Kabuhi sa Pihak sang Kamatayon—Paano, Diin, San-o?
ANG Manunuga kag Manughatag-sing-Kabuhi sang tawo personal nga nagagarantiya nga ang kamatayon sang tawo wala nagatapos sing dayon sang kabuhi. Dugang pa, ang Dios nagapasalig sa aton nga indi lamang posible nga mabuhi liwat sa limitado pa nga kalawigon sang kabuhi kundi mabuhi upod ang paglaum nga indi na liwat mapatay! Si apostol Pablo maathag nga nagsiling, apang sing masinaligon: “Naghatag sia [ang Dios] sing garantiya sa tanan nga tawo sa bagay nga ginbanhaw niya [si Cristo Jesus] gikan sa minatay.”—Binuhatan 17:31.
Sa pagkamatuod, wala gihapon sini ginasabat ang tatlo ka sadsaran nga pamangkot: Paano liwat mabuhi ang patay nga tawo? San-o ini matabo? Diin nagaluntad inang bag-ong kabuhi? Sa bug-os nga kalibutan, nanuhaytuhay nga mga sabat ang ginhatag sa sining mga pamangkot, apang ang importante nga yabi sa pagpat-od sa kamatuoran sini amo ang paghangop sing husto kon ano ang nagakatabo sa mga tawo sa tion nga sila mapatay.
Pagkadimamalatyon Bala ang Sabat?
Ang lapnag nga pagpati amo nga ang isa ka bahin sang tanan nga tawo dimamalatyon kag lawas lamang nila ang nagakapatay. Pat-od gid nga nakabati ka na sini. Ining bahin nga ginasiling nga dimamalatyon ginapatuhuyan sing lainlain subong “kalag” ukon “espiritu.” Ini ginasiling nga nagapabilin nga buhi pagkapatay sang lawas kag padayon nga nagakabuhi sa iban nga lugar. Sing prangka, ini nga pagpati wala maghalin sa Biblia. Matuod, ang mga tinawo anay sa Hebreong Biblia nagapaabot sang kabuhi sa pihak sang kamatayon, apang indi paagi sa pagpabilin nga buhi sang dimamalatyon nga bahin sini. Masinaligon sila nga nagapaabot sang palaabuton nga pagbalik sa kabuhi sa duta paagi sa milagro sang pagkabanhaw.
Si patriarka Abraham isa ka tumalagsahon nga halimbawa sang isa nga may pagtuo sa palaabuton nga pagkabanhaw sang mga patay. Nagalaragway sang kahanda ni Abraham nga ihalad ang iya anak nga si Isaac, ang Hebreo 11:17-19 nagasugid sa aton: “Bangod sa pagtuo si Abraham, sang gintilawan sia, daw subong man nga naghalad kay Isaac, . . . apang ginkabig niya nga ang Dios makasarang sa pagbanhaw sa iya gikan sa mga patay; kag gikan diri ginbaton man niya sia sa malaragwayon nga paagi,” kay wala ginpatuman sang Dios nga si Isaac ihalad. Ang dugang nga nagapamatuod sa pagpati anay sang mga Israelinhon nga mabuhi sila liwat sa mas naulihi nga tion (sa baylo sang gilayon nga pagkabuhi sing padayon sa espirituhanon nga duog), si manalagna Oseas nagsulat: “Gawaron ko bala sila sa kamot sang Sheol [ang kinaandan nga lulubngan sang katawhan]; tubson ko sila gikan sa kamatayon.”—Oseas 13:14.
Gani san-o nagsulod ang ideya sang duna nga pagkadimamalatyon sang tawo sa panghunahuna kag pagtuluuhan sang mga Judiyo? Ginabaton sang Encyclopaedia Judaica nga “ayhan sa idalom sang Griegong impluwensia nga ang doktrina sang pagkadimamalatyon sang kalag nagsulod sa Judaismo.” Walay sapayan, nagapati kag nagapaabot gihapon ang debotado nga mga Judiyo tubtob sang panahon ni Cristo sa palaabuton nga pagkabanhaw. Makita naton ini sing maathag gikan sa pagpakigsugilanon ni Jesus kay Marta sang napatay ang iya utod nga lalaki nga si Lazaro: “Si Marta nagsiling kay Jesus: ‘Ginuo, kon yari ka, wala kuntani mapatay ang akon utod.’ . . . Si Jesus nagsiling sa iya: ‘Ang imo utod mabanhaw.’ Si Marta nagsiling sa iya: ‘Nakahibalo ako nga mabanhaw sia sa pagkabanhaw sa katapusan nga adlaw.’ ”—Juan 11:21-24.
