Indi Lamang sa Tinapay Mabuhi ang Tawo—Paglampuwas sa Prisuhan sang Nazi

PANUGIRON NI Joseph Hisiger

“Ano inang ginabasa mo?” pamangkot ko sa upod ko sa prisuhan. “Biblia,” sabat niya, kag nagsiling sia, “ihatag ko ini sa imo kabaylo sang imo isa ka semana nga rasyon sang tinapay.”

N ATAWO ako sang Marso 1, 1914, sa Moselle, nga sakop anay sang Germany. Sang matapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, ang Moselle nabawi sang France. Sang 1940, ginkontrol ini liwat sang Germany. Dayon, sang matapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II sang 1945, nabawi ini liwat sang France. Kada magbag-o gani ang amon panguluhan, nagabag-o man ang akon nasyonalidad, gani nakatuon ako maghambal sing Pranses kag Aleman.

Ang akon mga ginikanan debotado nga mga Katoliko. Antes magtulog kada gab-i, ang amon pamilya nagaluhod kag nagapangamuyo. Nagasimba kami kada Domingo kag kon piesta opisyal. Debotado man ako sa amon relihion kag isa ka katekista.

Nangin Aktibo sa Hilikuton sang mga Saksi ni Jehova

Sang 1935, may duha ka Saksi nga nagkadto sa amon. Nag-istoryahanay sila sang akon mga ginikanan parte sa pag-entra sang relihion sa Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Pagkatapos sini, nangin interesado gid ako parte sa Biblia, kag sang 1936, ginpamangkot ko ang pari kon puede ako makatigayon sini. Nagsiling sia nga dapat tun-an ko anay ang teolohiya para mahangpan ini. Bangod sini gusto ko na gid makatigayon sing Biblia kag makabasa sini.

Sang Enero 1937, ginsugiran ako parte sa Biblia sang akon upod sa ulubrahan nga si Albin Relewicz nga isa ka Saksi. “May Biblia ka?” pamangkot ko. May Biblia sia kag ginpakita niya sa akon ang ngalan sang Dios nga Jehova sa German Elberfelder nga bersion, nga ginhatag niya sa akon. Pirme ko gid ini ginabasa kag nagtambong man ako sa pagtilipon sang mga Saksi ni Jehova sa malapit nga banwa sang Thionville.

Sang Agosto 1937, nag-upod ako kay Albin sa internasyonal nga asembleya sang mga Saksi sa Paris. Didto, nag-upod man ako sa pagbantala sa mga balay. Wala madugay, nagpabawtismo ako, kag sa una nga mga binulan sang 1939, nagpayunir ako ukon naghinguyang sing madamo nga oras sa pagbantala. Gin-asayn ako sa siudad sang Metz. Sang Hulyo, nakabaton ako sing imbitasyon nga mag-obra sa opisina sang mga Saksi ni Jehova sa Paris.

Mga Kabudlayan sang Tiempo Giyera

Wala ako magdugay sa opisina, kay sang Agosto 1939, ginpatawag ako nga mag-entra sa mga soldado sang France. Bangod indi magtugot ang akon konsiensia nga mag-entra ako sa inaway, ginpriso ako. Pagka-Mayo, sa prisuhan ako sang gulpi lang ginsalakay sang Germany ang France. Sang Hunyo, napierde ang France, kag nangin Aleman naman ako. Gani, sang Hulyo 1940 paggua ko sa prisuhan, nagpauli ako sa akon mga ginikanan.

Ginagamhan kami sang Nazi, gani sekreto lang ang amon pagtuon sa Biblia. Mabaton namon ang Lalantawan nga magasin paagi sa maisog nga Cristianong babayi nga si Maryse Anasiak. Pirme kami nagakitaay sa panaderya nga iya man sang isa ka Saksi. Asta sang 1941, wala ko naeksperiensiahan ang kabudlayan sang madamo nga Saksi sa Germany.

Isa ka adlaw, ginkadtuan ako sang Gestapo. Nagsiling sia nga ginadumilian na ang mga Saksi, kag ginpamangkot niya ako kon bala gusto ko gihapon mag-Saksi. Sang nagsabat ako sing “Huo,” ginsilingan niya ako nga magsunod sa iya. Bangod sa kakulba, nalipong si Nanay. Sang makita ini sang Gestapo, ginsilingan niya ako nga indi na lang mag-upod kag atipanon ko na lang si Nanay.

