Apokripal nga mga Ebanghelyo—Gintago Bala nga mga Kamatuoran Parte kay Jesus?

“MADAMO ang makibot sa sini.” “Bag-uhon sini ang aton pagpati sa Cristianismo sang una.” Ini ang ginsiling sang mga iskolar sang ginpagua ang “Gospel of Judas,” isa ka sinulatan nga ginbulubanta nga nadula sing sobra 1,600 ka tuig (makita sa ibabaw).

Nangin kontrobersial liwat ang apokripal nga mga ebanghelyo. Ang iban nagsiling nga ginabuyagyag sini ang importante nga mga hitabo kag mga panudlo parte sa kabuhi ni Jesus nga madugay na nga natago. Pero ano gid bala ang apokripal nga mga ebanghelyo? Nagatudlo gid bala ini sing mga kamatuoran parte kay Jesus kag sa Cristianismo nga indi naton makita sa Biblia?

Kanonikal kag Apokripal nga mga Ebanghelyo

Sang 41 asta 98 C.E., ginsulat nanday Mateo, Marcos, Lucas, kag Juan ang “maragtas ni Jesucristo.” (Mateo 1:1) Ini nga kasaysayan ginatawag kon kaisa nga mga ebanghelyo, nga nagakahulugan sing “maayong balita” parte kay Jesucristo.—Marcos 1:1.

Bisan pa may mga istorya kag mga sinulatan parte kay Jesus, ining apat lamang ka Ebanghelyo ang ginakabig nga gingiyahan sang Dios kag dapat ilakip sa Balaan nga Kasulatan, nga nagahatag sing “kapat-uran sang mga butang” parte sa mga panudlo kag kabuhi ni Jesus sa duta. (Lucas 1:1-4; Binuhatan 1:1, 2; 2 Timoteo 3:16, 17) Ining apat ka Ebanghelyo ginsambit sa tanan nga dumaan nga katalogo sang Cristianong Griegong Kasulatan. Indi gid maduhaduhaan nga ining mga ebanghelyo kanonikal ukon masaligan kag dapat ilakip sa Pulong sang Dios.

Pero sang ulihi, may iban nga sinulatan nga ginkabig man nga mga ebanghelyo. Ini nga mga ebanghelyo gintawag nga apokripal.a

Sa katapusan sang ikaduha nga siglo, si Irenaeus sang Lyon nagsulat nga ang mga nagbiya sa Cristianismo may “tuman kadamo nga apokripal kag butig nga mga sinulatan,” lakip ang mga ebanghelyo nga “ginhimuhimo nila para maligban ang mga tawo.” Gani, ang apokripal nga mga ebanghelyo ginkabig nga makatalagam basahon kag panag-iyahan.

Pero, ini nga mga sinulatan ginkopya kag gintago sang mga monghe kag mga manugkopya sang Middle Ages. Sang ika-19 nga siglo, madamo ang nangin interesado sa sini kag madamo man sang nadiskobrehan nga koleksion kag edisyon sang mga apokripa, lakip ang pila ka ebanghelyo. Subong, may mga edisyon nga ginbalhag sa panguna nga mga lenguahe.

Apokripal nga mga Ebanghelyo: Indi Mapatihan nga mga Sinulatan Parte kay Jesus

Masami ginaistoryahan sa apokripal nga mga ebanghelyo ang mga tawo nga daw wala gani ginsambit sa kanonikal nga mga Ebanghelyo. Ukon ginasugid sini ang pila kuno ka hitabo sang bata pa si Jesus. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.

◼ Ang “Proto-Gospel of James,” nga gintawag man “The Birth of Mary,” nagasugid parte kay Maria—sang natawo sia, sang bata pa sia, kag sang namana sia kay Jose. May rason gid kon ngaa ginkabig ini nga uluistorya lang. Ginatudlo sini nga birhen gihapon si Maria kag ginsulat ini para dayawon sia.—Mateo 1:24, 25; 13:55, 56.

◼ Ang “Infancy Gospel of Thomas” nagasugid parte kay Jesus sang 5 asta 12 anyos sia, kag nagapakita sang mga milagro nga imposible gid nga himuon ni Jesus. (Basaha ang Juan 2:11.) Si Jesus ginlaragway nga salawayon, maakigon, kag matimaluson nga bata, nga nagagamit sang iya gahom para balusan ang mga manunudlo, kaingod, kag iban nga kabataan. Ang pila sa ila ginbulag niya, ginpiang, ukon ginpatay pa gani.

