Si Jehova—Ang Ginahalinan sang Matuod nga Katarungan kag Pagkamatarong
“Ang Igang, himpit ang iya binuhatan, kay ang tanan niya nga dalanon katarungan. Isa ka Dios sang katutom, nga sa iya wala sing inhustisya.”—DEUTERONOMIO 32:4.
1. Ngaa duna nga ginakinahanglan naton ang katarungan?
SUBONG nga ang tagsatagsa duna nga nagakinahanglan sing gugma, kita man tanan nagakalangkag nga hatagan sing katarungan. Subong sang ginsulat sang isa ka Amerikano nga manghimanwa nga si Thomas Jefferson, “ang [katarungan] duna kag kinaugali, . . . bahin sang aton pagkatawo subong sang igbalatyag, itululok, ukon palamatin-an.” Indi ini makapakibot, kay gintuga kita ni Jehova suno sa iya larawan. (Genesis 1:26) Sa pagkamatuod, ginsangkapan niya kita sing mga kinaiya nga nagapabanaag sang iya personalidad, isa sini amo ang katarungan. Amo sini kon ngaa kita duna nga nagakinahanglan sing katarungan kag kon ngaa nagakalangkag kita nga magkabuhi sa isa ka kalibutan nga may matuod nga katarungan kag pagkamatarong.
2. Daw ano ka importante ang katarungan kay Jehova, kag ngaa dapat naton mahangpan ang kahulugan sang katarungan sang Dios?
2 Tuhoy kay Jehova, ang Biblia nagapasalig sa aton: “Ang tanan niya nga dalanon katarungan.” (Deuteronomio 32:4) Apang sa isa ka kalibutan nga wala sing katarungan, indi madali mahangpan ang kahulugan sang katarungan sang Dios. Apang, paagi sa mga pahina sang Pulong sang Dios, mahantop naton kon paano ang Dios nagapadapat sing katarungan, kag maapresyar naton sing kapin pa ang dalayawon nga mga dalanon sang Dios. (Roma 11:33) Importante nga mahangpan ang katarungan suno sa kahulugan nga ginahatag sang Biblia kay ang aton ideya tuhoy sa katarungan mahimo nga naimpluwensiahan sang panghunahuna sang tawo. Gikan sa tawhanon nga pagtamod, ang katarungan mahimo nga isa lamang ka matarong nga pagpadapat sa pagsulundan sang Kasuguan. Ukon subong sang ginsulat sang pilosopo nga si Francis Bacon, “ang katarungan amo ang paghatag sa tagsa ka tawo sang kon ano ang nagakadapat sa iya.” Apang, kapin pa sa sini ang katarungan ni Jehova.
Ang Katarungan ni Jehova Makalilipay
3. Ano ang matun-an paagi sa pagbinagbinag sang orihinal nga mga tinaga nga gingamit sa Biblia para sa katarungan kag pagkamatarong?
3 Ang kasangkaron sang katarungan sang Dios mas maathag nga mahangpan paagi sa pagbinagbinag kon paano ginagamit sa Biblia ang orihinal nga mga tinaga.a Makawiwili nga ang katarungan kag pagkamatarong ginagamit sa Kasulatan nga halos wala sing kinatuhayan. Sa katunayan, kon kaisa ang Hebreong mga tinaga ginagamit nga magkaanggid, subong sang mabasa naton sa Amos 5:24, diin ginapalig-on ni Jehova ang iya katawhan: “Pabulhuga ang katarungan subong sang mga tubig, kag ang pagkamatarong subong sang mabaskog nga kasulgan.” Dugang pa, makapila nga ang termino nga “katarungan kag pagkamatarong” magkaupod nga ginagamit agod ipadaku ang isa ka butang.—Salmo 33:5; Isaias 33:5; Jeremias 33:15; Ezequiel 18:21; 45:9.
4. Ano ang buot silingon sang pagpakita sing katarungan, kag ano ang pinakamataas nga talaksan sang katarungan?
4 Ano nga kahulugan ang ginapaalinton sining Hebreo kag Griegong mga tinaga? Ang pagpakita sing katarungan suno sa kahulugan nga ginahatag sang Kasulatan nagakahulugan sing paghimo sing husto kag matarong. Sanglit si Jehova amo ang nagahimo sing moral nga kasuguan kag mga prinsipio, ukon sing husto kag matarong, ang paagi ni Jehova amo ang pinakamataas nga talaksan sang katarungan. Ang Theological Wordbook of the Old Testament nagapaathag nga ang Hebreong tinaga nga ginbadbad pagkamatarong (tseʹdheq) “nagapatuhoy sa talaksan sang maayong pamatasan ukon moralidad kag sa pagkamatuod sa D[aan] nga T[estamento] ina nga talaksan amo ang kinaugali kag kabubut-on sang Dios.” Sa amo, ang pag-aplikar sang Dios sang iya mga prinsipio, kag labi na ang iya pagpakig-angot sa dihimpit nga mga tawo, nagapahayag sang kahulugan sang matuod nga katarungan kag pagkamatarong.
5. Ano nga mga kinaiya ang naangot sa katarungan sang Dios?
5 Maathag nga ginapakita sang Kasulatan nga ang diosnon nga katarungan makalilipay sa baylo nga mapintas kag matigdas. Si David nag-amba anay: “Si Jehova mahigugmaon sang katarungan, kag indi niya pagbiyaan ang mga mainunungon sa iya.” (Salmo 37:28) Ang katarungan sang Dios nagapahulag sa iya nga magpakita sing katutom kag kaawa sa iya mga alagad. Ang katarungan sang Dios sensitibo sa aton mga kinahanglanon kag nagapasaylo sang aton mga dikahimpitan. (Salmo 103:14) Wala ini nagakahulugan nga ginakunsinti sang Dios ang kalautan, kay pagsakdag sa inhustisya kon himuon ini. (1 Samuel 3:12, 13; Manugwali 8:11) Ginpaathag ni Jehova kay Moises nga Sia “maluluy-on kag mainayuhon, mahinay sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaluoy kag sa kamatuoran.” Bisan pa handa sa pagpasaylo sang sala kag kasaypanan, ang Dios indi magapaiway sing silot sa mga nagakadapat sa sini.—Exodo 34:6, 7.
6. Paano si Jehova nagapakig-angot sa iya dutan-on nga mga anak?
6 Kon nagapamalandong kita kon paano si Jehova nagapadapat sing katarungan, indi kita dapat maghunahuna nga sia isa ka matigdas nga hukom, nga interesado lamang sa pagpamatbat sa mga nakasala. Sa kabaliskaran, dapat naton sia hunahunaon subong isa ka mahigugmaon apang may kalig-on nga amay nga sa tanan nga tion nagapakig-angot sa iya mga anak sa pinakamaayo nga paagi. “O Jehova, ikaw amon Amay,” siling ni manalagna Isaias. (Isaias 64:8) Subong isa ka walay pinilian kag matarong nga Amay, ginabalanse ni Jehova ang kalig-on para sa kon ano ang husto kag ang mapinalanggaon nga kaawa para sa iya dutan-on nga mga anak, nga nagakinahanglan sing bulig ukon kapatawaran subong resulta sang mabudlay nga mga kahimtangan ukon undanon nga mga kaluyahon.—Salmo 103:6, 10, 13.
Pagpaathag Kon Ano ang Katarungan
7. (a) Ano ang matun-an naton tuhoy sa katarungan sang Dios gikan sa tagna ni Isaias? (b) Ano ang nangin papel ni Jesus sa pagtudlo sa mga pungsod sing katarungan?
