NAHIBALUAN MO BALA?

Ano ang mga kabudlayan ni Herodes sa pagpatindog liwat sang templo sang Jerusalem?

Ginpatindog ni Solomon ang templo sang Jerusalem sa ibabaw sang bungyod kag ginpaderan ang sidlangan kag katundan nga bahin sang bungyod agod mangin matapan ang mga bahin sa palibot sang sagrado nga tinukod. Gusto ni Herodes nga malabawan ang templo ni Solomon, gani ginpaliwat niya kag ginpadakuan ang daan nga templo.

Ginpasangkad sang mga enhinyero ni Herodes ang matapan nga bahin sa aminhan sang templo. Ginpasangkad man sing 32 ka metro ang matapan nga bahin sa bagatnan. Agod mahimo ini, ginbutangan ini sang nagakubay nga mga haligi nga bato kag madamol nga pader. Sa pila ka bahin, ini nga mga pader may kataason nga 50 ka metro.

Gintinguhaan ni Herodes nga indi maakig ang mga Judiyo ukon matublag ang mga hilikuton kag ang mga paghalad sa templo. Ang Judiyo nga manunulat sang kasaysayan nga si Josephus nagsiling nga ginhanas pa gani ni Herodes ang Judiyo nga mga saserdote subong mga mason kag mga panday agod wala sing indi awtorisado nga trabahador ang makasulod sa balaan nga mga duog.

Napatay si Herodes nga wala natapos ang iya proyekto. Sang 30 C.E., 46 ka tuig na nga ginaobra ang templo. (Juan 2:20) Ang apo sa tuhod ni Herodes nga si Agripa II amo ang nagtapos sang proyekto sang tungatunga sang unang siglo C.E.

Ngaa ang mga tawo sa Malta naghunahuna nga manugpatay sing tawo si apostol Pablo?

Ang pila ka tawo sa Malta mahimo nga naimpluwensiahan sang mga panudlo sang relihion sang Griego. Binagbinaga kon ano ang natabo sang naguba ang barko nga ginsakyan ni Pablo sa Malta, suno sa libro sang Binuhatan. Sang gindap-ong sang apostol ang isa ka bugkos nga kahoy sa kalayo agod mainit-initan ang iya mga kaupod sa barko, may dalitan nga man-ug nga nagkagat sa iya. Gani nagsiling ang mga tumandok: “Isa gid ka manugpatay ini nga tawo. Bisan pa naluwas sia sa katalagman sa dagat, indi magtugot ang Hustisya nga mabuhi pa sia.”​—Binuhatan 28:4.

Ang Griego nga termino diri sa “Hustisya” amo ang “di’ke.” Ang tinaga mahimo nga nagakahulugan sing hustisya subong isa ka kinaiya. Apang sa Griego nga mitolohiya, ang Dike amo ang ngalan sang diosa sang hustisya. Ginapatihan nga makita niya ang mga ginahimo sang mga tawo kag ginareport niya kay Zeus ang wala mahibaluan nga mga inhustisya agod masilutan ang nakasala. Gani suno sa isa ka reperensia, ang mga taga-Malta mahimo nga naghunahuna: “Bisan pa si Pablo nakaluwas sa dagat, wala sia nakaluwas sa diosa nga si Dike kag ginsilutan sia . . . paagi sa dalitan nga man-ug.” Nagbag-o ang hunahuna sang mga tawo sang nakita nila nga wala nahalitan si Pablo.