Nakatuon si Jonas Tuhoy sa Kaluoy ni Jehova

MAY asaynment si Jehova para sa iya manalagna nga si Jonas. Ikasiam nga siglo B.C.E. ini, kag si Jeroboam II ang nagahari sa Israel. Si Jonas naggikan sa Gat-hefer, isa ka siudad sa kabikahan ni Zabulon. (Josue 19:​10, 13; 2 Hari 14:25) Ginpadala sang Dios si Jonas sa Asirianhon nga kapital sang Ninive, kapin sa 800 kilometros aminhan-sidlangan sang iya tumandok nga banwa. Dapat niya paandaman ang mga taga-Ninive nga pagalaglagon sila sang Dios.

Mahimo nga naghunahuna si Jonas: ‘Ngaa dapat ako magkadto sa sinang siudad kag pungsod? Indi gani sila debotado sa Dios. Yadtong uhaw sa dugo nga mga Asirianhon wala gani makigkatipan kay Jehova subong sang ginhimo sang mga Israelinhon. Aba, mahimo kabigon sang mga tawo sa sadtong malauton nga pungsod ang akon paandam nga isa ka pamahog kag lupigon ang Israel! Indi ako! Indi ako maglakat. Magapalagyo ako sa Jope kag maglakat sa tuhay nga direksion​—⁠pakadto sa Tarsis, sa pihak gid nga ukbong sang Dakung Dagat. Amo sina ang himuon ko!’​—⁠Jonas 1:​1-3.

Katalagman sa Dagat!

Wala magdugay kag si Jonas yadto sa Jope sa baybayon sang Mediteraneo. Nagbayad sia sang iya hinakay kag nagsakay sa isa ka sakayan pakadto sa Tarsis, nga kinaandan nga ginabuylog sa Espanya, kapin sa 3,500 kilometros katundan sang Ninive. Sang didto na sa dagat, ang nakapoy nga si Jonas nagpanaug sa naidalom gid sang sakayan kag nagtulog. Wala madugay pagkatapos sadto, si Jehova nagpadala sing mabaskog nga hangin sa dagat, kag ang tagsatagsa ka hinadlukan nga mga sakayanon nangayo sing bulig sa iya kaugalingon nga dios. Ang sakayan nagabulubalinsay kag nagatumbotumbo amo nga gintagbong nila sa dagat ang mga dala sa pagpamag-an sang sakayan. Apang, pat-od gid ang pagkalunod sang sakayan, kag nabatian ni Jonas ang gintuaw sang nagasalangisag nga kapitan: “Ano bala ang buot mo silingon, O palatulog? Bangon, panawag sa imo dios! Basi nga ang matuod nga Dios magdumdom sa aton, agod nga indi kita mawala.” Si Jonas nagbangon kag nagsaka sa ibabaw sang sakayan.​—⁠Jonas 1:​4-6.

“Kari, kag papalaran ta,” siling sang mga sakayanon, “agod nga mahibaluan ta kon bangod kay sin-o nag-abot sa aton ining malaut.” Ang kapalaran nahulog kay Jonas. Handurawa ang iya kabalaka samtang nagasiling sa iya ang mga sakayanon: “Isugid sa amon, bangod kay sin-o nag-abot sa aton ining malaut? Ano bala ang imo hilikuton, kag diin ka bala maghalin? Ano bala ang imo duta, kag sa ano ka nga katawhan?” Si Jonas nagsiling nga Hebreo sia nga nagasimba “kay Jehova nga Dios sang mga langit” kag may matinahuron sia nga kahadlok sa “Isa nga naghimo sang dagat kag sang duta nga mamala.” Ang unos nag-abot sa ila bangod nagpalayo sia gikan sa atubangan ni Jehova sa baylo nga dalhon sing matinumanon ang mensahe sang Dios sa Ninive.​—⁠Jonas 1:​7-10.

Ang mga sakayanon namangkot: “Ano bala ang himuon namon sa imo agod nga ang dagat maglinong sa amon?” Sang ang dagat nagdugang kag nagdugang kabalud, si Jonas nagsiling: “Hakwata ninyo ako kag itagbong ako sa dagat, agod nga ang dagat maglinong sa inyo; kay ako nakahibalo nga tungod sa akon nag-abot ining mabaskog nga unos sa inyo.” Bangod indi nila luyag itagbong ang alagad ni Jehova sa dagat kag pat-od nga mapatay, gintinguhaan nila nga makabalik sa duta. Napaslawan, ang mga sakayanon nagtuaw: “Ginapakiluoy namon sa imo, O Jehova, indi kami pagdulaa tungod sa kabuhi sining tawo! Kag indi kami pagpasangti sang dugo nga wala sing sala, kay ikaw, O Jehova, naghimo suno sa imo nahamut-an!”​—⁠Jonas 1:​11-14.

Gintagbong sa Dagat!

Sa sina gintagbong sang mga sakayanon si Jonas. Sang naglugdang sia sa nagabalingaso nga dagat, nag-untat ini sa kasingkal. Sang nakita ini, ‘ang mga tawo nagkahadlok sing lakas kay Jehova, kag nagdulot sila sing halad sa iya kag naghimo sing mga saad.’​—⁠Jonas 1:​15, 16.

Samtang nagahilapit sa tubig si Jonas, walay duhaduha nga nangamuyo sia. Nian nabatyagan niya ang iya kaugalingon nga nagsulod sa mahumok nga alagyan samtang nagadalus-os sia sa mas daku nga buho. Sing makapakibot, makaginhawa gihapon sia! Ginpanghukas ang lumot sa dagat nga nagaputos sa iya ulo, nasapwan ni Jonas ang iya kaugalingon sa isa ka pinasahi gid nga lugar. Ini bangod “si Jehova nag-aman sing daku nga isda sa paglamon kay Jonas, kag si Jonas didto sa tiyan sang isda sing tatlo ka adlaw kag tatlo ka gab-i.”​—⁠Jonas 1:