TOPIKO SA KOBER | ANG BIBLIA—KON PAANO INI NAKALAB-OT SA ATON
Ginsulat sa Nagakadunot nga Sululatan
ANG KATALAGMAN: Ang papiro kag ang pergamino amo sadto ang ginasulatan sang mga manunulat kag manugkopya sang Biblia.a (2 Timoteo 4:13) Ngaa ini nga mga sululatan mahimo mangin rason nga indi makalab-ot sa aton ang Biblia?
Ang papiro madali magisi, mag-ugis, kag maggabok. “Sa pagligad sang tion, ang mga pinanid sini nagakapudpod,” siling sang mga Egyptologist nga sanday Richard Parkinson kag Stephen Quirke. “Kon taguon ini, mahimo ini agup-upan ukon madunot bangod sa humog kag kitkiton sang mga ilaga ukon ut-uton sang mga insekto, kag kon ilubong naman, mahimo ini anayon.” Ang iban nga papiro mas madasig nga naguba, kay sang nadiskobrehan ini, ginbutang sa lugar nga sobra ang silak sang adlaw ukon humog.
Ang pergamino mas mahunit sangsa papiro, pero nagakaguba man kon wala ginhalungan ukon kon ginbutang sa lugar nga grabe ang init ukon tugnaw, basa, ukon sobra ang silak sang adlaw.b Paborito man sang mga insekto ang pergamino. Gani, parte sa dumaan nga mga rekord, ang libro nga Everyday Writing in the Graeco-Roman East, nagsiling nga “talagsa lang matabo nga may dumaan nga mga rekord nga makalab-ot asta subong.” Sa amo, kon ang Biblia nagakadunot, ang mensahe sini madula man.
KON PAANO NAKALAB-OT SA ATON ANG BIBLIA: Sa kasuguan sang mga Judiyo, ang tanan nga hari ginsugo nga “isulat niya sa libro para sa iya kaugalingon ang kopya sang Kasuguan,” ang una nga lima ka libro sang Biblia. (Deuteronomio 17:18) Dugang pa, ang propesyonal nga mga manugkopya nakahimo sing madamo kaayo nga manuskrito amo nga sang unang siglo C.E., may kopya gid sang Kasulatan sa mga sinagoga sa bilog nga Israel kag bisan sa malayo nga lugar sang Macedonia! (Lucas 4:16, 17; Binuhatan 17:11) Paano ang iban sang daan na gid nga mga manuskrito nakalab-ot asta subong?
Ang mga manuskrito nga ginatawag Dead Sea Scrolls wala maano sa sulod sang mga banga nga gintago sa mga kueba sa desyerto
“Naandan na sang mga Judiyo nga ibutang ang linukot sang Kasulatan sa mga tibod ukon banga para maproteksionan ini,” siling sang iskolar sang New Testament nga si Philip W. Comfort. Ginpadayon man sang mga Cristiano ini nga tradisyon. Gani, ang iban sa una nga mga manuskrito sang Biblia nadiskobrehan sa sulod sang mga banga, sa madulom nga mga kuarto, sa mga kueba kag sa mga desyerto.
ANG RESULTA: Linibo ka bahin sang manuskrito sang Biblia, nga ang iban sobra na 2,000 ka tuig, ang nakalab-ot asta subong. Wala na sing iban pa nga dumaan nga balasahon nga may amo sini kadamo nga manuskrito.
a Ang papiro isa ka sululatan nga halin sa tanom nga ginatawag man nga papiro. Ang pergamino halin sa panit sang sapat.
b Halimbawa, ang opisyal nga kopya sang ginpirmahan nga U.S. Declaration of Independence nasulat sa pergamino. Subong, wala pa 250 ka tuig, halos napanas na ini.