◼ Ang iban nga apokripal nga ebanghelyo, pareho sang “Gospel of Peter,” nagasugid sang pagbista, pagpatay, kag pagbanhaw kay Jesus. Ang iban, pareho sang “Acts of Pilate,” nga bahin sang “Gospel of Nicodemus,” nagasugid parte sa mga tawo nga nadalahig sadto nga mga hitabo. Bangod ginhimuhimo lang ang mga impormasyon kag mga karakter, ini nga mga sinulatan indi gid masaligan. Ginpagua sang “Gospel of Peter” nga wala sing sala si Poncio Pilato kag ginpasobrahan sini ang paglaragway sa pagbanhaw kay Jesus.

Apokripal nga mga Ebanghelyo kag Pagbiya sa Cristianismo

Sang Disiembre 1945, nakit-an sang mga mangunguma malapit sa Nag Hammadi, sa Upper Egypt, ang 13 ka papiro nga manuskrito nga may 52 ka sinulatan. Ini nga mga dokumento sang ikap-at nga siglo ginsiling nga naghalin sa relihioso nga hublag nga gintawag Gnostisismo. Ginsamo sini nga hublag ang mistisismo, paganismo, Griego nga pilosopiya, Judaismo, kag Cristianismo, gani nangin malain sila nga impluwensia sa pila ka nagapangangkon nga Cristiano.—1 Timoteo 6:20, 21.

Ang “Gospel of Thomas,” “Gospel of Philip,” kag “Gospel of Truth,” nga nakit-an sa “Nag Hammadi Library,” may mga Gnostiko nga ideya nga ginpagua nga naghalin kay Jesus. Ang nadiskobrehan bag-o lang nga “Gospel of Judas” ginlakip man sa Gnostiko nga mga ebanghelyo. Ginpakita diri nga maayo si Judas, kay sia lang ang apostol nga nakakilala kon sin-o gid si Jesus. Ang isa ka eksperto sa sini nga ebanghelyo nagsiling nga nagalaragway ini kay Jesus bilang “manunudlo kag manugpahayag sang kaalam kag ihibalo, kag indi manluluwas nga napatay para sa sala sang kalibutan.” Pero ang mga Ebanghelyo nga gingiyahan sang Dios nagatudlo nga si Jesus napatay bilang halad para sa sala sang kalibutan. (Mateo 20:28; 26:28; 1 Juan 2:1, 2) Maathag nga ang Gnostiko nga mga ebanghelyo ginhimo para paluyahon ang pagtuo sa Biblia.—Binuhatan 20:30.

Mas Masaligan ang Kanonikal nga mga Ebanghelyo

Paagi sa pag-usisa sa apokripal nga mga ebanghelyo, mahibaluan naton kon ano gid ini nga mga sinulatan. Kon ipaanggid ini sa kanonikal nga mga Ebanghelyo, maathag nga wala ini gingiyahan sang Dios. (2 Timoteo 1:13) Bangod ginsulat ini sang mga tawo nga wala nakakilala kay Jesus ukon sa iya mga apostoles, wala ini sing ginatago nga kamatuoran parte kay Jesus kag sa Cristianismo. Sa baylo, ang mga impormasyon sini indi sibu, ginhimuhimo lang, kag ginpasobrahan. Gani indi ini makabulig para makilala si Jesus kag ang iya mga panudlo.—1 Timoteo 4:1, 2.

Sa pihak nga bahin, sanday Mateo kag Juan nalakip sa 12 ka apostoles; sanday Marcos kag Lucas suod nga kaupdanan sang mga apostoles nga sanday Pedro kag Pablo. Gingiyahan sila sang balaan nga espiritu sang Dios sang ginsulat nila ang ila mga Ebanghelyo. (2 Timoteo 3:14-17) Bangod sini, ang apat ka Ebanghelyo bastante na para magpati ang isa ka tawo nga “si Jesus amo ang Cristo nga Anak sang Dios.”—Juan 20:31.

[Nota]

[Picture Credit Line sa pahina 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock