Natun-an Ko nga Magsandig kay Jehova
PANUGIRON NI JÁN KORPA-ONDO
Tuig 1942 sadto, kag ginabantayan ako sang Hungaryo nga mga soldado malapit sa Kursk, Rusya. Mga bilanggo kami sang puwersa sang Axis nga nagpakig-away sa Rusya sadtong Inaway Kalibutanon II. Nakutkot na ang akon lulubngan, kag ginhatagan ako sing dies minutos sa pagdesisyon kon bala pirmahan ko ang isa ka dokumento nga nagasiling nga indi na ako isa sang mga Saksi ni Jehova. Antes ko isugid kon ano ang masunod nga natabo, tuguti ako sa pagsugid kon ngaa didto ako.
NATAWO ako sang 1904 sa magamay nga minuro sang Zahor, nga nahamtang karon sa nasidlangan nga Slovakia. Pagkatapos sang Inaway Kalibutanon I, ang Zahor nangin bahin sang bag-o naporma nga pungsod sang Czechoslovakia. Ang amon minuro may mga 200 ka puluy-an kag duha ka simbahan, ang isa Griegong Katoliko kag ang isa Calvinista.
Bisan pa nagasimba ako sa Calvinista nga Simbahan, nagakabuhi ako nga wala sing pagsulundan sa moral. May isa ka tawo nga nagapuyo malapit sa akon nga tuhay gid. Isa ka adlaw nagpakigsugilanon sia sa akon kag ginpahulam ako sing isa ka Biblia. Una yadto nga tion nga nakauyat ako sing amo nga libro. Sadtong tion, sang 1926, ginpangasawa ko si Barbora, kag wala magdugay may duha kami ka anak, sanday Barbora kag Ján.
Ginbasa ko ang Biblia, apang madamo nga butang ang indi ko mahangpan. Gani nagkadto ako sa akon pastor kag ginpangabay sia nga buligan ako. “Ang Biblia para lamang sa edukado nga mga tawo,” siling niya, “gani indi na pagtinguhai nga mahangpan ini.” Dayon gin-agda niya ako nga magbaraha.
Pagkatapos sadto nagkadto ako sa tawo nga nagpahulam sa akon sing Biblia. Isa sia ka Estudyante sang Biblia, subong amo anay ang pagtawag sa mga Saksi ni Jehova. Nalipay sia sa pagbulig sa akon, kag pagkatapos sang pila ka tion nahangpan ko nga amo ini ang kamatuoran. Gin-untatan ko ang lakas nga pag-inom kag nagkabuhi suno sa talaksan sang moralidad; ginsugiran ko pa gani ang iban tuhoy kay Jehova. Naglapnag ang kamatuoran sa Biblia sa Zahor sang maaga nga bahin sang katuigan 1920, kag wala magdugay natukod ang isa ka aktibo nga grupo sang mga Estudyante sang Biblia.
Apang, may mabaskog nga pagpamatok sang relihion. Bangod sa lokal nga pari naakig ang akon pamilya sa akon, nagasiling nga nagbuang na ako. Apang ang akon kabuhi may yara na katuyuan, kag malig-on ako nga namat-od nga alagaron ang matuod nga Dios, si Jehova. Gani, sang 1930, ginsimbuluhan ko ang akon dedikasyon kay Jehova kag nagpabawtismo.
Pamuno sang Mabudlay Kaayo nga mga Pagtilaw
Sang 1938, ang amon rehiyon gingamhan sang Hungary, nga nagdampig sa Alemanya sa tion sang Inaway Kalibutanon II. Sadtong tion may mga 50 ka Saksi sa amon minuro nga may kubos sa isa ka libo nga tawo. Nagpadayon kami sa pagbantala bisan pa ang paghimo sini nagbutang sa katalagman sang amon kabuhi kag kahilwayan.
Sang 1940, ginpasulod ako sa Hungaryo nga hangaway. Ano ang himuon ko? Ti, nabasa ko ang mga tagna sa Biblia tuhoy sa mga tawo nga nagasalsal sang ila mga armas sa inaway nga mangin mga kagamitan sa paghidait, kag nahibaluan ko nga, sa ulihi, dulaon sang Dios ang tanan nga inaway sa duta. (Salmo 46:9; Isaias 2:4) Sa amo, ginkaugtan ko ang inaway, kag namat-od ako nga indi magsoldado, bisan ano man ang matabo.
Ginsentensiahan ako sing 14 ka bulan nga pagkabilanggo kag ginbilanggo ako sa Pécs, Hungary. May lima pa ka Saksi sa amo nga prisuhan, kag nalipay kami nga makaupdanay. Apang, sa sulod sang pila ka tion, ginbartolina ako nga ginakadenahan sa mga tiil. Kon nagapamalibad kami sa paghimo sing hilikuton may kaangtanan sa inaway, ginakastigo kami. Ginapatindog man kami sing tiso sa bug-os nga adlaw, luwas lamang sa duha ka oras sa udto. Ining mabudlay kaayo nga pagtilaw nagpadayon sing binulan. Apang malipayon kami bangod may matinlo kami nga konsiensia sa atubangan sang amon Dios.
Ang Problema sa Pagkompromiso
Isa ka adlaw isa ka grupo sang 15 ka Katoliko nga pari ang nag-abot agod kumbinsihon kami nga importante nga sakdagon namon ang hilikuton sa inaway paagi sa pagsoldado. Sa tion sang paghambalanay nagsiling kami: “Kon mapamatud-an ninyo gikan sa Biblia nga ang kalag dimamalatyon kag nga mapalangit kami kon mapatay kami sa inaway, masoldado kami.” Siempre, indi nila mapamatud-an ina, kag indi nila luyag nga padayunon pa ang paghambalanay.
Sang 1941 natapos ang akon sentensia sa pagkabilanggo, kag nagpaabot ako nga makaupod liwat ang akon pamilya. Sa baylo, gindala ako nga nakadenahan sa isa ka base sang mga soldado sa Sárospatak, Hungary. Sang pag-abot namon, ginhatagan ako sing kahigayunan nga mabuy-an. “Ang dapat mo lamang himuon,” siling sa akon, “amo ang pagpirma sining pangako nga magabayad ikaw sing 200 ka pengö kon makapauli ka na.”
“Paano ini posible?” pamangkot ko. “Para sa ano ang kuwarta?”
“Bilang kabaylo sang kuwarta,” siling sa akon, “magabaton ka sing sertipikasyon nga wala ikaw makapasar sa medical examination para sa soldado.”
Mabudlay ini desisyunan para sa akon. Kapin sa isa ka tuig nga gintratar ako sing ditawhanon; nakapoy na ako. Karon paagi sa pagpasugot nga magbayad sing kuwarta, mahimo ako hilwayon. “Hunahunaon ko ini,” kumodkumod ko.
Ano ang akon desisyon? Ginapamensar ko ang akon asawa kag kabataan. Sadto nga tion nakabaton ako sing sulat halin sa isa ka masigka-Cristiano nga nagpalig-on sa akon. Ginkutlo niya ang Hebreo 10:38, diin ginkutlo ni apostol Pablo ang mga pinamulong ni Jehova: “ ‘Ang akon isa nga matarong magakabuhi bangod sa pagtuo,’ kag, ‘kon mag-isol sia, ang akon kalag walay kahamuot sa iya.’ ” Wala magdugay pagkatapos sadto, duha ka Hungaryo nga opisyal sa kuwartel ang nakighambal sa akon, ang isa nagsiling: “Wala ka lang makahibalo kon daw ano ang pagtahod namon sa imo bangod sang imo malig-on kaayo nga pagsakdag sa mga prinsipio sang Biblia! Padayuna ina!”
Sang masunod nga adlaw nagkadto ako sa mga tawo nga nagtanyag sa akon sang akon kahilwayan kabaylo sang 200 ka pengö kag nagsiling: “Sanglit gintugutan ni Jehova nga Dios nga mabilanggo ako, sia man ang magapangita sing paagi nga makaguwa ako. Indi ko pagbaklon ang akon kahilwayan.” Gani ginsentensiahan ako sing napulo ka tuig nga pagkabilanggo. Apang indi yadto ang katapusan sang mga pagtinguha nga magkompromiso ako. Nagtanyag ang korte nga hilwayon ako kon magpasugot ako nga magsoldado sa sulod sang duha lamang ka bulan, kag bisan indi gani ako magdala sing armas! Wala ko man ginbaton yadto nga tanyag, kag ginbilanggo ako.
Nagdugang ang Paghingabot
Ginbilanggo ako liwat sa Pécs. Sadtong tion ang pagpaantos sa akon naggrabe pa gid. Ginbaklid kag gingapos ang akon mga kamot, kag ginbitay ako paagi sa sini sa sulod sang mga duha ka oras. Subong resulta, nabali ang akon duha ka abaga. Yadtong pagpaantos ginsulitsulit sa sulod sang mga anom ka bulan. Ginapasalamatan ko gid si Jehova nga wala ako mag-ampo.
Sang 1942 ang amon grupo—mga bilanggo sang politika, mga Judiyo, kag 26 ka Saksi ni Jehova—gindala sa siudad sang Kursk sa isa ka lugar nga ginateneran sang mga soldado sang Alemanya. Gintugyan kami sa mga Aleman, kag ginpaobra nila ang mga bilanggo sa pagdala sing mga pagkaon, mga armas, kag mga panapton sa mga soldado sa patag-awayan. Ginpangindian namon nga mga Saksi ang obra bangod ginalapas sini ang amon Cristianong neutralidad. Subong resulta, ginbalik kami sa mga Hungaryo.