Kahimtangan sang Patay
Sa liwat, indi na kinahanglan nga magpakotpakot pa. Ang simple nga kamatuoran sang Biblia amo nga ang patay “nagakatulog,” wala sing pangalibutan, kag wala gid sing balatyagon ukon ihibalo. Ini nga kamatuoran wala ginhatag sa masibod, mabudlay-hangpon nga paagi sa Biblia. Binagbinaga ining mahapos-hangpon nga mga kasulatan: “Kay ang buhi nakahibalo nga mapatay sila; apang nahanungod sa mga patay, wala sila makahibalo sing bisan ano . . . Ang tanan nga makita nga himuon sang imo kamot, himua ini sa imo gahom, kay sa Sheol nga imo ginakadtuan, walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam.” (Manugwali 9:5, 10) “Dili kamo magsalig sa mga dungganon, ukon sa mga anak sang dutan-on nga tawo, nga sa iya wala matungod ang kaluwasan. Ang iya espiritu nagaguwa, nagabalik sia sa iya duta; sa amo nga adlaw nagakawala ang iya mga hunahuna.”—Salmo 146:3, 4.
Halangpunon, nian, kon ngaa ginpatuhuyan ni Jesus ang kamatayon subong pagtulog. Ginarekord ni apostol Juan ang paghambalanay sa ulot ni Jesus kag sang iya mga disipulo: “Nagsiling sia sa ila: ‘Si Lazaro nga aton abyan nagpahuway, apang magalakbay ako pakadto didto agod mapukaw sia sa katulugon.’ Gani ang mga disipulo nagsiling sa iya: ‘Ginuo, kon nagpahuway sia, magaayo sia.’ Walay sapayan, si Jesus naghambal nahanungod sa iya kamatayon. Apang naghunahuna sila nga naghambal sia nahanungod sa pagpahuway sa katulugon. Busa, sina nga tion, si Jesus nagsiling sa ila sing maathag: ‘Si Lazaro napatay.’ ”—Juan 11:11-14.
Ang Bug-os nga Tawo Nagakapatay
Ang proseso sang kamatayon sang tawo nagadalahig sa bug-os nga tawo, indi lamang sa kamatayon sang lawas. Suno sa maathag nga pinamulong sang Biblia, dapat kita maghinakop nga ang tawo wala nagapanag-iya sing dimamalatyon nga kalag nga nagapabilin nga buhi sa kamatayon sang iya lawas. Maathag nga ginapakita sang Kasulatan nga ang kalag mahimo mapatay. “Tuluka! Ang tanan nga kalag—natungod sa akon. Subong nga ang kalag sang amay amo man ang kalag sang anak—natungod sa akon. Ang kalag nga nagapakasala—ini mismo mapatay.” (Ezequiel 18:4) Wala gid ginapatuhuyan ang mga tinaga nga “dimamalatyon” ukon “pagkadimamalatyon” subong duna sa katawhan.