7 Ang mainawaon nga katarungan ni Jehova ginpadaku sang mag-abot ang Mesias. Gintudlo ni Jesus ang katarungan sang Dios kag nagkabuhi nahisuno sa sini, subong sang gintagna ni manalagna Isaias. Maathag nga ang katarungan sang Dios nagalakip sing mapinalanggaon nga pagpakig-angot sa mga tawo nga ginapigos. Sa amo, indi sila madulaan gid sing paglaum. Si Jesus, nga “alagad” ni Jehova, nagkari sa duta agod “himuon nga maathag sa mga pungsod” ini nga bahin sang katarungan sang Dios. Ginhimo niya ini, labaw sa tanan, paagi sa paghatag sa aton sing isa ka buhi nga halimbawa kon ano ang kahulugan sang katarungan sang Dios. Subong “matarong nga sanga” ni Hari David, nalangkag si Jesus sa ‘pagpangita sing katarungan kag sa madasig nga paghimo sing pagkamatarong.’—Isaias 16:5; 42:1-4; Mateo 12:18-21; Jeremias 33:14, 15.
8. Ngaa nangin dimaathag kon ano ang matuod nga katarungan kag pagkamatarong sang unang siglo?
8 Kinahanglan gid nga athagon kon ano ang katarungan ni Jehova sang unang siglo C.E. Ang Judiyong mga gulang kag relihiosong mga lider—ang mga escriba, mga Fariseo, kag ang iban pa—nagbantala kag nagpakita sing isa ka tiko nga pagtamod sa katarungan kag pagkamatarong. Subong resulta, ang kinaandan nga mga tawo, nga imposible makatuman sa mga ginapahimo sang mga escriba kag mga Fariseo, naghunahuna nga ang pagkamatarong sang Dios indi malab-ot. (Mateo 23:4; Lucas 11:46) Ginpakita ni Jesus nga indi subong sini. Ginpili niya ang iya mga disipulo gikan sa sining kinaandan nga mga tawo, kag gintudluan niya sila sing matarong nga mga talaksan sang Dios.—Mateo 9:36; 11:28-30.
9, 10. (a) Paano ang mga escriba kag mga Fariseo nagtinguha sa pagpakita sang ila pagkamatarong? (b) Paano kag ngaa ginbuyagyag ni Jesus nga ang mga buhat sang mga escriba kag mga Fariseo walay pulos?
9 Ang mga Fariseo, sa pihak nga bahin, nagpangita sing mga kahigayunan agod ipasundayag ang ila “pagkamatarong” paagi sa pagpangamuyo ukon paghatag sang ila mga amot sing dayag. (Mateo 6:1-6) Nagtinguha man sila nga ipakita ang ila pagkamatarong paagi sa pagsunod sa dimaisip nga kasuguan kag mga pagsulundan—madamo sini ginhimo lamang nila. Ini nga mga panikasog nagdul-ong sa ila nga ‘lampasan ang katarungan kag ang gugma sa Dios.’ (Lucas 11:42) Kon tulukon sa guwa, daw matarong sila, apang sa sulod ‘puno [sila] sing pagkamalinapason,’ ukon pagkadimatarong. (Mateo 23:28) Sa simple nga hambal, halos wala gid sila sing nahibaluan tuhoy sa pagkamatarong sang Dios.
10 Bangod sining rason, si Jesus nagpaandam sa iya mga sumulunod: “Kon ang inyo pagkamatarong indi maglabaw sa pagkamatarong sang mga escriba kag mga Fariseo, indi kamo nga mas-a makasulod sa ginharian sang mga langit.” (Mateo 5:20) Ang daku nga pagkatuhay sang katarungan sang Dios nga ginpakita ni Jesus kag sang makitid sing panghunahuna nga pagpakamatarong sa kaugalingon sang mga escriba kag mga Fariseo amo ang kabangdanan sang ila masunson nga pagbinais.
Balaan nga Katarungan Batok sa Tiko nga Katarungan
11. (a) Ngaa ginpamangkot sang mga Fariseo ang pagpang-ayo ni Jesus sang Adlaw nga Inugpahuway? (b) Ano ang ginpahayag sang sabat ni Jesus?
11 Sa tion sang iya ministeryo sa Galilea sang tigpamulak sang tuig 31 C.E., nadiparahan ni Jesus sa isa ka sinagoga ang isa ka tawo nga may naitos nga kamot. Sanglit adlaw nga inugpahuway sadto, ang mga Fariseo namangkot kay Jesus: “Tugot bala ang pagpang-ayo sa Adlaw nga Inugpahuway?” Sa baylo nga maluoy sa pag-antos sining makaluluoy nga tawo, luyag nila mangita sing rason agod pakamalauton si Jesus, subong ginapakita sang ila pamangkot. Indi katingalahan nga nagkasubo gid si Jesus sa ila walay balatyagon nga tagipusuon! Gani namangkot man sia sa mga Fariseo: “Tugot bala ang paghimo sing kaayuhan sa adlaw nga inugpahuway?” Sang wala sila magtingog, si Jesus mismo ang nagsabat sang iya kaugalingon nga pamangkot paagi sa pagpamangkot sa ila kon bala indi nila pagluwason ang isa ka karnero nga nahulog sa buho sa Adlaw nga Inugpahuway.b “Daw ano ka mahal pa ang tawo sa karnero!” pangatarungan ni Jesus, nga may indi mabais nga lohiko. “Gani tugot [ukon, husto] ang paghimo sing kaayuhan sa adlaw nga inugpahuway,” hinakop niya. Ang katarungan sang Dios indi gid dapat punggan sang tradisyon sang tawo. Sa tapos ini mapaathag sing matin-aw, gin-ayo ni Jesus ang kamot sang tawo.—Mateo 12:9-13; Marcos 3:1-5.
12, 13. (a) Tuhay sa mga escriba kag mga Fariseo, paano ginpakita ni Jesus ang iya interes sa pagbulig sa mga makasasala? (b) Ano ang pagkatuhay sang katarungan sang Dios kag sang pagpakamatarong sa kaugalingon?
12 Kon ang mga Fariseo wala mag-ulikid sa mga may pisikal nga balatian, labi pa sila nga wala sing pag-ulikid sa mga maluya sa espirituwal. Ang ila tiko nga pagtamod sa pagkamatarong nagdul-ong sa ila nga sikwayon kag tamayon ang mga manugsukot sing buhis kag mga makasasala. (Juan 7:49) Walay sapayan, madamo sa ila sini ang nagbaton sa panudlo ni Jesus, walay duhaduha bangod nabatyagan nila ang iya handum nga magbulig sa baylo nga maghukom. (Mateo 21:31; Lucas 15:1) Apang, ginpakanubo sang mga Fariseo ang mga panikasog ni Jesus sa pag-ayo sa mga nagabalatian sa espirituwal. “Ini nga tawo nagabaton sang mga makasasala kag nagakaon upod sa ila,” kulumuron nila nga may pagpasipala. (Lucas 15:2) Bilang sabat sa ila panumbungon, naggamit liwat si Jesus sing ilustrasyon tuhoy sa manugbantay sing karnero. Subong nga ang manugbantay nagakalipay kon makita niya ang isa ka nadula nga karnero, nagakalipay man ang mga anghel sa langit kon maghinulsol ang isa ka makasasala. (Lucas 15:3-7) Si Jesus mismo nalipay sang mabuligan niya si Zaqueo nga maghinulsol gikan sa iya makasasala nga dalanon. “Ang Anak sang tawo nagkari agod pangitaon kag luwason ang nadula,” siling niya.—Lucas 19:8-10.