Sang ulihi, ginbilanggo kami sa lokal nga prisuhan sa Kursk. Pila ka adlaw nga ginkastigo kami sing tatlo ka beses kada adlaw sang guma nga mga batuta. Ginhan-usan ako sa dungandungan kag natumba ako. Samtang ginakastigo ako, namensar ako, ‘Indi tuman kabudlay ang mapatay.’ Nagpalaminhod ang akon bug-os nga lawas, gani wala ako sing nabatyagan. Tatlo ka adlaw nga wala gid kami ginpakaon. Dayon gindala kami sa korte, kag anom ang ginsentensiahan sing kamatayon. Sang ginpatuman ang sentensia, 20 ang nabilin sa amon.
Ang naeksperiensiahan nga mga pagtilaw sa pagtuo sadtong mga adlaw sa Kursk sang Oktubre sang 1942 amo ang pinakagrabe nga naatubang ko. Ang amon balatyagon ginpahayag sing maayo ni Hari Josafat sang una sang ang iya katawhan nag-atubang sa madamo kaayo nga kaaway: “Wala kami sing kusog batok sa sining daku nga kadam-an nga nagkari batok sa amon; kag indi kami makahibalo kon ano ang amon himuon, apang ang amon mga mata yara sa imo.”—2 Cronica 20:12.
Gindala kami nga 20 sa guwa agod pakutkuton sang amon lulubngan, nga ginabantayan sang 18 ka Hungaryo nga soldado. Sang makatapos kami kutkot, ginsilingan kami nga may napulo kami ka minuto sa pagpirma sing dokumento, nga ang bahin sini mabasa: “Ang panudlo sang mga Saksi ni Jehova sayop. Indi na ako magpati sa sini ukon magsakdag sini. Magapakig-away ako para sa pungsod nga Hungary . . . Ginapamatud-an ko paagi sa akon pirma nga magabuylog ako sa Iglesia Katolika Romana.”
Pagkatapos sang dies minutos may nagmando: “Magliso sa tuo! Martsa padulong sa lulubngan!” Dayon ang mando: “Una kag ikatlo nga bilanggo panaug sa buho!” Ining duha ginhatagan sing dugang pa nga dies minutos sa pagpamat-od nga pirmahan ang dokumento. Ang isa sang mga soldado nagpakiluoy: “Bayai ang inyo pagtuo kag magguwa sa lulubngan!” Wala sing naghambal. Dayon gintiro sila nga duha sang nagadumala nga opisyal.
“Ano ang himuon sa nabilin sa ila?” pamangkot sang isa ka soldado sa nagadumala nga opisyal.
“Gapusa sila,” sabat niya. “Paantuson pa gid naton sila kag tiruhon sa ala seis sang aga.”
Hinali nga hinadlukan ako, indi bangod mapatay ako, kundi nga basi indi ko maagwanta ang pagpaantos kag magkompromiso. Gani nagtikang ako paabante kag nagsiling: “Sir, nakasala man kami pareho sa amon kauturan nga imo gintiro bag-o lang. Ngaa indi mo man kami pagtiruhon?”
Apang wala nila ini ginhimo. Gingapos kami nga ginabaklid ang amon mga kamot. Dayon ginbitay kami paagi sa amon mga kamot. Kon malipong kami, ginabasyahan nila kami sing tubig. Terible gid ang sakit bangod ang bug-at sang lawas nagbali sang amon mga abaga. Ining pagpaantos nagpadayon sa sulod sang mga tatlo ka oras. Nian, sing hinali, may mando nga indi na pagtiruhon ang mga Saksi ni Jehova.
Pagsaylo sa Sidlangan—Dayon Pagpalagyo
Tatlo ka semana sang ulihi, ginpamartsa kami nga nagalinya sa sulod sang pila ka adlaw tubtob nakalab-ot kami sa pangpang sang Don River. Ginsilingan kami sang mga nagadumala nga indi na kami pagpabalikon nga buhi. Kon adlaw, ginapaobra kami sing wala pulos, ginapakutkot sing mga kanal kag dayon ginapatampukan ini. Kon gab-i limitado ang amon paglakatlakat.
Sa akon pagtan-aw sa kahimtangan, may duha ka posibilidad. Mahimo kami mapatay diri mismo, ukon mahimo kami makapalagyo gikan sa mga Aleman kag magsurender sa mga Ruso. Tatlo lamang sa amon ang namat-od nga magtinguha sa pagpalagyo patabok sa nagayelo nga Don River. Sang Disiembre 12, 1942, nangamuyo kami kay Jehova kag nagpalagyo. Nakalab-ot kami sa kuta sang mga Ruso kag gilayon nga ginbilanggo sa prisuhan sa kampo nga may mga 35,000 ka bilanggo. Sang tigpamulak, mga 2,300 ka bilanggo lamang ang nabilin nga buhi. Ang iban napatay bangod sa gutom.