Ang New Catholic Encyclopedia nagahatag sining makawiwili nga impormasyon sa Hebreo kag Griegong mga tinaga nga ginbadbad nga “kalag” sa Biblia: “Ang kalag sa DT [Daan nga Testamento] amo ang nepěs, sa BT [Bag-ong Testamento] [psy·kheʹ]. . . . Ang nepěs naghalin sa orihinal nga gamot nga ayhan nagakahulugan sing pagginhawa, kag sa amo . . . sanglit ang pagginhawa nagapakilala sa mga buhi gikan sa mga patay, ang nepěs nagkahulugan sang kabuhi ukon sang kaugalingon ukon sing simple sang indibiduwal nga kabuhi. . . . Wala sing dichotomy [pagtunga sa duha ka bahin] sang lawas kag kalag sa DT. Nakita sang Israelinhon ang mga butang sing lubos, sa ila kabug-usan, kag sa amo ginkabig niya ang mga tawo subong mga persona kag indi subong ginahuman sang nahamulag nga mga bahin. Ang termino nga nepěs, walay sapayan nga ginabadbad nga kalag sa aton tinaga, wala gid nagakahulugan sa kalag subong nahamulag sa lawas ukon sa indibiduwal nga persona. . . . Ang termino [psy·kheʹ] amo ang tinaga sa BT nga katumbas sa nepěs. Mahimo ini magkahulugan sa ginhalinan sang kabuhi, sang kabuhi mismo, ukon sang buhi nga tawo.”
Busa makita mo nga sa tion sang kamatayon, ang anay buhi nga tawo, ukon buhi nga kalag, nagauntat sa pagluntad. Ang lawas nagabalik sa “yab-ok” ukon sa mga elemento sang duta, ayhan sing amat-amat paagi sa paglubong kag sa pagkadunot sa ulihi ukon ginapadali paagi sa pagsunog sa bangkay. Si Jehova nagsiling kay Adan: “Yab-ok ka kag sa yab-ok ka magabalik.” (Genesis 3:19) Paano, nian, posible ang kabuhi sa pihak sang kamatayon? Ini bangod ang Dios may kaugalingon nga handumanan sang tawo nga napatay. Si Jehova may milagruso nga gahom kag ikasarang sa pagtuga sa mga tawo, gani indi dapat makapakibot nga sa iya memorya makatipig sia sing rekord sang kabuhi sang indibiduwal. Huo, ang tanan nga paglaum para sa sinang isa nga mabuhi liwat nasandig sa Dios.
Amo ini ang kahulugan sang tinaga nga “espiritu,” nga ginasiling nga nagabalik sa matuod nga Dios nga naghatag sini. Nagalaragway sini nga resulta, ang inspirado nga manunulat sang tulun-an sang Manugwali nagapaathag: “Nian ang yab-ok nagabalik sa duta subong nga amo sia anay kag ang espiritu nagabalik sa matuod nga Dios nga naghatag sa iya.”—Manugwali 12:7.
Ang Dios lamang ang mahimo nga makabuhi sa isa. Sang ang tawo gintuga sang Dios sa Eden kag ginhuypan ang iya ilong sang “ginhawa sang kabuhi,” dugang sa pagpuno sing hangin sang baga ni Adan, ginpabaskog ni Jehova ang tanan nga selula sa iya lawas paagi sa puwersa sang kabuhi. (Genesis 2:7) Bangod ining puwersa sang kabuhi mahimo maliton gikan sa mga ginikanan pakadto sa mga anak paagi sa proseso sang pagpanamkon kag pagpanganak, ang tawhanon nga kabuhi nagakaigo nga mapahanungod sa Dios, walay sapayan, siempre pa, nga nabaton paagi sa mga ginikanan.
Pagkabanhaw—Isa ka Makalilipay nga Tion
Ang pagkabanhaw indi dapat igumon sa reinkarnasyon, nga wala ginasakdag sang Balaan nga Kasulatan. Ang reinkarnasyon amo ang pagpati nga sa tapos mapatay ang tawo, ginapanganak sia liwat sa isa ukon sa dugang pa paagisod nga mga pagluntad. Ini ginasiling nga mahimo nga sa mas mataas nga kahimtangan ukon sa mas manubo nga kahimtangan sang pagluntad kon ipaanggid sa iya nagligad nga pagkabuhi, depende sa kon ano nga rekord ang ginpatihan nga ginhimo sa nagligad nga pagkabuhi. Suno sa sining pagpati, ang isa mahimo “mapanganak liwat” subong isa ka tawo ukon isa ka sapat. Supak gid ini sa ginatudlo sang Biblia.
