“Lalaki Kag Babayi Gintuga Niya Sila”
“Ang Dios nagtuga sang tawo sa iya dagway, sa dagway sang Dios gintuga niya sia; lalaki kag babayi gintuga niya sila.”—GENESIS 1:27.
1. Paano ang kamatuoran isa ka pagpakamaayo sa Cristianong mga lalaki kag mga babayi?
DAW ano nga kalipay ang mangin sa tunga sang katawhan ni Jehova kag makig-upod sa mga lalaki kag mga babayi, subong man sa kabataan nga lalaki kag babayi, nga ang ginauna sa kabuhi amo ang paghigugma kag pagtuman sa Dios! Ang kamatuoran naghilway man sa aton gikan sa mga panimuot kag pagginawi nga wala nagapahamuot kay Jehova nga Dios, kag nagatudlo ini sa aton kon paano dapat magkabuhi subong mga Cristiano. (Juan 8:32; Colosas 3:8-10) Halimbawa, ang mga tawo bisan diin may mga tradisyon ukon mga opinyon sa kon paano dapat ipakita sang mga lalaki ang ila pagkalalaki, kag sang mga babayi ang ila pagkababayi. Ini bala bangod lamang nga ang mga lalaki gintuga nga lalaki, kag ang mga babayi nga babayi? Ukon may iban pa bala nga rason nga dapat binagbinagon?
2. (a) Ano ang dapat nga magapat-od sang aton pagtamod tuhoy sa pagkalalaki kag pagkababayi? (b) Ano ang natabo sa mga pagtamod sa mga sekso?
2 Para sa mga Cristiano, ang Pulong sang Dios amo ang awtoridad nga ginasunod naton, ano man ang personal, kultural, ukon tradisyunal nga mga pagtamod nga mahimo naton natigayon. (Mateo 15:1-9) Wala ginatul-id sang Kasulatan ang tanan nga bahin sang pagkalalaki kag pagkababayi. Sa baylo, nagahatag ini sing kahilwayan nga mapakita ang pagkalalaki kag pagkababayi sa lainlain nga paagi, subong sang makita naton sa lainlain nga mga kultura. Agod mangin kon ano gid ang pagtuga sang Dios sa ila, ang mga lalaki dapat nga may mga kinaiya nga nagakabagay sa lalaki, kag ang mga babayi may kinaiya nga nagakabagay sa babayi. Ngaa? Bangod indi lamang ang lalaki kag babayi magkatimbang sa isa kag isa sa pisikal, kundi magkatimbang man sila sa ila tagsatagsa ka mga kinaiya. (Genesis 2:18, 23, 24; Mateo 19:4, 5) Apang, ang mga panghunahuna tuhoy sa sekso nangin tiko kag tuhay. Ginapaanggid sang madamo ang pagkalalaki sa mapintas nga pagdumala, pagkatig-a, ukon pagka-macho. Sa pila ka kultura talagsa lang ukon makahuluya para sa isa ka lalaki ang maghibi, sa publiko ukon sa pribado. Apang, sa kadam-an sa guwa sang lulubngan ni Lazaro, “si Jesus naghibi.” (Juan 11:35) Indi yadto dinagakaigo kay Jesus, nga ang iya pagkalalaki himpit. Madamo sa karon ang nangin ditimbang tuhoy sa pagkababayi, nagakabig sa sini subong pisikal ukon seksuwal lamang nga katahom.
Matuod nga Pagkalalaki kag Matuod nga Pagkababayi
3. Paano magkatuhay ang mga lalaki kag mga babayi?
3 Ano ang matuod nga pagkalalaki, kag ano ang matuod nga pagkababayi? Ang The World Book Encyclopedia nagasiling: “Ang kalabanan nga lalaki kag babayi magkatuhay sa isa kag isa indi lamang sa lawas, kundi sa pamatasan kag mga interes man. Ang pila sining mga kinatuhayan ginapat-od sang aton genetiko nga pagkahuman. . . . Apang madamong kinatuhayan nga indi bangod sa pisikal nga pagkahuman sang isa ang daw ginpasad sa natungdan nga mga papel sa sekso nga natun-an sang tagsa ka indibiduwal. Ang mga tawo natawo nga lalaki ukon babayi, apang natun-an nila ang mangin lalaki ukon babayi.” Ang aton genetiko nga pagkahuman mahimo nga amo ang kabangdanan sang madamong butang, apang ang paglambo sang nagakaigo nga pagkalalaki ukon pagkababayi nagadepende sa pagtuon naton sa kon ano ang ginapatuman sang Dios kag sa kon ano ang ginapili naton nga tinguhaan sa kabuhi.
