Saulo—Isa ka Pinili nga Suludlan sa Ginuo

SI Saulo sang Tarsus isa ka makatalagam nga kaaway sang mga sumulunod ni Cristo. Apang may tuhay nga palaabuton nga gintigana ang Ginuo para sa iya. Si Saulo mangin talalupangdon nga tiglawas sang tulumuron mismo nga ginpamatukan niya sing tama. Si Jesus nagsiling: “Ini nga tawo [Saulo] isa ka pinili nga suludlan sa akon agod dalhon ang akon ngalan sa mga pungsod kag subong man sa mga hari kag sa mga anak sang Israel.”​—Binuhatan 9:15.

Ang kabuhi ni Saulo subong “isa ka manugtampalas” bug-os nga nagbalhin sang ginpakitaan sia sing kaluoy kag nangin “pinili nga suludlan” ni Ginuong Jesucristo. (1 Timoteo 1:12,13) Ang mga kusog nga nagpahulag agod makigbahin sa pagbato kay Esteban kag sa iban pa nga pagsalakay sa mga disipulo ni Jesus may tuhay na gid nga mga tulumuron sang si Saulo nangin ang Cristianong si apostol Pablo. Maathag nga may nakita si Jesus nga maayong mga kinaiya kay Saulo. Ano nga mga kinaiya? Sin-o si Saulo? Paano nakabulig ang iya gindak-an nga mangin bagay sia gamiton sa pagpauswag sang matuod nga pagsimba? May matun-an bala kita gikan sa iya inagihan?

Ang Gindak-an nga Pamilya ni Saulo

Sang ginpatay si Esteban pagkatapos lamang sang Pentecostes 33 C.E., si Saulo “isa ka pamatan-on.” Sang nagsulat kay Filemon sang mga 60-61 C.E., sia “isa ka tawo nga tigulang.” (Binuhatan 7:58; Filemon 9) Nagpanugda ang mga iskolar nga, suno sa dumaan nga pagbulubanta sa edad, ang “pamatan-on” mahimo nagapatuhoy sa pang-idaron sa ulot sang 24 kag 40 anyos, samtang ang “isa ka tawo nga tigulang” nagapangidaron sing 50 tubtob 56 anyos. Sa amo ayhan natawo si Saulo pila lang ka tuig nga matawo si Jesus.

Nagkabuhi anay ang mga Judiyo sa madamo nga bahin sang kalibutan. Ang pagpamihag, pag-ulipon, pagtapok, pagnegosyo, kag hungod nga pagsaylo amo ang pila sang mga kabangdanan sang ila pag-alaplaag halin sa Judea. Bisan pa ang iya pamilya naggikan sa mga Judiyo nga nag-alaplaag, ginapadaku ni Saulo ang ila pagtuman sa Kasuguan, nagasiling nga sia “ginsirkunsidar sa ikawalo nga adlaw, halin sa pamilya ni Israel, sa tribo ni Benjamin, isa ka Hebreo nga natawo sa mga Hebreo; nahanungod sa kasuguan, isa ka Fariseo.” Ang ngalan ni Saulo pareho sa Hebreo nga ngalan sang bantog nga katapo sang iya tribo​—⁠ang una nga hari sang Israel. Bangod nabun-ag nga Romano, si Saulo sang Tarsus may Latin man nga ngalan, nga Paullus.—Filipos 3:5; Binuhatan 13:21; 22:25-29.

Ang pagbun-ag kay Saulo subong isa ka Romano nagkahulugan nga isa sang iya katigulangan nga lalaki ang nakakuha sing pribilehiyo sang pagkabanwahanon. Paano? May pila ka mga posibilidad. Wala labot nga mapanubli ang pagkabanwahanon, mahatag ini sa mga indibiduwal ukon mga grupo bangod sang pinasahi nga mga merito, bangod sang politikal lamang nga pahito, ukon subong isa ka padya para sa tumalagsahon nga serbisyo sa Estado. Ang ulipon nga makasarang magbakal sang iya kahilwayan gikan sa isa ka Romano, ukon ang isa nga ginhilway sang isa ka Romano nga banwahanon, mahimo man mangin isa ka Romano. Amo man ang isa anay ka soldado sa hangaway kon mapahalin na sia sa Romanong hangaway. Mangin banwahanon man sa ulihi ang mga tumandok nga nagapuyo sa mga kolonya sang Roma. Ginsiling man nga sa pila ka tion ang pagkabanwahanon ginbakal sa daku nga bili. Wala pa mahibalui kon paano nangin banwahanon ang pamilya ni Saulo.