13 Ining mga pagsabtanay maathag nga nagapakita sang pagkatuhay sang katarungan sang Dios, nga nagatinguha sa pag-ayo kag sa pagluwas, kag sang pagpakamatarong sa kaugalingon, nga nagatinguha sa pagtib-ong sa pila lamang kag sa pagpakamalaut sa madamo. Ang walay pulos nga mga ritwal kag hinimo sang tawo nga tradisyon nagdul-ong sa mga escriba kag mga Fariseo sa pagpahambog kag sa pagpaimportante sang kaugalingon, apang nagakaigo nga ginpakita ni Jesus nga ila “ginpatumbayaan ang mas importante nga mga butang sang Kasuguan, nga amo ang, katarungan kag kaluoy kag katutom.” (Mateo 23:23) Kabay nga ilugon naton si Jesus sa pagpakita sing matuod nga katarungan sa tanan nga ginahimo naton kag mag-andam man batok sa tugalbong sang pagpakamatarong sa kaugalingon.
14. Paano ginailustrar sang isa sang mga milagro ni Jesus nga ginabinagbinag sang katarungan sang Dios ang mga kahimtangan sang isa ka tawo?
14 Samtang ginsikway ni Jesus ang walay patugsiling nga mga pagsulundan sang mga Fariseo, gintuman niya ang Mosaikong Kasuguan. (Mateo 5:17, 18) Sa paghimo sini, wala niya gintugutan ang letra sadtong matarong nga Kasuguan nga pakadiutayon ang mga prinsipio sini. Sang gintandog sang isa ka babayi nga ginatagasan sing dugo sa sulod sang 12 ka tuig ang iya kunop kag nag-ayo, si Jesus nagsiling sa iya: “Anak nga babayi, ang imo pagtuo nag-ayo sa imo; lakat ka sa paghidait.” (Lucas 8:43-48) Ang mahinuklugon nga mga pulong ni Jesus nagpamatuod nga ginbinagbinag sang katarungan sang Dios ang iya kahimtangan. Bisan pa dimatinlo sia sa seremonyal nga paagi kag sa amo sa teknikal, nalapas niya ang Mosaikong Kasuguan sang magsimpon sia sa kadam-an, takus padyaan ang iya pagtuo.—Levitico 15:25-27; ipaanggid ang Roma 9:30-33.
Ang Pagkamatarong Para sa Tanan
15, 16. (a) Tuhoy sa katarungan, ano ang ginatudlo sa aton sang ilustrasyon ni Jesus tuhoy sa masinapupuhon nga Samaritano? (b) Ngaa dapat naton likawan nga kita mangin “lakas katarong”?
15 Luwas sa pagpadaku sa mainawaon nga katarungan, gintudluan man ni Jesus ang iya mga disipulo nga ang katarungan sang Dios dapat maglakip sa tanan nga tawo. Kabubut-on ni Jehova nga sia ‘magadala sing katarungan sa mga pungsod.’ (Isaias 42:1) Amo ini ang punto sang isa sang labing bantog nga mga ilustrasyon ni Jesus, ang tuhoy sa masinapupuhon nga Samaritano. Ang ilustrasyon isa ka sabat sa pamangkot nga ginpautwas sang isa ka sampaton sa Kasuguan nga luyag “magpamatuod sang iya kaugalingon nga matarong.” “Sin-o gid ang akon isigkatawo?” pamangkot niya, walay duhaduha nagahandum nga ang iya masinapupuhon nga salabton para lamang sa mga Judiyo. Ang Samaritano sa ilustrasyon ni Jesus nagpasundayag sing diosnon nga pagkamatarong, kay naghinguyang sia sing tion kag naggasto sing kuwarta agod buligan ang isa ka dumuluong gikan sa iban nga pungsod. Ginhinakpan ni Jesus ang iya ilustrasyon paagi sa paglaygay sa tawo nga nagpamangkot sa iya: “Himua ang subong man.” (Lucas 10:25-37) Kon maghimo man kita sing maayo sa tanan nga tawo walay sapayan sang pungsod ukon tribo nga ila ginhalinan, ginailog naton ang katarungan sang Dios.—Binuhatan 10:34, 35.