4. Ano ang ginapakita sang Biblia tuhoy sa mga papel sang lalaki kag babayi?
4 Ginapakita sang maragtas sang Biblia nga ang katungdanan ni Adan amo ang pagpanguna subong ulo sa iya asawa kag kabataan. Dapat man niya tumanon ang kabubut-on sang Dios nga tugbon ang duta, gamhan ini, kag sakupon ang tanan dutan-on nga mga tinuga. (Genesis 1:28) Ang katungdanan sang babayi sa pamilya para kay Eva amo ang mangin “kabulig” kag “timbang” ni Adan, nagapasakop sa iya pagkaulo, nagakooperar sa iya sa pagtuman sang ginpahayag nga katuyuan sang Dios para sa ila.—Genesis 2:18; 1 Corinto 11:3.
5. Paano nahalitan ang kaangtanan sa ulot sang lalaki kag babayi?
5 Apang wala gintuman ni Adan ang iya responsabilidad, kag gingamit ni Eva ang iya pagkababayi sa mahayluhon nga paagi agod buyukon si Adan nga buylugan sia sa paglapas sa Dios. (Genesis 3:6) Paagi sa paghimo sang nahibaluan niya nga sayop, napaslawan si Adan sa pagpakita sing matuod nga pagkalalaki. Maluyahon niya nga ginsunod ang ginhambal sang iya nadaya nga tiayon sa baylo nga ang ginhambal sang iya Amay kag Manunuga. (Genesis 2:16, 17) Wala madugay naeksperiensiahan sang unang magtiayon ang nakita na sang Dios nga mangin resulta sang indi pagtuman. Si Adan, nga naglaragway sang primero sa iya asawa sa matahom, mabinalaybayon nga mga tinaga, malas-ay nga nagtawag karon sa iya subong ‘ang babayi nga ginhatag mo sa akon.’ Karon nga indi na sia himpit, ang iya pagkalalaki nahalitan kag gingamit sing sayop, nga nagresulta sa iya ‘paggahom sa iya asawa.’ Si Eva, sa pihak nga bahin, ‘naghandum’ sa iya bana, ayhan sa sobra ukon sa ditimbang nga paagi.—Genesis 3:12, 16.
6, 7. (a) Anong pagpatiko tuhoy sa pagkalalaki ang natabo antes sang Anaw? (b) Ano ang matun-an naton gikan sa kahimtangan antes sang Anaw?
6 Ang sayop nga paggamit sa pagkalalaki kag pagkababayi labi pa nga nakita antes sang Anaw. Ang mga anghel nga nagbiya sang ila orihinal nga duog sa langit nagmateryalisar sa tawhanon nga mga lawas agod maghulid sa mga babayi. (Genesis 6:1, 2) Ang rekord nagahinambit lamang sa mga lalaki nga natawo gikan sa sadtong dikinaugali nga paghulid. Kag ang mga anak daw mga mestiso, nga indi mahimo makapabata. Nakilal-an sila subong mga gamhanan, Nephilim, ukon “mga Manugpukan,” bangod ginabuyo nila ang iban sa pagkapukan. (Genesis 6:4; footnote) Sing maathag sila masingki, masupog, wala sing mapatugsilingon nga kaluoy.
7 Sing maathag, ang pisikal nga katahom, bayhon sang lawas, kadakuon, ukon kusog wala mismo nagapahangop sing kalahamut-an nga pagkalalaki ukon pagkababayi. Ang mga anghel nga nagmateryalisar mahimo nga mga maambong. Kag ang mga Nephilim dalagku kag maskulado, apang ang ila panghunahuna tiko. Ginpuno sang dimatinumanon nga mga anghel kag sang ila mga anak ang duta sing seksuwal nga imoralidad kag kasingki. Gani, ginlaglag ni Jehova yadto nga kalibutan. (Genesis 6:5-7) Apang, wala gindula sang Anaw ang impluwensia sang mga demonyo, ukon gindula sini ang mga resulta sang sala ni Adan. Ang dinagakaigo nga pagpakita sing pagkalalaki kag pagkababayi liwat nga naglutaw pagkatapos sang Anaw, kag may mga halimbawa sa Biblia, lunsay maayo kag malain, nga gikan sini makatuon kita.
