisyon. Madamo nga beses nga gindakop ang mga kauturan bangod sing pagpanaksi nga may mga plakard. Ang mga karatula nagapasayod sang isa ka pamulongpulong publiko kag subong man sang isa ka buklet nga natig-uluhan Fascism or Freedom, kag ginhangop ini sang pila ka awtoridad nga nagaugyon kami sa Pasismo, nga natural nga nagdul-ong sa sayop nga mga paghangop.
Ang pilit nga pagserbisyo sa militar nangin problema man para sa pamatan-on nga mga kauturan nga lalaki. Sang 1948, ako ang una nga nabilanggo sa Brazil bangod sa sini nga hulusayon. Indi mahibaluan sang mga awtoridad kon ano ang ila himuon sa akon. Ginsaylo ako sa kampo sang mga army sa Caçapava kag ginpatrabaho nga nagapananom kag nagaatipan sing mga utanon sa hardin subong man sing pagpaninlo sa kuwarto nga ginagamit sang mga opisyales sa pag-iskremahay. Nakatigayon ako sing madamong kahigayunan sa pagpanaksi kag sa pagpahamtang sing mga publikasyon sa mga tawo. Ang superbisor amo ang una nga nakabaton sing libro sang Sosiedad nga Children. Sang ulihi, gintangdo pa gani ako sa pagtudlo tuhoy sa relihion sa isa ka klase sing mga 30 tubtob 40 ka soldado nga indi sarang makaehersisyo kag nagapabilin lamang sa isa ka kuwarto. Sang ulihi, pagkatapos sing halos napulo ka bulan sa bilangguan, ginkasaba ako kag ginpaguwa. Nagpasalamat ako kay Jehova, nga naghatag sa akon sing kusog sa pag-atubang sa mga pagpamahog, pagpakahuya, kag mga pagyaguta nga akon nabaton gikan sa pila ka mga tawo.
Isa ka Matutom kag Mainunungon nga Kabulig
Sang Hunyo 2, 1951, ginpangasawa ko si Barbara, kag sugod sadto nangin isa sia ka mainunungon kag matutom nga kaupod sa pagtudlo sa amon mga kabataan kag sa pagpadaku sa ila “sa disiplina kag hunahuna ni Jehova.” (Efeso 6:4) Sa lima namon ka kabataan, apat sa ila ang malipayon nga nagalaagad kay Jehova sa lainlain nga ikasarang. Ang amon handum amo nga makapadayon sila upod sa amon, sa pagbatas sa kamatuoran kag sa pag-amot sa pag-uswag sang organisasyon kag sa ginahimo nga hilikuton. Ang mga katapo sang pamilya nga yara sa litrato mga dedikado tanan nga mga alagad ni Jehova, magluwas sa kamanghuran, ang pinakamanghod nga apo nga ginakugos sang iya amay. Apat sa ila ang mga gulang kag ang duha mga regular payunir, nga nagalaragway sa pagkamaminatud-on sang Hulubaton 17:6: “Ang purongpurong sang tigulang nga lalaki amo ang mga kaapuhan, kag ang katahom sang mga anak nga lalaki amo ang ila mga amay.”
Karon, sa edad nga 68 anyos, indi na gid maayo ang akon panglawas. Sang 1991, ginpaidalom ako sa triple-bypass nga operasyon kag sang ulihi sa angioplasty. Apang, malipayon ako nga padayon gihapon nga nagaalagad subong nagadumala nga manugtatap sa isa ka kongregasyon sa Saõ Bernardo do Campo, nga nagasunod sa mga tikang sang akon amay, nga isa sang mga una nga nagsugod sang hilikuton diri. Ang aton kaliwatan pinasahi gid sa pagkamatuod, bangod nakatigayon kita sing kahigayunan nga makapakigbahin sa indi-na-maliwat nga pribilehiyo sang pagbantala sang natukod nga Mesianikong Ginharian ni Jehova. Gani indi gid naton dapat kalipatan ang mga pinamulong ni Pablo kay Timoteo: “Himua nian, . . . ang hilikuton sang pagkaebanghilisador, tumana sing bug-os ang imo ministeryo.”—2 Timoteo 4:5.
[Retrato sa pahina 23]
Ang akon mga ginikanan, sanday Estefano kag Juliana Maglovsky
[Retrato sa pahina 26]
Sanday José kag Barbara upod sa mga katapo sang ila pamilya nga dedikado nga mga alagad ni Jehova