Nahibaluan naton nga naghalin si Saulo sa Tarsus, ang panguna nga siudad kag kabisera sang Romanong probinsia sang Cilicia (karon sa nabagatnan nga Turkey). Bisan pa madamo nga Judiyo ang nagapuyo sa sinang lugar, ang pagkabuhi didto nagpadayag man kay Saulo sa kultura sang mga Gentil. Ang Tarsus isa ka daku kag mahamungaya nga siudad nga kilala subong sentro sang Helenistiko, ukon Griego, nga pagtulun-an. Ang populasyon sini sang unang siglo ginbulubanta nga sa ulot sang 300,000 kag 500,000. Sentro ini sang negosyo sa panguna nga alagyan sa ulot sang Asia Minor, Siria, kag Mesopotamia. May kabuganaan sa Tarsus bangod sang komersio kag sang pagkamauyahon sang palibot nga kapatagan, nga panguna nga nagapatubas sing uyas, alak, kag lino. Gikan sa mauswagon nga industriya sini sa tela naghalin ang bulbul sang kanding nga tela nga ginahimo nga tolda.

Ang Edukasyon ni Saulo

Si Saulo, ukon Pablo, nagpangabudlay sing bunayag agod maamanan ang iya kaugalingon kag masakdag ang iya hilikuton subong misyonero paagi sa paghimo sing mga tolda. (Binuhatan 18:2, 3; 20:34) Ang palangabuhian nga paghimo sing tolda kinaandan sa iya tumandok nga siudad, ang Tarsus. Mahimo nga natun-an ni Saulo ang paghimo sing tolda halin sa iya amay sang bata pa sia.

Ang ihibalo ni Saulo tuhoy sa mga lenguahe—ilabi na ang iya pagkasampaton sa Griego, ang kinaandan nga hambal sang Emperyo sang Roma​—nakabulig man sing daku sa iya hilikuton subong misyonero. (Binuhatan 21:37–22:2) Ang mga nagausisa sang iya mga sinulatan nagasiling nga maayo gid ang iya Griego. Ang iya bokabularyo indi kinaraan ukon di-kinaandan kundi sa baylo, pareho sa Septuagint, ang Griego nga badbad sang Hebreong Kasulatan nga masami niya nga ginbalikwat ukon ginalubad sa iban nga tinaga. Bangod sining pamatuod, ginahaumhaum sang lainlain nga mga iskolar nga nakabaton si Saulo sing di-magkubos maayo nga edukasyon sa elementarya sa Griego, ayhan sa isa ka Judiyo nga eskwelahan. “Sang una nga panahon ang mas maayo nga edukasyon—labaw sa tanan ang Griego nga edukasyon—indi nga walay bayad; kinaandan ini nga nagakinahanglan sang materyal nga pagsakdag,” siling sang iskolar nga si Martin Hengel. Sa amo ang edukasyon ni Saulo nagapahangop nga naghalin sia sa prominente nga pamilya.

Mahimo nga sang nagaedad si Saulo sing 13 ukon kubos pa, nagpadayon sia sang iya pagtuon sa Jerusalem, mga 840 kilometros ang kalayuon sa ila puluy-an. Nangin estudyante sia ni Gamaliel, isa ka bantog kag ginakilala nga manunudlo sang tradisyon sang Fariseo. (Binuhatan 22:3; 23:6) Yadto nga mga pagtuon, nga kaanggid karon sa edukasyon sa unibersidad, nagbukas sing kahigayunan nga magbantog sa Judaismo.a

Gingamit sing Maayo ang mga Ikasarang

Bangod natawo sa isa ka pamilya nga Judiyo sa isa ka Helenistiko kag Romano nga siudad, bahin si Saulo sang tatlo ka klase sang katawhan. Ang isa ka internasyonal, madamo sing lenguahe nga ginhalinan, walay duhaduha nga nagbulig sa iya nga mangin “tanan nga butang sa tanan nga sahi sang tawo.” (1 Corinto 9:19-23) Ang iya Romano nga pagkabanwahanon nagpahanugot sang ulihi sa iya nga pangapinan sing legal ang iya ministeryo kag dalhon ang maayong balita sa atubangan sang pinakamataas nga awtoridad sa Emperyo sang Roma. (Binuhatan 16:37-40; 25:11, 12) Siempre pa, ang ginhalinan, edukasyon, kag personalidad ni Saulo nahibaluan sang ginbanhaw nga si Jesus, nga nagsiling kay Ananias: “Kadto ka, kay ini nga tawo isa ka pinili nga suludlan sa akon agod dalhon ang akon ngalan sa mga pungsod kag subong man sa mga hari kag sa mga anak sang Israel. Bangod ipakita ko sa iya sing maathag kon ano kadamo sang butang nga pagaantuson niya tungod sa akon ngalan.” (Binuhatan 9:13-16) Daku gid nga bulig ang kakugi ni Saulo, sang ginsaylo ini sa husto nga direksion, sa pagpalapnag sang mensahe sang Ginharian sa malayo nga mga teritoryo.

