Nagahinguyang Ka Bala sing Tion Upod sa Imo Pamilya?

ANG Hapones nga mga Amay Ginapalangga—Bisan Pa Masako sa Pagtrabaho kag Wala Nagapakighampang sa Ila Kabataan.” Sang nagligad nga pila ka tuig ini nga pangulong-dinalan nagguwa sa Mainichi Shimbun. Ginreport sang artikulo nga 87.8 porsiento sang Hapones nga kabataan nga ginsurbe sang gobierno ang nagpabutyag sang ila handum nga atipanon ang ila mga amay sa palaabuton. Apang, sa Ingles nga edisyon sang pamantalaan, amo man nga report ang nagguwa sa idalom sang tuhay nga pangulong-dinalan. Ini mabasa “Mga Amay kag mga Anak: Isa ka Kaso Sang Pagpatumbaya.” Indi kaangay sa Hapones nga edisyon, ginpadaku sang artikulo ang isa pa ka bahin sang amo nga surbe: Sa tagsa ka adlaw sang trabaho, ang Hapones nga mga amay nagahinguyang lamang sing 36 minutos upod sa ila kabataan. Kon ipaanggid, ang mga amay sa Alemanya nagahinguyang sing 44 minutos upod sa ila kabataan sa ordinaryo nga adlaw sang semana, kag sa Estados Unidos, 56 minutos.

Indi lamang mga amay ang nagahinguyang sing diutay nga tion upod sa ila kabataan. Labi nga nagadamo nga mga iloy ang nagatrabaho sa guwa sang puluy-an. Halimbawa, madamo sang nagasolo nga mga iloy ang nagatrabaho sing sekular agod masagod ang pamilya. Subong resulta, ang tion nga ginahinguyang sang mga ginikanan—mga amay kag mga iloy—upod sa ila kabataan nabuhinan.

Nasapwan sang isa ka pagtuon sa kapin sa 12,000 ka pamatan-on sa Amerika sang 1997 nga ang mga pamatan-on nga may suod nga kaangtanan sa ila mga ginikanan mahimo nga indi masyado mahul-an sa emosyon, maghunahuna nga maghikog, magmasingki, ukon maggamit sing makapagiyan nga mga butang. Kag ang isa ka manugpanalawsaw nga nadalahig sa maid-id nga pagtuon nagsiling: “Indi ka mangin suod sa kabataan luwas kon yara ka para sa ila.” Ang paghinguyang sing tion upod sa inyo kabataan kag ang pagpakighambal sa ila importante gid.

Ang Kal-ang sa Komunikasyon

Ilabi na nga madali mabiktima sang pagkaguba sang komunikasyon amo ang mga pamilya nga ang isa ka ginikanan wala nagapauli sa balay bangod sang malayo nga ginaobrahan. Sa pagkamatuod, ang kal-ang sa komunikasyon wala lamang nagakatabo sa mga pamilya nga ang isa ka ginikanan wala nagapauli sa balay. Ang pila ka ginikanan, bisan pa nagapuyo sa balay, nagalakat na sa trabaho antes magbugtaw ang ila kabataan kag nagapauli nga katulog na sila. Agod matumbasan ang pagkawala sing komunikasyon nga resulta sini, ang pila ka ginikanan nagahinguyang sing tion upod sa pamilya sa mga talipuspusan sang semana kag sa mga adlaw nga wala sing trabaho. Nagahambal sila nahanungod sa paghinguyang sing “de-kalidad” nga tion upod sa ila kabataan.

Apang, matumbasan bala sang de-kalidad nga tion ang diutay nga tion nga ginahinguyang upod sa kabataan? Ang manugpanalawsaw nga si Lau­rence Stein­berg nagsabat: “Sa kabilugan, ang kabataan nga nagahinguyang sing mas madamo nga tion upod sa ila mga ginikanan mas maayo sangsa kabataan nga nagahinguyang sing diutay nga tion. Daw mabudlay katama tumbasan inang diutay nga tion. Ang ideya tuhoy sa de-kalidad nga tion ginhatagan sing daku katama nga balor.” Amo gid sina ang ginbatyag sang isa ka babayi sa Burma. Ang iya bana—isa ka tipiko nga Hapones nga lalaki—nagapauli halin sa ulubrahan sa ala una ukon alas dos kada aga. Walay sapayan nga nagahinguyang sia sing tion upod sa iya pamilya sa mga talipuspusan sang semana, ang iya asawa nagsiling: “Ang tion nga yara ka sa puluy-an kon Sabado kag Domingo indi makatumbas sa tion nga wala ka upod sa imo pamilya sa nabilin nga inadlaw sang semana. . . . Mahimo bala nga indi ka magkaon sa iban nga adlaw sang semana kag tingbon mo na lang ang pagkaon sa mga Sabado kag Domingo?”

Kinahanglanon ang Daku nga Panikasog

Ang paghupot sing maayo nga komunikasyon sa pamilya mas mahapos hambalon sangsa himuon. Bangod sang kinahanglanon nga mangita sing palangabuhian kag mag-aman para sa pamilya mabudlay para sa isa ka amay ukon sa isa ka nagaobra nga iloy nga maghinguyang sing tion upod sa pamilya. Madamo, nga bangod sang mga kahimtangan napahilayo sila sa puluy-an, ang regular nga nagatawag sa telepono ukon nagasulat. Apang magkaupod man sa puluy-an ukon indi, kinahanglan ang daku nga panikasog agod mahuptan ang maayo nga komunikasyon sa pamilya.

Ang mga ginikanan nga nagapatumbaya sa pagkomunikar sa ila pamilya magabayad bangod sang ila pagpatumbaya. Ang isa ka amay nga naghinguyang sing diutay nga tion upod sa iya pamilya, wala gani nagakaon upod sa ila, nag-atubang sing dimaayo nga mga resulta. Ang iya anak nga lalaki nangin masingki, kag ang iya anak nga babayi nadakpan nga nagapangaw-it sa balaligyaan. Isa ka Domingo sang aga, samtang buot na maglakat ang amay pakadto sa golf course, nagpamulugso ang anak nga lalaki. “Si nanay lang bala ang ginikanan sa sini nga puluy-an?” singgit niya. “Si Nanay ang nagadesisyon tanan sa pamilya. Tay, wala gid ikaw . . . ,” panalambiton sang anak nga lalaki.

Yadto nga mga pulong nagpahunahuna sa amay. Sang ulihi namat-od sia nga, sa pag-umpisa, dapat sia magpamahaw upod sa pamilya. Sang primero, sia lamang kag ang iya asawa ang nagapamahaw nga magkaupod. Amat-amat nga nagbuylog ang kabataan, kag ang lamesa nga ginapamahawan nangin duog sang komunikasyon. Nagdul-ong ini sa pagpanihapon sing tingob sang pamilya. Sa amo, ang amay nagapanikasog nga masalbar ang iya pamilya gikan sa bug-os nga pagkaguba.

Bulig Gikan sa Pulong Sang Dios

Ginapalig-on sang Biblia ang mga ginikanan nga maghinguyang sing tion sa pagkomunikar sa ila kabataan. Paagi kay manalagna Moises, ang mga Israelinhon ginsugo: “Pamatii, O Israel: si Jehova nga aton Dios isa nga Jehova. Kag dapat mo higugmaon si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga kusog. Kag ining mga pulong nga ginasugo ko karon sa imo mangin sa imo tagipusuon; kag dapat mo ini ipatudok sa imo anak kag ihambal ini kon nagalingkod ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan kag kon nagahigda ka kag kon nagabangon ka.” (Deuteronomio 6:4-7) Huo, kita nga mga ginikanan dapat maghimo sing paagi nga makahinguyang sing tion upod sa aton pamilya agod mapatudok naton ang mga pulong sang Dios sa hunahuna kag tagipusuon sang kabataan.

Makawiwili nga ginpakita sang ginhinambitan kaina nga surbe sang 1997 sa kapin sa 12,000 ka pamatan-on sa Amerika nga “sa halos 88% . . . sang populasyon nga nagsiling nga may relihion sila, ang ginapatungod nga importansia sa relihion kag pangamuyo nakaamlig.” Nahisayran sang matuod nga mga Cristiano nga ang nagakaigo relihioso nga pagtudlo sa puluy-an nagaamlig sa mga pamatan-on batok sa mga butang subong sang pag-abuso sa nagapagiyan nga butang, emosyonal nga kalisdanan, paghikog, kasingki, kag iban pa.

Ginabatyag sang pila ka ginikanan nga mabudlay ang pagpangita sing tion para sa pamilya. Ilabi na nga subong sini sa nagasolo nga mga iloy, nga malipay kuntani nga maghinguyang sing tion upod sa ila kabataan apang kinahanglan nga magtrabaho sing sekular. Paano sila makasal-ot sing hamili nga tion agod mangin kaupod sang ila pamilya? “Bantayi ang praktikal nga kaalam kag ang ikasarang sa paghunahuna,” siling sang Biblia. (Hulubaton 3:21) Sarang magamit sang mga ginikanan ang “ikasarang sa paghunahuna” agod makahatag sing tion para sa pamilya. Paano?

Kon ikaw isa ka nagaobra nga iloy nga ginakapoy pagkatapos sang bug-os-adlaw nga pagtrabaho, ngaa indi mo pagpangabayon ang imo kabataan nga buligan ikaw sa pagluto? Ining ginahinguyang nga tion nga magkaupod magahatag sing kahigayunan nga mangin suod sa isa kag isa. Sa umpisa, ang pagpabulig sa imo kabataan mahimo magkinahanglan sing kapin nga tion. Apang, sa indi madugay, masapwan mo nga makalilipay ini kag makakinot pa gani sa tion.

Mahimo nga isa ikaw ka amay nga madamo gid sing hilimuon sa mga talipuspusan sang semana. Ngaa indi mo paghimuon ang pila sining hilikuton upod sa imo kabataan? Mahimo ka makapakighambal sa ila samtang nagaobra kamo nga magkaupod kag sa amo man nga tion makahatag ka sa ila sing mapuslanon nga paghanas. Ang laygay sang Biblia nga ipatudok ang mga pulong sang Dios sa imo anak nagapalig-on sa imo nga makighambal sa ila ‘kon nagalingkod ka sa imo balay, nagalakat sa dalan’—sa pagkamatuod, sa tanan nga kahigayunan. Pagpakita sing “praktikal nga kaalam” ang pagpakighambal sa imo kabataan samtang nagapangabudlay kamo nga magkaupod.

Ang paghinguyang sing tion upod sa imo pamilya nagaresulta sa nagadugay nga mga padya. ‘Sa mga nagakonsultahanay may kaalam,’ siling sang hulubaton sa Biblia. (Hulubaton 13:10) Paagi sa paghinguyang sing tion sa pagkomunikar sa imo pamilya, mahatagan mo sila sing maalamon nga panuytoy sa paghimakas sa matag-adlaw nga kabuhi. Ining panuytoy nga ginahatag karon makakinot sing daku nga tion kag kasakit sa palaabuton. Dugang pa, makahatag ini sing kalipay sa imo kag sa ila man. Agod mahatag ini nga panuytoy dapat ka magkuha sing bugana nga kaalam nga masapwan sa Pulong sang Dios, ang Biblia. Gamita ini sa pagtudlo sa imo kabataan kag sa pagtuytoy sa mga tikang sang imo pamilya.—Salmo 119:105.

[Laragway sa pahina 4]

Ang mga pamatan-on nga may suod nga kaangtanan sa ila mga ginikanan mahimo nga indi masyado mahul-an sa emosyon

[Laragway sa pahina 5]

Ang maayo nga komunikasyon nagaresulta sa bugana nga padya sa kabuhi sang pamilya

[Laragway sa pahina 6]

Samtang nagapangabudlay ikaw upod sa imo anak, mahimo ka makapakighambal kag makahatag sing mapuslanon nga paghanas