Dapat Ko Bala Paeskwelahon ang Akon Bata?

ANO ang batyagon mo kon indi ka makahibalo magbasa sang mga tinaga sa sini nga pahina? Ano kon indi ka makahibalo maghambal sang opisyal nga lenguahe sang inyo pungsod? Ano abi kon indi mo matudlo sa mapa sang kalibutan ang imo duta nga natawhan? Indi maisip nga kabataan ang magadaku sa sini gid nga kahimtangan. Kamusta naman ang imo bata?

Dapat mo bala paeskwelahon ang imo bata? Sa madamo nga mga pungsod, ang primarya kag sekundaryo nga edukasyon obligado kag masami nga wala bayad. Ginakabig sang Convention on the Rights of the Child ang pormal nga edukasyon nga isa ka sadsaran nga kinamatarong. Amo man sini ang pagtamod sang Universal Declaration of Human Rights. Apang, sa iban nga kadutaan, mahimo nga indi libre ang edukasyon kag mahimo nga isa ini ka pinansial nga lulan para sa mga ginikanan. Usisaon naton ini nga butang paagi sa mga mata sang Cristianong mga ginikanan nga nagahandum nga matudluan ang ila kabataan sa pagbasa kag pagsulat, paagi sa pormal nga pag-eskwela ukon sa iban pa nga mga paagi.

Mga Halimbawa sa Biblia sang mga Natudluan sa Pagbasa kag Pagsulat

Ang kalabanan nga mga alagad sang Dios nga ginasambit sa Biblia makahibalo magbasa kag magsulat. Ang mga apostoles ni Jesus nga sanday Pedro kag Juan mga Judiyong mangingisda apang ginsulat nila ang mga tulun-an sang Biblia sa Griego, indi sa ila Galileanhon nga dialekto.⁠a Mahimo gid nga ginpat-od sang ila mga ginikanan nga ang ila kabataan makabaton sing sadsaran nga edukasyon. Ang iban pa nga mga manunulat sang Biblia nga gintudluan man sa pagbasa kag pagsulat nagalakip sa manugbantay sing karnero nga si David, sa mangunguma nga si Amos, kag sa utod sa iloy ni Jesus nga si Judas, nga ayhan isa ka panday.

Si Job anay makahibalo magbasa kag magsulat, kag ginapakita sang tulun-an sa Biblia nga ginhingadlan sa iya nga may ihibalo sia tuhoy sa siensia. Mahimo nga may ikasarang man sia sa paghimo sing mga binalaybay, kay ang iya mga pinamulong nga ginbalikwat sa tulun-an sang Job mabinalaybayon. Kag nahibaluan naton nga ang una nga mga Cristiano makahibalo magbasa kag magsulat bangod nasapwan sa buka nga mga kulon ang mahimo Makasulatanhon nga mga komento nila.

Importante ang Edukasyon Para sa mga Cristiano

Ang tanan nga Cristiano dapat mag-uswag sa ila ihibalo sa Biblia agod mapahamut-an ang Dios. (Filipos 1:9-11; 1 Tesalonica 4:⁠1) Ang maukod nga paggamit sa Kasulatan kag napasad-sa-Biblia nga mga bulig sa pagtuon makapadasig sang espirituwal nga pag-uswag. Sanglit gin-aman sang Dios ang iya nasulat nga Pulong, ginapaabot niya nga makahibalo magbasa kag magsulat ang iya mga sumilimba. Mas madali iaplikar ang laygay sang Biblia kon mahangpan ini sang nagabasa. Sa pagkamatuod, mahimo nga kon kaisa dapat naton basahon ang pila ka bahin sing sulit-sulit agod mahangpan ang mga punto kag mapamalandungan ini.​​—⁠Salmo 119:104; 143:⁠5; Hulubaton 4:7.

Kada tuig, ang katawhan ni Jehova nagabaton sing ginatos ka pahina sang mapuslanon nga nasulat nga materyal nga ginhanda sa idalom sang pagtuytoy sang “matutom kag mainandamon nga ulipon.” (Mateo 24:45-​47) Ginabinagbinag sini nga mga literatura ang tuhoy sa pamilya, mga kustombre, relihion, siensia, kag madamo pa nga mga tema. Labing importante, nagaunod ini sing Makasulatanhon nga laygay tuhoy sa espirituwal nga mga butang. Kon ang imo kabataan indi makahibalo magbasa, mawasi nila ang madamo nga importante nga impormasyon.