Kahilwayan Apang Dugang Pa nga Trahedya
Nalampuwasan ko ang mga inaway, lakip ang pila ka bulan pagkatapos sini, subong isa ka bilanggo sang mga Ruso. Sa katapusan, sang Nobiembre 1945, nakapauli gid man ako sa Zahor. Nagpigaw ang amon ulumhan, gani nagsugod naman ako liwat. Gin-uma sang akon asawa kag kabataan ang uma sa tion sang inaway, apang sang Oktubre 1944, sang nagsampot ang mga Ruso, gin-ibakwit sila sa sidlangan. Ang tanan namon nga ginapanag-iyahan ginkawat.
Ang malain pa sa tanan, sang nagpauli ako, nagamasakit sing malubha ang akon asawa. Sang Pebrero 1946, napatay sia. Treintay otso anyos lamang sia sadto. Diutay lang gid ang amon tion nga magkalipay sa amon pag-upod liwat sa tapos sang kapin sa lima ka malawig, mabudlay nga tinuig sang pagbulagay.
Nakasapo ako sing lugpay sa akon espirituwal nga kauturan, sa pagtambong sa mga miting kag sa pagpakigbahin sa pamalaybalay nga ministeryo. Sang 1947, nakahulam ako sing kuwarta agod makalakbay padulong sa Brno, mga 400 kilometros nga paglakbay, sa pagtambong sing isa ka kombension. Didto upod sa akon Cristianong kauturan, lakip si Nathan H. Knorr, presidente anay sang Watch Tower Bible and Tract Society, nabaton ko ang daku nga paglipay kag pagpalig-on.
Wala maglawig ang amon kahilwayan pagkatapos sang inaway. Sang 1948 ginpigos kami sang mga Komunista. Madamo sang kauturan nga nagapanguna sa hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia ang gindakop sang 1952, kag gintugyan sa akon ang pag-atipan sa mga kongregasyon. Sang 1954, gindakop man ako kag ginsentensiahan sing apat ka tuig nga pagkabilanggo. Ang akon anak nga lalaki nga si Ján, kag ang iya anak nga lalaki nga si Juraj ginbilanggo man bangod sang paghupot nila sang ila Cristianong neutralidad. Nabilanggo ako sing duha ka tuig sa prisuhan sa estado sang Pankrác sa Prague. Gindeklarar ang amnestiya sang 1956, kag ginpaguwa ako.
Kahilwayan Gid Man sa Katapusan!
Sang ulihi, sang 1989, nadula ang paghugakom sang Komunismo sa Czechoslovakia, kag ang hilikuton sang mga Saksi ni Jehova ginrehistro sing legal. Sa amo, hilway kami sa pagtipon sing tingob kag sa pagbantala sing dayag. Sadtong tion may halos isa ka gatos ka Saksi sa Zahor, nga nagakahulugan nga mga 1 sa kada 10 ka tawo sa minuro ang Saksi. Sang nagligad nga pila ka tuig, nagpatindog kami sing isa ka matahom, daku nga Kingdom Hall sa Zahor, nga makapapungko sang mga 200.
Mapigaw na ang akon panglawason, gani ginapasakay ako sang mga kauturan pakadto sa Kingdom Hall. Nalipay ako sa pagtambong didto kag sa pagkomento sa Pagtinuon sa Lalantawan. Nalipay gid ako nga makita ang tatlo ka henerasyon sang akon pamilya nga nagaalagad tanan kay Jehova, lakip ang pila ka kaapuhan. Isa sa ila ang nangin nagalakbay nga manugtatap sang mga Saksi ni Jehova sa Czechoslovakia tubtob nga ang iya mga responsabilidad sa pamilya nag-upang sa iya nga magpadayon.
Nagapasalamat ako kay Jehova sa pagpabakod sa akon sa tion sang akon madamo nga pagtilaw. Ang pagsentro sang akon atension sa iya—“subong sang pagtan-aw sa Isa nga dimakita”—amo ang nagsakdag sa akon. (Hebreo 11:27) Huo, nabatyagan ko ang iya gamhanan nga kamot sa paghilway. Amo kon ngaa, bisan karon, padayon ko nga ginatinguhaan nga makatambong sa mga miting sa kongregasyon kag makapakigbahin sa pagbantala sang iya ngalan sa publiko nga ministeryo tubtob sa masarangan ko.
[Retrato sa pahina 25]
Ang Kingdom Hall sa Zahor
[Retrato sa pahina 26]
Ginaapresyar ko ang pribilehiyo sang pagkomento sa Pagtinuon sa Lalantawan