Sa pabrika nga ginaubrahan ko, wala ko gintamyaw sing “Heil Hitler!” ang manedyer. Wala man ako nag-entra sa partido sang mga Nazi. Pagkaaga, gindakop ako sang Gestapo. Sang gin-usisa ako, wala ko ginsugid ang ngalan sang iban nga Saksi. Gani, ginlampusan niya ako sang pulo sang pusil sa ulo, kag nalipong gid ako. Sang Septiembre 11, 1942, ginsentensiahan ako sang Sondergericht (Hukmanan sang Nazi) sa Metz sing tatlo ka tuig nga pagkapriso “bangod sang pagpalapta sing propaganda para sa Asosasyon sang mga Saksi ni Jehova kag sang mga Estudyante sa Biblia.”

Duha ka semana sang ulihi, ginsaylo ako halin sa Metz kag pagkatapos sang untat-untat nga biyahe nakalab-ot kami sa Zweibrücken. Ang mga priso diri pilit nga ginapaobra. Gin-asayn ako upod sa nagamentenar sang riles. Ginaislan namon ang mabug-at nga mga riles, kag ginabalik ang mga bato sa alagyan sang tren. Ang pagkaon namon amo lamang ang isa ka tasa nga kape kag 75 gramos nga tinapay kon aga kag isa ka yahong nga sabaw kon udto kag gab-i. Dayon ginsaylo ako sa isa ka prisuhan sa malapit nga banwa, kag nag-obra ako sa kalay-uhan sang sapatos. Pagligad sang pila ka bulan, ginbalik naman ako sa Zweibrücken, kag ginpaobra sa talamnan.

Pagkabuhi Indi Lamang sa Tinapay

Sa prisuhan, upod ko sa selda ang isa ka lamharon nga lalaki nga taga-Netherlands. Bisan paano, gintun-an ko ang iya lenguahe para masugid ko sa iya ang akon ginapatihan. Nag-uswag sia sa iya mga natun-an parte sa Dios kag nangabay nga bawtismuhan ko sia sa suba. Pagbutwa niya, ginhakos niya ako kag nagsiling, “Joseph, utod mo na ako!” Sang ginpabalik ako sa akon obra sa riles, nagbulagay na kami.

Ang masunod ko nga kaupod sa selda isa naman ka Aleman. Isa ka gab-i, may ginabasa sia nga isa ka libro—Biblia! Amo ini ang pagtanyag niya sa akon sing Biblia kabaylo sang akon isa ka semana nga rasyon sang tinapay. “Sige!” siling ko. Bisan pa isa gid ka daku nga sakripisyo ang isa ka semana nga tinapay, wala gid ako naghinulsol. Naintiendihan ko dayon ang kahulugan sang ginsiling ni Jesus: “Ang tawo mabuhi, indi lamang sa tinapay, kundi sa tagsa ka pulong nga nagaguwa sa baba ni Jehova.”—Mateo 4:4.

Karon nga may Biblia na ako, problema ko naman kon paano ini taguon. Indi pareho sa iban nga priso, ang mga Saksi wala ginatugutan nga magdala sing Biblia. Gani sekreto ko ini nga ginabasa kon gab-i samtang nagapangurumbot. Kon adlaw naman, ginasulod ko ini sa akon bayo kag ginadaladala. Wala ko ini ginabilin kay basi may mag-inspeksion sang amon selda.

Isa ka adlaw samtang ginalawag na kami, narealisar ko nga nalipatan ko gali ang akon Biblia. Pagkagab-i dalidali ako nga nagkadto sa akon selda, pero wala na ang Biblia. Pagkatapos makapangamuyo sa Dios, ginkadtuan ko ang guardia, kag nagsiling nga may nagkuha sang akon libro kag gusto ko ini bawion. Wala niya matalupangdan nga Biblia gali ato, amo nga nabawi ko ini. Daku gid ang akon pagpasalamat kay Jehova!

Isa ka bes, ginpapaligo ako. Sang gin-uba ko ang akon bayo, ginhulog ko ang Biblia sa salog. Sang wala nagatan-aw ang guardia, ginsikaran ko ini pahigad kag gintago sa kilid para indi makita samtang nagapaligo ako. Pagkatapos ko paligo, ginsulod ko naman ang Biblia sa akon bayo.

Ang Makapalig-on kag Makapaluya nga Eksperiensia sa Prisuhan

Isa ka aga sang 1943, sang ginpalinya kami sa gua, nakita ko si Albin! Gindakop man gali sia. Gintulok niya ako kag ginbutang ang iya kamot sa iya dughan bilang simbulo sang amon paghiliutod. Dayon nagsenyas sia nga sulatan niya ako. Pagkaaga, sang naglabay sia, may ginhulog sia nga papel. Pero nakita ini sang guardia kag pareho kami nga ginbartolina sing duha ka semana. Ang amon pagkaon amo lamang ang pan-os nga tinapay kag tubig. Nagatulog kami sa tapi kag wala sing habol.

Pagkatapos sini, ginsaylo naman ako sa prisuhan sang Siegburg diin nag-obra ako sa isa ka metal shop. Makakalapoy gid ang amon obra kag diutay lang ang pagkaon. Kon gab-i ginadamgo ko ang manamit nga mga pagkaon—mga keyk kag mga prutas. Pagbugtaw ko nagaraguok ang akon tiyan kag nagamala ang akon tutunlan. Puerte na gid sa akon kaniwang. Pero kada adlaw, ginabasa ko ang akon gamay nga Biblia kag wala nagakadulaan sing paglaum.

Ginhilway Gid Man!

Isa ka aga sang Abril 1945, hinali lang nga nagpalalagyo ang mga guardia kag ginpabay-an nila nga bukas ang puertahan. Hilway na ako! Pero nagtener ako anay sa ospital para mag-ayoayo. Sa katapusan sang Mayo, nakapauli ako sa akon mga ginikanan. Wala na sila maglaum nga buhi pa ako. Sang makita ako ni Nanay naghibi sia sa kalipay. Pero wala lang madugay sa tapos sini, napatay man ang akon mga ginikanan.

Nakig-upod ako liwat sa kongregasyon sang Thionville. Isa gid ka kalipay nga makaupod liwat ang akon mga kauturan sa pagtuo! Nalipay gid ako nga mabatian ang ila katutom sa pihak sang mga pagtilaw. Ang akon pinalangga nga abyan nga si Albin napatay sa Regensburg, sa Germany. Sang ulihi, nabalitaan ko nga ang akon pakaisa nga si Jean Hisiger nag-Saksi man pero ginpatay kay wala sia magsoldado. Si Jean Queyroi nga upod ko nga nag-obra sa opisina sang mga Saksi sa Paris, lima ka tuig man nga ginpriso kag ginpatrabaho sa kampo sang mga Aleman.a

Nagbantala ako dayon sa banwa sang Metz. Sa sina nga tion, pirme ko nga kaupod ang pamilya Minzani. Ang ila anak nga si Tina ginbawtismuhan sang Nobiembre 2, 1946. Mapisan sia sa pagbantala kag nanamian gid ako sa iya. Nagpakasal kami sang Disiembre 13, 1947. Sang Septiembre 1967, nagpayunir si Tina kag nagpadayon sa sini asta napatay sia sang Hunyo 2003 sa edad nga 98. Ginakahidlawan ko gid si Tina.

Sa karon, sobra 90 na ang akon edad. Nabatyagan ko nga ang Pulong sang Dios pirme gid nagahatag sa akon sing kusog nga maatubang kag malampuwasan ang mga pagtilaw. Pila ka beses na ako nga nagutman, pero pirme ko ginapakaon ang akon hunahuna kag tagipusuon sing Pulong sang Dios. Kag ginapabakod ako ni Jehova. Ang iya “polong nagbuhi sa akon.”—Salmo 119:50.

[Nota]

[Retrato sa pahina 21]

Ang akon abyan nga si Albin Relewicz

[Retrato sa pahina 21]

Si Maryse Anasiak

[Retrato sa pahina 22]

Ang Biblia nga ginbaylo ko sa isa ka semana nga rasyon sang tinapay

[Retrato sa pahina 23]

Upod sa akon nobya nga si Tina sang 1946

[Retrato sa pahina 23]

Si Jean Queyroi kag ang iya asawa nga si Titica