Importante nga tun-an naton ang maragtas sang katawhan bangod nagabulig ini sa aton nga mahangpan kon ngaa kinahanglanon ang Ginharian sang Dios. Maayo man nga may mahibaluan kita sa geograpiya. Ang Biblia nagasambit sing madamo nga mga duog, subong sang Israel, Egipto, kag Gresya. Mapangita bala ini sang imo bata sa mapa sang kalibutan? Mapangita bala niya ang iya pungsod? Mahimo pa gani nga malimitehan ang ikasarang sang isa ka tawo sa pagtuman sang iya ministeryo sa isa ka duog nga gin-asayn sa iya kon indi sia makahibalo magbasa sing mapa.​​—⁠2 Timoteo 4:5.

Mga Pribilehiyo sa Kongregasyon

Ang Cristianong mga gulang kag ministeryal nga mga alagad may madamo nga salabton nga nagadalahig sang pagbasa. Halimbawa, may mga bahin nga dapat ihanda para sa mga miting sang kongregasyon. Kinahanglan nga irekord ang suplay nga mga literatura kag mga donasyon. Kon wala sing sadsaran nga edukasyon, mabudlayan gid ang isa ka tawo nga atipanon ining mga salabton sing epektibo.

Ang boluntaryo nga mga manugpangabudlay nagaalagad sa mga puluy-an Bethel sa bug-os nga kalibutan. Agod makakomunikar sing maayo ining mga boluntaryo kag mahimo nila ang ila mga katungdanan, subong sang pagbadbad sing mga literatura kag pagkay-o sing mga makinaryas, dapat nga makahibalo sila magbasa kag magsulat sa opisyal nga lenguahe sang pungsod nga ila ginapuy-an. Agod matigayon sang imo kabataan ining mga pribilehiyo, masami nga kinahanglanon ang sadsaran nga edukasyon. Ano ang pila pa ka praktikal nga mga rason kon ngaa dapat mo paeskwelahon ang imo bata?

Kaimulon kag Disparatis

Mahimo nga halos wala sing mahimo sa pila ka kahimtangan ang imol nga mga tawo. Apang, sa iban nga mga kaso, ang rasonable nga edukasyon mahimo nga makabulig sa aton kag sa aton kabataan agod malikawan ang dugang pa nga pag-antos. Madamo sang indi makahibalo magbasa kag magsulat nga mga tawo ang haluson mabuhi. Ang mga kabataan kag mga ginikanan pa gani nagakapatay kon kaisa bangod wala sila sing kuwarta nga inugpabulong. Ang mga tawo nga may manubo ukon wala sing tinun-an masami nga nagaantos sing malnutrisyon kag nagapuyo sa mga hayubhayob. Ang edukasyon ukon ang ikasarang man lang sa pagbasa kag pagsulat mahimo makabulig sa sining mga bahin.

Mabuhinan man ang huyog sa disparatis kon ang isa makahibalo magbasa kag magsulat. Sa pagkamatuod, ang disparatis lapnag sa edukado kag indi edukado nga mga tawo. Apang ang mga tawo nga kulang sing edukasyon mas madali malimbungan kag mahingalitan sangsa iban, bangod indi nila mabasa ang materyal nga nagabuyagyag sini nga mga limbong. Gani, mas madali sila mahaylo sa disparatis kag magpati nga ang espiritistiko nga manugbulong makahimo sing milagruso nga mga pagpaayo.​​—⁠Deuteronomio 18:10-​12; Bugna 21:8.

Indi Lamang Pagtrabaho ang Katuyuan sang Edukasyon

Madamo ang nagapati nga ang panguna nga katuyuan sang edukasyon amo ang pagpangita sing kuwarta. Apang, ang iban nga edukado nga mga tawo wala sing trabaho ukon kulang ang ginakita nila agod makabakal sing panguna nga mga kinahanglanon. Gani, mahimo hunahunaon sang iban nga mga ginikanan nga indi mapuslanon nga paeskwelahon pa ang ila bata. Apang indi lamang ang paghanda agod makapangita sing kuwarta ang katuyuan sang pag-eskwela; ginasangkapan sini ang kabataan para sa kabuhi sa kabilugan. (Manugwali 7:12) Kon ang isa ka tawo makahambal, makabasa, kag makasulat sa opisyal nga lenguahe sang pungsod nga iya ginapuy-an, ang pagpakig-angot sa mga doktor ukon mga nars, sa mga awtoridad, ukon sa mga empleyado sang banko mangin mahapos kag kinaandan lamang sa baylo nga makahaladlok.

Sa iban nga mga duog, ang walay tinun-an nga kabataan mahimo nga itugyan sa isa ka tawo agod hanason sila sa pagpatindog sing tisa nga mga pader ukon mga bilding, pagpangisda, pagpanahi, ukon iban pa nga mga obra. Ang pagtuon sing isa ka obra mapuslanon, apang kon ini nga mga kabataan indi gid makaeskwela, mahimo nga indi sila makatuon sa pagbasa kag pagsulat sing husto. Walay duhaduha nga indi sila mahingalitan kag makatigayon sila sing mas makaalayaw nga kabuhi kon makabaton sila sing sadsaran nga edukasyon antes magtuon sing isa ka obra.

Si Jesus nga taga-Nazaret isa anay ka panday kag mahimo nga gintudluan sia sang iya amay-amay nga si Jose. (Mateo 13:55; Marcos 6:⁠3) Makahibalo man magbasa kag magsulat si Jesus, kay bisan sa edad nga 12, nakigsugilanon sia sa edukado nga mga tawo sa templo. (Lucas 2:​46, 47) Sa kaso ni Jesus, ang pagtuon sing isa ka obra wala mag-upang sa iban nga mga sahi sang edukasyon.

Dapat Man Bala Paeskwelahon ang mga Anak nga Babayi?

Kon kaisa ginapaeskwela sang mga ginikanan ang ila mga anak nga lalaki apang indi ang ila mga anak nga babayi. Mahimo ginahunahuna sang iban nga mga ginikanan nga tuman ka mahal kon paeskwelahon pa ang ila mga anak nga babayi kag nagapati sila nga mas makabulig ang mga bata nga babayi sa ila iloy kon magpabilin sila sa balay sa bug-os nga adlaw. Apang mangin disbentaha sa anak nga babayi kon indi sia makahibalo magbasa kag magsulat. Ang isa ka publikasyon sang United Nations Children’s Fund (UNICEF) nagsiling: “Ginpakita sang madamo nga pagtuon nga ang pagpaeskwela sa mga bata nga babayi amo ang isa sa labing maayo nga mga estratehiya sa paglandas sa kaimulon.” (Poverty and Children: Lessons of the 90s for Least Developed Countries) Ang edukado nga mga bata nga babayi mas may ikasarang sa pag-atubang sa mga problema sang kabuhi kag makahimo sila sing mas maalamon nga mga desisyon, sa amo makabenepisyo ang tanan sa pamilya.

Ginpakita sang pag-usisa sa nagakapatay nga mga lapsag sa Benin, Katundan nga Aprika, nga ang indi makahibalo magbasa kag magsulat nga mga iloy subong isa ka grupo namatyan sing bata nga kubos sa edad nga singko anyos sa kadamuon nga 167 sa kada 1,000, samtang 38 lamang sa mga babayi nga nakatapos sing sekundaryo nga edukasyon. Ang UNICEF naghinakop: “Busa, ang kataason sang edukasyon isa ka basihan sang kadamuon sang nagakapatay nga mga lapsag sa Benin, subong sang sa bug-os nga kalibutan.” Gani, ang pag-edukar sa imo mga anak nga babayi may madamo nga mga benepisyo.

Tuman Na Bala ang mga Klase Para sa Pagtudlo sa Pagbasa kag Pagsulat?

Kon kinahanglanon, ang mga Saksi ni Jehova nagahimos sing mga klase agod tudluan sa pagbasa kag pagsulat ang mga katapo sang kongregasyon nga indi makahibalo magbasa.⁠b Ining mabuligon nga kahimusan nagabulig sa mga tawo sa pagtuon sa pagbasa, sa masami sa ila lokal nga lenguahe. Isa bala ini ka nagakaigo nga salili sa pormal nga edukasyon? Dapat bala paabuton ang kongregasyon nga amo ang maghatag sing edukasyon sa imo kabataan bisan pa may yara naman kinaandan nga mga eskwelahan?

Bisan pa ang mga klase para sa pagtudlo sa pagbasa kag pagsulat isa ka makonsiderasyon nga kahimusan sang mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova, ginatuyo ini para sa mga adulto nga wala gid makaeskwela sang bata pa sila. Mahimo nga ang ila mga ginikanan sadto wala makarealisar nga importante ang ikasarang sa pagbasa kag pagsulat, ukon basi wala sing eskwelahan sa ila lugar. Ini nga mga indibiduwal sarang mabuligan paagi sa pag-eskwela sa mga klase nga nagatudlo sa pagbasa kag pagsulat nga ginadumalahan sa mga kongregasyon. Apang ini nga mga klase indi salili sa kinaandan nga pag-eskwela kag wala gindesinyo nga maghatag sing primarya nga edukasyon. Ang mga asignatura subong sang siensia, matematika, kag maragtas wala ginakobrehan sa sining mga klase para sa pagtudlo sa pagbasa kag pagsulat. Apang, mahimo nga ginakobrehan ini sa kinaandan nga kurikulum sang eskwelahan.

Sa Aprika, ang mga klase para sa pagtudlo sa pagbasa kag pagsulat ginadumalahan sa masami sa nanuhaytuhay nga mga lenguahe sang mga tribo kag malaka lang sa opisyal nga lenguahe sang pungsod. Apang, ang pormal nga edukasyon, masami nga ginadumalahan sa opisyal nga lenguahe. Nagahatag ini sing dugang pa nga mga benepisyo sa kabataan bangod mas madamo nga mga libro kag nanuhaytuhay nga mga balasahon ang matigayon sa opisyal nga lenguahe. Bisan pa mahimo nga ang mga klase nga nagatudlo sa pagbasa kag pagsulat nga ginadumalahan sang kongregasyon makadugang sa pormal nga edukasyon sang isa ka bata, indi ini salili sa pormal nga edukasyon. Gani, kon praktikal man lang, indi bala dapat gid nga hatagan ang mga kabataan sing pormal nga edukasyon?

Salabton sang mga Ginikanan

Ang mga lalaki nga nagapanguna sa pag-atipan sang espirituwal nga mga kinahanglanon sang kongregasyon dapat mangin huwaran nga mga Cristiano. Dapat nila dumalahan ang ila panimalay kag mga kabataan sa “maayo nga paagi.” (1 Timoteo 3:​4, 12) Ang pagdumala sa “maayo nga paagi” magalakip sang paghimo sang tanan nga mahimo agod mabuligan ang aton mga kabataan nga indi mabudlayan sa ulihi bangod wala sila makaeskwela.

Ginhatagan sang Dios ang Cristianong mga ginikanan sing daku nga salabton. Dapat nila padakuon ang ila mga kabataan suno sa iya Pulong kag buligan sila nga mangin ‘mahigugmaon sa ihibalo.’ (Hulubaton 12:⁠1; 22:⁠6; Efeso 6:⁠4) Si apostol Pablo nagsulat: “Kon ang bisan sin-⁠o wala nagaaman para sa ila nga yara sa iya, kag ilabi na para sa mga katapo sang iya panimalay, napanghiwala na niya ang pagtuo kag malain pa sa tawo nga wala sing pagtuo.” (1 Timoteo 5:⁠8) Dapat man hatagan ang aton mga kabataan sing nagakaigo nga edukasyon.

Mahimo nga kon kaisa indi bastante ang ikasarang sa pagtudlo sang isa ka sistema sang eskwelahan bangod sang nagaginutok nga mga estudyante, kulang sing kuwarta, ukon ayhan bangod indi malipayon kag manubo ang sweldo sang mga manunudlo. Busa, importante nga magpakita ang mga ginikanan sing aktibo nga interes sa kon ano ang ginatun-an sang ila mga kabataan sa eskwelahan. Maalamon nga makilala ninyo ang mga manunudlo, ilabi na sa umpisa sang tagsa ka semestre, nga ginapangayo pa gani ang ila laygay kon paano ang mga kabataan mangin mas maayo nga mga estudyante. Sa amo, mabatyagan sang mga manunudlo nga ginaapresyar sila kag mapahulag sila nga manikasog pa agod mahatag ang edukasyunal nga mga kinahanglanon sang mga kabataan.

Ang edukasyon isa ka importante nga bahin sa pagdaku sang bata. “Ang mga maalam amo sila nga nagatipig sang ihibalo,” siling sang Hulubaton 10:14. Ilabi na nga matuod ini sa ihibalo nga matigayon sa Biblia. Ang katawhan ni Jehova​​—⁠bata kag tigulang⁠​—⁠dapat may subong sini nga ihibalo agod makabulig sila sa iban sa espirituwal kag agod ‘ipakita ang ila kaugalingon nga nahamut-an sang Dios nga wala sing dapat ikahuya, nga nagagamit sing matadlong sang pulong sang kamatuoran.’ (2 Timoteo 2:​15; 1 Timoteo 4:15) Gani, nian, dapat mo bala paeskwelahon ang imo kabataan? Walay duhaduha nga magahinakop ka nga dapat gid, apang depende ini sa kon ano ang praktikal sa inyo pungsod. Apang dapat sabton sang Cristianong mga ginikanan ining mas importante nga pamangkot, ‘Dapat bala maedukar ang akon mga kabataan?’ Bisan diin man kamo nagapuyo, indi bala kamo mag-ugyon nga ang sabat dapat amo ang mabaskog nga huo?

[Mga nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 12, 13]

KON IMPOSIBLE ANG PAG-ESKWELA

Ang pag-eskwela imposible sa pila ka kahimtangan. Halimbawa, ang magasin nga Refugees nagreport nga 1 lamang sa 5 ka bata ang makaeskwela sa mga refugee camp. Sa pila ka kaso, bangod sang welga, nagsira ang lokal nga mga eskwelahan sa malawig nga tion. Mahimo nga malayo kaayo ukon wala gid sing mga eskwelahan sa isa ka rehiyon. Bangod sang paghingabot sa mga Cristiano, mahimo nga pauntaton sa pag-eskwela ang mga kabataan.

Paano ninyo mabuligan ang inyo kabataan sa sini nga mga kahimtangan? Ano ang sarang mahimo kon madamo ang inyo bata kag nagapuyo kamo sa isa ka lugar diin bangod sang kamahalon imposible nga mapaeskwela ninyo sila tanan? Bueno, masarangan bala ninyo nga paeskwelahon ang isa ukon duha sang inyo kabataan nga wala ginabutang sa katalagman ang ila espirituwalidad? Kon huo, mahimo nga makabulig sila nga itudlo man sa inyo iban pa nga kabataan ang ginatun-an nila sa eskwelahan.

Ang iban nga mga pungsod may ginatawag nga home schooling.⁠c Sa sini nga kahimusan, ang isa sa mga ginikanan nagahinguyang sing pila ka oras agod tudluan ang bata kada adlaw. Sang panahon sang mga patriarka, nagmadinalag-on ang mga ginikanan sa pagtudlo sa ila kabataan. Mahimo gid nga bangod sang maayo nga paghanas sa iya sang iya mga ginikanan, nasarangan ni Jose nga anak ni Jacob ang katungdanan sa pagdumala bisan bata pa sia.

Ang isa ka pormal nga kurikulum, ukon programa sa pagtudlo, mahimo mabudlay nga matigayon sa mga lugar subong sang refugee camp, apang mahimo magamit sang mga ginikanan ang mga literatura nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova subong sadsaran sa pagtudlo. Halimbawa, mahimo nga makabulig Ang Akon Libro sang mga Sugilanon sa Biblia sa pagtudlo sa magamay nga kabataan. Ang magasin nga Magmata! nagaunod sing mga artikulo tuhoy sa nanuhaytuhay nga mga tema. Ang libro nga Life​​—⁠How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? sarang magamit sa pagtudlo tuhoy sa sientipiko nga mga tema. Ang Yearbook of Jehovah’s Witnesses may gamay nga mapa sang kalibutan kag nagasugid tuhoy sa pagkabuhi kag pagbantala nga mga hilikuton sa nanuhaytuhay nga kadutaan.

Daku nga kaayuhan ang mahimo kon ang pagtudlo ginahandaan sing maayo kag ginabagay sa masarangan sang paghangop sang kabataan. Kon padayon sila nga magbasa kag magtuon, mas madali sila nga makapasibu sa kinaandan nga pag-eskwela kon matigayon na ini. Paagi sa inisyatibo kag panikasog, mabuligan ninyo ang inyo kabataan nga mangin edukado, kag makapaladya gid ini!

[Nota]

[Retrato]

Ano ang inyo sarang mahimo kon ang inyo kabataan indi makaeskwela sa lugar nga inyo ginaistaran?