8. Anong maayo nga halimbawa sang nagakaigo nga pagkalalaki ang ginhatag ni Jose?
8 Ang sugilanon tuhoy kay Jose kag sa asawa ni Potifar nagahatag sang daku gid nga kinatuhayan sa ulot sang nagakaigo nga pagkalalaki kag sang kalibutanon nga pagkababayi. Ang asawa ni Potifar, bangod nagasalimuang sa maambong nga si Jose, nagtinguha sa pagsulay sa iya. Sadto nga tion, wala pa sing nasulat nga kasuguan gikan sa Dios nga nagadumili sing pagpakighilawas ukon pagpanghilahi. Apang, nalagyo si Jose sa sadtong imoral nga babayi kag ginpamatud-an ang iya kaugalingon subong isa ka matuod nga lalaki sang Dios, isa nga nagapakita sing pagkalalaki nga ginakahamut-an sang Dios.—Genesis 39:7-9, 12.
9, 10. (a) Paano gin-abusuhan ni Reyna Vasti ang iya pagkababayi? (b) Anong maayo nga halimbawa sang pagkababayi ang ginhatag ni Ester para sa aton?
9 Sanday Ester kag Reyna Vasti naghatag sing magkatuhay gid nga halimbawa para sa mga babayi. Naghunahuna si Vasti nga matahom sia sa bagay nga pirme pasugtan ni Hari Asuero ang iya mga luyag. Apang ang iya katahom hapaw lamang. Kulang sia sing pagkaugdang kag pagkababayi, kay napaslawan sia sa pagpakita sing pagpasakop sa iya bana kag hari. Ginsikway sia sang hari kag ginpili ang isa ka tunay gid nga babayi nga, sa katunayan, nagakahadlok kay Jehova nga mangin reyna niya.—Ester 1:10-12; 2:15-17.
10 Si Ester isa ka matahom nga halimbawa para sa Cristianong mga babayi. “Matahom [sia] kag maayuayo,” apang ginpakita niya ang puni sang “tinago nga pagkatawo sang tagipusuon sa dimadinulunton nga panapton sang malinong kag mahim-ong nga espiritu.” (Ester 2:7; 1 Pedro 3:4) Wala niya ginkabig ang pakitakita nga pagpamuni subong panguna nga butang. Si Ester nagpakita sing pagkamataktika kag pagpugong sa kaugalingon, kay mapinasakupon sia sa iya bana, nga si Asuero, bisan sang mabutang sa katalagman ang kabuhi sang iya katawhan. Si Ester nagpabilin nga mahipos sang maalamon ini nga himuon apang walay kahadlok nga naghambal sia sang ini kinahanglanon kag sa nagakaigo nga tion. (Ester 2:10; 7:3-6) Ginbaton niya ang laygay sang iya hamtong nga pakaisa nga si Mardoqueo. (Ester 4:12-16) Ginpakita niya ang gugma kag pagkamainunungon sa iya katawhan.
Naguwa nga Dagway
11. Ano ang dapat naton dumdumon tuhoy sa naguwa nga dagway?
11 Ano ang sekreto sa nagakaigo nga pagkababayi? Ang isa ka iloy nagsiling: “Ang kaalikaya malimbungon, kag ang katahom wala sing pulos; apang ang babayi nga nagakahadlok kay Jehova amo ang isa nga nagaagom sing kadayawan para sa iya kaugalingon.” (Hulubaton 31:30) Busa ang matinahuron nga kahadlok sa Dios kinahanglanon, kag ang mahigugmaon nga kaluoy, kaayo, kaugdang, kag malum-ok nga dila nagaamot sing daku sa pagkababayi sangsa pisikal nga katahom.—Hulubaton 31:26.
12, 13. (a) Sing makapasubo, ano ang makita sa panghambal sang madamo? (b) Ano ang kahulugan sang Hulubaton 11:22?
12 Sing makapasubo, madamong lalaki kag babayi ang wala nagagamit sang ila baba sa kaalam, kag wala sila sing mahigugmaon nga kaluoy sa ila dila. Ang ila hambal masami nga malaw-ay, mamulayon, malain, kag indi mapatugsilingon. Nagahunahuna ang pila ka lalaki nga ang pagpamuyayaw isa ka tanda sang pagkalalaki, kag ang iban nga mga babayi binuang nga nagailog sa ila. Apang, kon ang isa ka babayi matahom apang indi makatarunganon, palabais, mamulayon, ukon bugalon, matahom gid bala sia, tunay nga babayi? “Subong sang singsing sa hingudhingod sang baboy, amo ang babayi nga matahom apang indi makatarunganon.”—Hulubaton 11:22.
13 Ang katahom nga ginaupdan sing malaw-ay nga hambal, pagmulay, ukon pagkadirasonable wala nagahisanto sa bisan anong babayin-on nga dagway nga mahimo ipakita sang isa. Sa katunayan, ining didiosnon nga pagginawi magapalaw-ay pa gani sa isa nga matahom sa pisikal. Madali naton mahangpan nga ang pisikal nga dagway sang lalaki ukon babayi indi makadula ukon makapamatuod nga husto ang pagsilabo sang kaakig, pagsinggit, ukon masakit nga hambal. Ang tanan nga Cristiano sarang makahimo kag dapat maghimo sang ila kaugalingon nga matahom sa Dios kag sa mga isigkatawo paagi sa ila pasad-sa-Biblia nga hambal kag pagginawi.—Efeso 4:31.
14. Anong sahi sang pamuni ang ginadayaw sa 1 Pedro 3:3-5, kag ano ang imo balatyagon tuhoy sa sina?
14 Walay sapayan nga ang tunay nga pagkababayi kag pagkalalaki napasad sa espirituwal nga mga kinaiya, ang pisikal nga ugali kag dagway, lakip na ang panapton nga aton ginasuksok kag ang aton paagi sang pagsuksok sini, nagasugid tuhoy sa aton. Pat-od nga ginahunahuna ni apostol Pedro ang pila ka estilo sang pamayo kag pamustura sadtong nahaunang siglo, sang ginlaygayan niya ang Cristianong mga babayi: “Indi pagtuguti nga ang inyo pagpamuni mangin sa guwa nga pagpanalapid sang buhok kag sa pagsuksok sing puni nga bulawan ukon pagsul-ob sing naguwa nga mga panapton kundi tuguti ini nga mangin sa tinago nga pagkatawo sang tagipusuon sa dimadinulunton nga panapton sang malinong kag mahim-ong nga espiritu, nga may daku nga balor sa mga mata sang Dios. Kay sang una man, ang balaan nga mga babayi nga naglaum sa Dios nagpamuni man sang ila kaugalingon, nagpasakop sa ila mga bana.”—1 Pedro 3:3-5.
15. Ano ang dapat panikasugan nga ipakita sang Cristianong mga babayi sa ila pamayo?
15 Sa 1 Timoteo 2:9, 10, aton makita ang komento ni Pablo tuhoy sa panapton sang babayi: “Handum ko nga ang mga babayi magpamuni sang ila kaugalingon sing naareglo sing maayo nga panapton, nga may kaugdang kag kaligdong sing painuino . . . sa paagi nga nagakabagay sa mga babayi nga may kahadlok sa Dios, nga amo, paagi sa mga buhat nga maayo.” Ginpadaku niya ang pagkakinahanglanon sang kaugdang kag kahipid kag naareglo sing maayo nga panapton nga nagapabanaag sing kaligdong sang painuino.
16, 17. (a) Paano nagapanapot sing sayop ang madamong lalaki kag babayi karon? (b) Ano ang dapat naton mahinakop gikan sa laygay nga makita sa Deuteronomio 22:5?
16 Para sa isa ka lalaki ukon babayi, sa bata nga lalaki ukon babayi, ang makapukaw sa sekso nga paggawi ukon pagpanapot wala nagapauswag sa matuod nga pagkalalaki ukon pagkababayi, kag pat-od gid nga wala nagapadungog sa Dios. Madamo nga tawo sa kalibutan ang nagapadayawdayaw sang ila seksi nga pagkalalaki ukon pagkababayi paagi sa pamayo kag pagginawi. Ginahimo sang iban nga dimaathag ang mga kinatuhayan sa sekso tungod sa imoral nga mga tuyo. Daku gid ang pasalamat naton nga mga Cristiano nga ginasugid sang Biblia ang panghunahuna sang Dios! Si Jehova nagsiling sa dumaan nga Israel: “Walay panapton sang mabukod nga lalaki ang ipanapot sa isa ka babayi, ukon nga ang mabukod nga lalaki magsuksok sing kunop sang isa ka babayi; kay ang bisan sin-o nga nagahimo sining mga butang kalangil-aran kay Jehova.”—Deuteronomio 22:5.