16 Ang halimbawa sang mga escriba kag mga Fariseo, sa pihak nga bahin, nagapahanumdom sa aton nga kon luyag naton ipakita ang katarungan sang Dios, indi kita dapat “maglakas katarong.” (Manugwali 7:16) Ang pagtinguha nga dayawdayawon kita sang iban bangod nagapakitakita kita sing pagkamatarong ukon nagahatag sing sobra nga importansia sa hinimo sang tawo nga mga pagsulundan indi magadala sa aton sing kahamuot sang Dios.—Mateo 6:1.
17. Ngaa tuman ka importante nga magpakita kita sing diosnon nga katarungan?
17 Ang isa ka rason kon ngaa ginhimo ni Jesus nga maathag sa mga pungsod kon ano nga sahi ang katarungan sang Dios amo agod ang tanan niya nga mga disipulo makatuon sa pagpakita sini nga kinaiya. Ngaa tuman ini ka importante? Ang Kasulatan nagalaygay sa aton nga “mangin mga manug-ilog kita sa Dios,” kag ang tanan nga dalanon sang Dios katarungan. (Efeso 5:1) Subong man, ang Miqueas 6:8 nagapaathag nga ang isa ka butang nga ginapatuman sang Dios amo nga kita “magpakita sing katarungan” samtang nagalakat kita upod sa aton Dios. Dugang pa, ang Sofonias 2:2, 3 nagapahanumdom sa aton nga kon luyag naton nga malipdan kita sa adlaw sang kaakig ni Jehova, dapat naton ‘pangitaon ang pagkamatarong’ antes mag-abot ina nga adlaw.
18. Ano nga mga pamangkot ang sabton sa masunod nga artikulo?
18 Busa, ang makahalanguyos nga katapusan nga mga adlaw karon isa ka “pinasahi nga kalahamut-an nga tion” sa pagpakita sing katarungan. (2 Corinto 6:2) Mapat-od naton nga kon, kaangay ni Job, himuon naton ang ‘pagkamatarong nga aton panapton’ kag ang ‘katarungan nga aton kunop,’ pakamaayuhon kita ni Jehova. (Job 29:14) Paano ang pagtuo sa katarungan ni Jehova magabulig sa aton nga magtulok sa palaabuton nga may pagsalig? Dugang pa, samtang ginahulat naton ang matarong nga “bag-ong duta,” paano ang diosnon nga katarungan nagaamlig sa aton sa espirituwal? (2 Pedro 3:13) Sabton sang masunod nga artikulo ining mga pamangkot.
[Mga footnote]
a Sa Hebreong Kasulatan, tatlo ka panguna nga mga tinaga ang nadalahig. Ang isa sini (mish·patʹ) masami ginabadbad nga “katarungan.” Ang duha pa (tseʹdheq kag ang may kaangtanan nga tinaga nga tsedha·qahʹ) masami ginabadbad nga “pagkamatarong.” Ang Griegong tinaga nga ginabadbad “pagkamatarong” (di·kai·o·syʹne) nagakahulugan sing “husto ukon matarong nga kinaiya.”
b Ang halimbawa ni Jesus nagakaigo gid nga napili bangod ang oral law sang mga Judiyo espesipiko nga nagtugot sa ila sa pagbulig sa isa ka sapat nga nagakinahanglan sing bulig sa Adlaw nga Inugpahuway. Sa pila ka iban pa nga mga okasyon, may natabo nga mga pagsabtanay tuhoy sa sini gihapon nga hulusayon, nga amo, kon bala tugot ang magpang-ayo sa Adlaw nga Inugpahuway.—Lucas 13:10-17; 14:1-6; Juan 9:13-16.
Mapaathag Mo Bala?
◻ Ano ang kahulugan sang katarungan sang Dios?
◻ Paano si Jesus nagtudlo sing katarungan sa mga pungsod?
◻ Ngaa tiko ang pagkamatarong sang mga Fariseo?
◻ Ngaa dapat kita magpakita sing katarungan?
[Retrato sa pahina 8]
Maathag nga ginpakita ni Jesus ang kasangkaron sang katarungan sang Dios