Ang tinaga nga “pagkabanhaw” ginabadbad gikan sa Griegong tinaga nga a·naʹsta·sis, nga literal nga nagakahulugan sing “pagtindog liwat.” (Ginbadbad sang Hebreong mga manugbadbad sang Griego ang a·naʹsta·sis sing Hebreong mga tinaga nga techi·yathʹ ham·me·thimʹ, nga nagakahulugan sing “pagpasag-uli sa patay.”) Ang pagkabanhaw nagadalahig sa pagpabaskog liwat sa talaksan sang pagkabuhi sang indibiduwal, ang talaksan sang pagkabuhi nga ginatago sang Dios sa iya memorya. Suno sa kabubut-on sang Dios para sa indibiduwal, ang tawo ginapasag-uli sa tawhanon nga lawas ukon sa espirituhanon nga lawas; apang ginabilin niya ang personal nga pagkakilala sa iya, subong nga may amo gihapon nga personalidad kag mga memorya sang napatay sia.
Huo, ang Biblia nagahinambit sa duha ka sahi sang pagkabanhaw. Ang isa amo ang pagkabanhaw pakadto sa langit nga may espirituhanon nga lawas; ini para sa pila lamang. Nakabaton si Jesucristo sing amo nga sahi sang pagkabanhaw. (1 Pedro 3:18) Kag ginpakita niya nga mabaton man ini sang mga pinili nga nagasunod sang iya tikang, nagasugod sa matutom nga mga apostoles, nga sa ila nanaad sia: “Magalakat ako sa paghanda sing duog para sa inyo. . . . Magabalik ako kag batunon kamo sa akon kaugalingon, agod nga kon diin ako didto man kamo.” (Juan 14:2, 3) Ginapatuhuyan ini sang Biblia subong ang “nahaunang pagkabanhaw,” nahauna sa tion kag sa kahimusan. Busa ginalaragway sang Kasulatan ang mga ginbanhaw pakadto sa langitnon nga kabuhi subong mangin mga saserdote sang Dios kag subong magahari kaupod ni Cristo Jesus. (Bugna 20:6) Ining “nahaunang pagkabanhaw” para lamang sa limitado nga kadamuon, kag ginapakita mismo sang Kasulatan nga 144,000 lamang ang pagakuhaon sa tunga sang matutom nga mga lalaki kag mga babayi. Napamatud-an na nila ang ila integridad kay Jehova nga Dios kag kay Cristo Jesus tubtob sa kamatayon nila, subong nga nangin aktibo sa pagpanaksi sa iban nahanungod sa ila pagtuo.—Bugna 14:1, 3, 4.
Sa walay duhaduha, ang pagbanhaw sa mga patay isa ka tion sang walay tupong nga kalipay para sa mga ginbanhaw sa kabuhi sa langit. Apang ang kalipay wala nagatapos didto, kay ginsaad man ang isa ka pagkabanhaw sa kabuhi diri mismo sa duta. Buylugan sang mga banhawon ang wala sing latid nga kadamuon nga makalampuwas sa katapusan sang karon malauton nga sistema. Sa tapos makita ang diutay nga kadamuon nga kalipikado para sa langitnon nga pagkabanhaw, si apostol Juan ginhatagan sing palanan-awon tuhoy sa “dakung kadam-an, nga walay tawo nga makaisip, gikan sa tanan nga kapungsuran kag kabikahan kag katawhan kag hambal.” Daw ano ka makalilipay nga tion ina kon minilyon, ayhan binilyon, ang mabuhi liwat diri sa duta!—Bugna 7:9, 16, 17.
San-o Ini Mahanabo?
Ang bisan anong kasadya kag kalipay mahimo nga makadali lamang kon ang patay mabuhi liwat sa duta nga puno sing pinuyas, pagpatulo sing dugo, polusyon, kag kasingki—kaangay sang kahimtangan karon. Indi, ang pagkabanhaw magahulat sa pagtukod sa “bag-ong duta.” Hunahunaa lamang, isa ka planeta nga natinluan sang katawhan kag mga institusyon nga tubtob karon nahuyog gihapon sa paglaglag sa duta kag sa pagdagta sa ulay nga katahom sini, dugang pa sa daku nga kalisod nga gindala nila sa mga pumuluyo sini.—2 Pedro 3:13; Bugna 11:18.
