TOPIKO SA KOBER | GINBUSLAN NA BALA SANG SIENSIA ANG BIBLIA?

Ang Siensia May mga Limitasyon

Sining karon lang, nagdamo ang sirkulasyon sang libro nga nagapaathag sa mga pagtamod sang ginatawag nga bag-o nga mga atiesta. Ini nga mga balasahon natalupangdan sang madamo kag ginbaisan nila ini kag gindebatihan. Parte sa sini, ang neuroscientist nga si David Eagleman nagsulat: “Wala na lang ini ginsapak sang pila ka bumalasa . . . kay nagapati sila nga nahibaluan sang mga sientipiko ang tanan nga butang.” Dayon nagsiling pa sia: “Pero ang maayo nga siensia pirme bukas sa bag-o nga mga ideya, kag ang siensia may mga nadiskobrehan nga wala ginapaabot.”

Sa malawig na nga tion, ang abilidaran nga mga sientipiko nakahimo sing wala ginapaabot nga pagdiskobre sa ila pagpangita sing sabat sa makalilibog nga mga pamangkot parte sa kinaugali. Apang ang iban nakahimo man sing daku nga sayop. Ginpakita ni Isaac Newton, isa sa mga pinakabantog nga sientipiko, kon paano ang puersa sang grabidad nagahugpong sa mga planeta, mga bituon, kag mga galaksiya sa isa lang ka uniberso. Naimbento niya ang calculus, ang matematika nga gingamit sa pagdesinyo sing kompyuter, paglakbay sa kahawaan, kag nuclear physics. Apang si Newton nagtuon man sing alchemy, nga isa ka siensia kuno nga naggamit sing astrolohiya kag madyik sa pagtinguha nga himuon nga bulawan ang tingga kag ang iban nga metal.

Sobra sa 1,500 ka tuig antes kay Newton, gintun-an sang Griego nga astronomo nga si Ptolemy ang kalangitan nga wala naggamit sing instrumento. Gin-obserbahan niya ang mga planeta sa kagab-ihon kag nangin eksperto sa paghimo sing mapa. Pero nagpati sia nga ang duta amo ang sentro sining tanan nga butang. Ang astrophysicist nga si Carl Sagan nagsulat tuhoy kay Ptolemy: “Ang iya panudlo nga ang sentro sang uniberso amo ang Duta ginbaton sa sulod sang 1,500 ka tuig, kag isa ini ka pahanumdom nga ang kaalam indi garantiya nga ang isa indi na magsayop.”

Amo man sini ang mga hangkat sa mga sientipiko karon. Mapaathag gid bala nila sing tul-id ang uniberso? Bisan pa nagakaigo lang nga kilalahon naton ang pag-uswag sang siensia kag ang mga benepisyo nga natigayon naton, importante man nga hunahunaon naton ang mga limitasyon sini. Ang physicist nga si Paul Davies nagsiling: “Indi ka gid makakita sing lohikal nga mga paathag parte sa uniberso nga nagahisantuanay sing bug-os.” Ini nga mga pinamulong nagapakita sining indi mapanghiwala nga kamatuoran: Indi gid mahangpan sing bug-os sang mga tawo ang kinaugali. Gani kon may magsiling nga masarangan ipaathag sang siensia ang tanan nga butang nga nagaluntad, rasonable lang nga indi ini dayon pagpatihan.

Maathag nga ginahatag sang Biblia ang aton mga kinahanglanon sa paagi nga indi mahatag sang siensia

Ang Biblia nagasiling parte sa makatilingala nga kinaugali: “Tan-awa! Diutay lamang ini nga bahin sang . . . binuhatan [sang Dios]; daw hutik lamang ang nabatian naton tuhoy sa iya!” (Job 26:14) May tuman pa kadamo nga ihibalo nga indi masarangan hangpon sang mga tawo. Matuod gihapon ang ginsiling ni apostol Pablo nga ginsulat sang nagligad nga mga 2,000 ka tuig: “Tuman kadamo sang pagpakamaayo sang Dios! Indi gid matungkad ang iya kaalam kag ihibalo! Indi gid mahangpan sing bug-os ang iya mga paghukom kag indi mausoy sing bug-os ang iya mga dalanon!”—Roma 11:33.

Ang Giya nga Indi Mahatag sang Siensia

Samtang ang siensia nagahatag sing ihibalo parte sa kinaugali, ang Biblia nagahatag sing mga prinsipio kag giya nga nagadul-ong sa mahidaiton nga kaangtanan sang mga tawo, kag sa malipayon kag makaalayaw nga kabuhi. Binagbinaga ini nga mga halimbawa.

Pagtapna sa Krimen

Pabalori ang kabuhi

“Indi kamo magpatay.” —Exodo 20:13.

“Ang nagadumot sa iya utod manugpatay sang tawo.”—1 Juan 3:15.

Makighidait kag hupti ini

“Likawi ang malain, kag himua ang maayo; pangitaa ang paghidait, kag hupti ini.”—Salmo 34:14.

“Ang mga nagapakighidait magasab-ug sa mahidaiton nga mga kahimtangan kag magaani sang bunga sang pagkamatarong.”—Santiago 3:18.

Likawi ang kasingki

“Ginausisa ni Jehova ang matarong kag ang malauton; ginadumtan niya ang nagahigugma sa kasingki.”—Salmo 11:5.

“Indi ka magkahisa sa mapintas nga tawo kag indi pagsunda ang iya mga ginahimo, kay ginakangil-aran ni Jehova ang mga malimbungon.”—Hulubaton 3:31, 32.
Kalipay sa Pamilya

Tumana ang imo mga ginikanan

“Mga anak, mangin matinumanon kamo sa inyo mga ginikanan sa paagi nga kalahamut-an sa Ginuo, kay matarong ini. ‘Padunggi ang imo amay kag ang imo iloy’; amo ini ang nahauna nga sugo nga may saad: ‘Agod mag-uswag ka kag magkabuhi ka sing malawig sa duta.’” —Efeso 6:1-3.

Tudlui sing nagakaigo ang imo kabataan

“Indi ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, kundi padayon sila nga padakua sa disiplina kag laygay ni Jehova.”—Efeso 6:4.

“Indi ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, agod indi sila maluyahan sing buot.”—Colosas 3:21.

Higugmaa kag tahura ang imo tiayon

“Ang kada isa sa inyo dapat maghigugma sang iya asawa kaangay sang paghigugma niya sang iya kaugalingon. Subong man, ang asawa dapat may tudok nga pagtahod sa iya bana.”—Efeso 5:33.
Pagtipig sa kinaugali

Tuhoy sa mga nagapanghigko sadtong dumaan nga Israel, ang Biblia nagsiling: “Ang duta ginhigkuan sang mga pumuluyo sini . . . Nakasala ang mga pumuluyo sini.” (Isaias 24:5, 6) Manabat sa Dios ang hungod nga mga nagalaglag sang palibot. ‘Laglagon niya ang mga nagalaglag sang duta.’ (Bugna 11:18) Anihon nila ang ila ginhimo.