Ang pagpili ni Jesus kay Saulo para sa pinasahi nga komisyon isa ka tumalagsahon nga hitabo sa Cristianong maragtas. Apang, ang tanan nga Cristiano karon may indibiduwal nga mga ikasarang kag mga kinaiya nga sarang magamit sing epektibo sa pagpalapnag sing maayong balita. Sang nahangpan ni Saulo ang luyag ni Jesus nga himuon niya, wala sia mag-isol. Ginhimo niya ang iya masarangan agod mapauswag ang intereses sang Ginharian. Ikaw man bala?

[Footnote]

[Kahon/Laragway sa pahina 30]

Pagparehistro kag Pagpamatuod sang Pagkabanwahanon sa Roma

Ang pagparehistro sang lehitimo nga kabataan sang mga banwahanon sang Roma ginpasad ni Augusto paagi sa duha ka kasuguan nga gin-aprobahan sang 4 kag sang 9 C.E. Dapat magparehistro sa sulod sang 30 ka adlaw sa pagkabun-ag. Sa mga probinsia, ang isa ka pamilya dapat maghimo sing deklarasyon sa atubang sang isa ka mahistrado sa nagakaigo nga opisina sang pangpubliko nga mga rekord, nagapahibalo nga ang bata lehitimo kag may Romano nga pagkabanwahanon. Ginaparehistro man ang ngalan sang mga ginikanan, ang sekso kag ngalan sang bata, kag ang petsa sang pagkabun-ag. Antes pa ginpatuman ining mga kasuguan, ang pagparehistro sang mga banwahanon sa tanan nga banwa, kolonya, kag distrito sang Roma ginabag-o kada lima ka tuig paagi sa sensus.

Sa amo mapakilala kon ano ang pagkabanwahanon sang isa paagi sa pagpatuhoy sa koleksion sang nahuptan sing maayo nga mga rekord. Ang masaligan nga mga kopya sinang mga rekord makuha sa porma sang mabulubitbit kag human sa kahoy nga mga diptych (mapilo nga mga tapitapi). Suno sa pila ka iskolar, sang nagpakilala si Pablo subong banwahanon sang Roma, mahimo nga may yara sia pamatuod. (Binuhatan 16:37; 22:25-29; 25:11) Bangod ang Romanong pagkabanwahanon gintamod nga may “balaan nga kalidad” kag naghatag sa isa ka tawo sing madamong pribilehiyo, isa gid ka serioso nga sala ang pagpalsipikar sina nga mga dokumento. Ang pagpalsipikar sang pagkabanwahanon sang isa may silot nga kamatayon.

[Kapsion]

Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., New York

[Kahon/Laragway sa pahina 31]

Ang Romano nga Ngalan ni Saulo

Ang ngalan sang tagsa ka banwahanon sang Roma sa dimagkubos may tatlo ka bahin. May ginhatag sa iya nga ngalan, apelyido (naangot sa iya tribo, ukon gens), kag hayo. Ang isa ka bantog nga halimbawa amo si Gayo Julio Cesar. Wala ginasambit sang Biblia ang bug-os nga Romanong mga ngalan, apang ang sekular nga mga rekord nagasugid sa aton nga si Agripa amo si Marco Julio Agripa. Si Galio amo si Lucio Junio Galio. (Binuhatan 18:12; 25:13) Ang mga halimbawa sa Kasulatan sang naulihi nga duha sa tatlo ka ngalan sang isa ka tawo amo ang Poncio Pilato (ang inskripsion sa ubos), Sergio Paulo, Claudio Lisias, kag Porcio Festo.—Binuhatan 4:27; 13:7; 23:26; 24:27.

Indi mapat-od kon bala ang Paulo amo ang una nga ngalan ni Saulo ukon ang iya hayo. Kinaandan na sadto nga magdugang sing isa pa ka ngalan nga itawag sa isa ka persona sang iya pamilya kag mga kakilala. Sing bulosbulos, ang di-Romano nga ngalan subong sang Saulo sarang magamit subong tal-us. “[Ang Saulo] indi gid bagay nga ngalan sa isa ka Romano,” siling sang isa ka iskolar, “apang bagay ini subong tumandok nga ngalan nga ihatag subong alyas sa isa ka Romano nga banwahanon.” Sa mga lugar nga nagagamit sing lainlain nga lenguahe, depende sa kahimtangan kon ano nga ngalan ang pilion sang isa nga gamiton.

[Kapsion]

Laragway sang Israel Museum, ©Israel Antiquities Authority