Sing maathag, ang tion para sa kabilugan nga pagbanhaw sa katawhan palaabuton pa. Apang ang maayong balita amo nga indi na ini malayo. Matuod, magahulat ini sa katapusan sining karon malauton nga sistema sang mga butang. Apang, ginapamatud-an sang bugana nga pamatuod nga ang tion para sa hinali nga pagsilabo sang “dakung kapipit-an” malapit na, magahingapos sa “inaway sang dakung adlaw sang Dios nga Labing Gamhanan”—nga ginapatuhuyan sing kinaandan subong Armagedon. (Mateo 24:3-14, 21; Bugna 16:14, 16) Dulaon sini ang tanan nga kalautan gikan sa sining matahom nga planeta, ang Duta. Magasunod sa sina amo ang Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Cristo Jesus, ang tion nga ang duta amat-amat nga mangin isa ka paraiso.
Ginapakita sang Biblia nga sa sining Milenyo nga paggahom, ang pagbanhaw sa mga patay mahanabo. Nian ang saad ni Jesus sang yari sia sa duta matuman: “Indi kamo matingala sa sini, bangod ang oras magaabot nga ang tanan nga yara sa handumanan nga lulubngan makabati sang iya tingog kag magaguwa . . . sa pagkabanhaw.”—Juan 5:28, 29.
Epekto sang Paglaum nga Pagkabanhaw
Daw ano ka makalilipay nga paglaum sa palaabuton ining paglaum nga pagkabanhaw—ang tion nga ang patay mabuhi liwat! Makapalig-on gid ini sa aton samtang ginaatubang naton ang mga kahuol sang katigulangon, balatian, wala ginapaabot nga mga kalamidad kag kasubo, kag adlaw-adlaw nga mga pag-ipit kag mga problema sa kabuhi! Ginadula sini ang sudlot sang kamatayon—nga wala nagadula sang tanan nga kasubo apang nagahamulag sa aton gikan sa mga wala sing paglaum sa palaabuton. Gintalupangod ni apostol Pablo ining makalulugpay nga epekto sang paglaum nga pagkabanhaw sa sining mga tinaga: “Mga kauturan, indi namon luyag nga wala kamo sing nahibaluan nahanungod sa mga nagakatulog sa kamatayon; agod nga indi kamo magkasubo subong sang iban nga walay paglaum. Kay kon ang aton pagtuo amo nga si Jesus napatay kag nagbangon liwat, subong man, ang mga natulog na sa kamatayon paagi kay Jesus dalhon sang Dios kaupod niya.”—1 Tesalonica 4:13, 14.
Ayhan naeksperiensiahan na naton ang kamatuoran sang isa pa nga ginsiling sang taga-Sidlangan nga si Job: “Ang tawo nagakamudmod kaangay sang gabok nga butang, kaangay sang panapton nga inut-ut sang sipit. Ang tawo nga natawo sa babayi malip-ot sing mga adlaw kag puno sang kagamo. Nagaguwa sia kaangay sang bulak kag nagakalaya; kaangay sang umalagi nga landong, wala sia nagapadayon.” (Job 13:28–14:2, New International Version) Nakahibalo man kita sa walay kapat-uran sang kabuhi kag sa makahaladlok nga katunayan nga “ang tion kag wala ginapaabot nga hitabo” nagakahanabo kay bisan sin-o sa aton. (Manugwali 9:11) Pat-od gid nga wala sing isa sa aton ang nalipay sa paghunahuna nga atubangon ang proseso sang kamatayon. Apang, ang pat-od nga paglaum nga pagkabanhaw nagabulig sa pagdula sang daku nga kahadlok sa kamatayon.
Mapalig-on nian! Magtan-aw sing lampas sa posible nga katulugon sa kamatayon pakadto sa pagkabuhi liwat paagi sa milagro sang pagkabanhaw. Paabuta sing masinaligon ang paglaum nga magkabuhi sing walay katapusan sa palaabuton, kag idugang sa sining kalipay ang ihibalo nga inang ginpakamaayo nga tion malapit na.