17 Nahanungod sini, ayhan malipay kamo sa pagrepaso kon ano ang ginsiling sang Agosto 15, 1988 nga Ang Lalantawan, sa pahina 17: “Ang isyu indi kon bala ang isa ka estilo sobra gid ka moderno kundi kon bala nagakaigo ini para sa isa nga nagaangkon nga ministro sang Dios. (Roma 12:2; 2 Corinto 6:3) Ang tuman ka dipormal ukon pikit nga panapton nagapakanubo sang aton mensahe. Ang mga estilo nga maathag kag hungod nga nagahimo sa mga lalaki nga daw babayi ukon sa mga babayi nga daw lalaki indi gid nagakaigo. (Ipaanggid ang Deuteronomio 22:5.) Sa pagkamatuod, ang lokal nga mga kustombre mahimo nga lainlain, suno sa paniempo, mga kinahanglanon sa palamugnan, kag iban pa, amo kon ngaa ang Cristianong kongregasyon wala nagahimo sing estrikto nga mga pagsulundan nga naaplikar sa bug-os kalibutan nga paghiliutod.”
18. Anong mga tikang ang mahimo naton himuon sa pag-aplikar sang laygay sang Biblia tuhoy sa pamayo kag pamustura?
18 Daw ano gid ka timbang kag nagakaigo nga laygay! Sing makapasubo, ang iban nga mga Cristiano, lalaki kag babayi, dimahunahunaon nga nagasunod sa bisan ano nga pamiste kag pamustura nga ginapasanyog sang kalibutan nga wala gani ginabinagbinag kon ano ang epekto sini kay Jehova kag sa Cristianong kongregasyon. Dapat usisaon sang tagsa sa aton ang aton kaugalingon agod tan-awon kon bala naimpluwensiahan kita sang panghunahuna sang kalibutan. Ukon mahimo naton palapitan ang isa ka talahuron, eksperiensiado nga utod nga lalaki ukon babayi kag pangayuan sing komento kon anong mga pagbag-o ang sarang naton himuon sa aton estilo sa pagpamayo kag dayon tulutimbangon sing serioso ang mga panugda.
Cristianong mga Lalaki kag mga Babayi—Matuod nga mga Lalaki kag mga Babayi
19. Anong dimaayo nga impluwensia ang dapat naton batuan?
19 Ang dios sining kalibutan amo si Satanas, kag ang iya impluwensia makita sa kagumon tuhoy sa mga sekso, kag makita man ini luwas sa pamayo. (2 Corinto 4:4) Sa iban nga kadutaan madamo nga babayi ang nagapaindis-indis sa mga lalaki sa pagkaulo, nga wala nagasapak sa mga prinsipio sang Biblia. Sa pihak nga bahin, ginapatumbayaan sang madamong lalaki ang ila mga responsabilidad subong ulo, kaangay sa ginhimo ni Adan. May yara pa gani iban nga nangin agi kag tomboy. (Roma 1:26, 27) Ang Biblia wala nagahatag sing bisan anong salili nga estilo sang kabuhi nga nahamut-an sang Dios. Kag ang bisan sin-o nga, antes mangin mga Cristiano, naligban anay tuhoy sa ila identidad ukon naluyagan nga sekso makasalig nga para gid sa ila dayon nga kaayuhan ang pagkabuhi suno sa talaksan sang Dios, ang talaksan nga pat-od gid nga pabaloran sang tanan nga makadangat sa tawhanon nga kahimpitan.
20. Ano dapat ang mangin epekto sang Galacia 5:22, 23 sa aton pagtamod tuhoy sa pagkalalaki kag pagkababayi?
20 Ginapakita sang Kasulatan nga dapat palambuon kag ipakita sang Cristianong mga lalaki kag babayi ang mga bunga sang espiritu—gugma, kalipay, paghidait, pagbatas, pagkalulo, pagkaayo, pagtuo, pagkamapainubuson, pagpugong sa kaugalingon. (Galacia 5:22, 23) Ang Dios, sa iya daku nga kaalam, nagbulig sa mga lalaki nga mapauswag ang ila pagkalalaki, kag sa mga babayi sang ila pagkababayi, paagi sa pagpalambo sini nga mga kinaiya. Ang lalaki nga nagapakita sang mga bunga sang espiritu mahapos nga tahuron, kag ang babayi nga nagahimo sini mahapos nga higugmaon.
21, 22. (a) Anong pagsulundan ang ginhatag ni Jesus tuhoy sa mga estilo sa kabuhi? (b) Paano ginpakita ni Jesus ang iya pagkalalaki?
21 Ang pinakabantog nga tawo nga nagkabuhi amo si Jesucristo, kag ang iya estilo sang pagkabuhi amo ang dapat ilugon sang mga Cristiano. (1 Pedro 2:21-23) Subong sa ginhimo ni Jesus, ang mga lalaki kag mga babayi dapat mangin mainunungon sa Dios kag masinulundon sa Iya Pulong. Ginpakita ni Jesus ang dalayawon nga mga kinaiya sang gugma, kalulo, kag kaluoy. Subong matuod nga mga Cristiano, ginapaabot sa aton nga ilugon sia agod pamatud-an nga kita mga disipulo niya.—Juan 13:35.
22 Si Jesucristo isa ka tunay nga lalaki, kag makita naton ang iya mga kinaiya subong lalaki samtang ginatun-an naton ang rekord sang iya kabuhi nga yara sa Kasulatan. Wala sia mangasawa, apang ginapakita sang Biblia nga may timbang sia nga pagpakig-upod sa mga babayi. (Lucas 10:38, 39) Ang iya kaangtanan sa mga lalaki kag mga babayi pirme nga putli kag talahuron. Sia ang himpit nga halimbawa sang pagkalalaki. Wala niya gintugutan ang bisan sin-o—lalaki man, babayi, ukon malinapason nga anghel—nga agawon sa iya ang iya diosnon nga pagkalalaki kag katutom kay Jehova. Walay pangalag-ag nga ginbaton niya ang iya mga salabton, kag ginhimo niya ini nga wala sing pagkumod.—Mateo 26:39.
23. Nahanungod sa mga papel sang mga sekso, paano ang matuod nga mga Cristiano maathag nga ginpakamaayo?
23 Daw ano nga kalipay ang mangin sa tunga sang katawhan ni Jehova kag makig-upod sa mga lalaki kag mga babayi, subong man sa kabataan nga lalaki kag babayi, nga ang ginauna sa kabuhi amo ang paghigugma kag pagtuman kay Jehova nga Dios! Wala kita ginalatiran paagi sa pagsunod sa Pulong sang Dios. Sa baylo, ginhilway kita gikan sa sining kalibutan kag sa mga paagi sini nga nagaguba sa katahom, katuyuan, kag sa maathag nga mga papel sang lalaki kag babayi. Maagom naton ang matuod nga kalipay gikan sa pagtuman sa aton hatag-Dios nga posisyon sa kabuhi, lalaki man kita ukon babayi. Huo, daku gid ang aton pagpasalamat kay Jehova nga Dios, ang Manunuga, tungod sa iya tanan mahigugmaon nga aman para sa aton kaayuhan kag tungod sa pagtuga sa aton subong lalaki kag babayi!
Paano Mo Sabton?
◻ Anong nagakaigo natungdan nga mga papel para sa mga lalaki kag mga babayi ang ginalaragway sang Biblia?
◻ Paano ginpatiko ang pagkalalaki antes sang Anaw, kag paano ginpatiko sa aton tion ang panimuot tuhoy sa pagkalalaki kag pagkababayi?
◻ Anong laygay sang Biblia tuhoy sa dagway ang tinguhaan mo nga iaplikar?
◻ Paano pamatud-an sang Cristianong mga lalaki kag mga babayi ang ila kaugalingon subong matuod nga mga lalaki kag mga babayi?
[Kapsion sa pahina 17]
Bisan nga matahom sia, si Ester labi na nga gindumdom tungod sa iya kaugdang kag sa iya malinong kag mahim-ong nga espiritu
[Kapsion sa pahina 18]
Hatagi sing makatarunganon nga igtalupangod ang pamustura samtang ginapadaku sing labi pa ang nasulod nga katahom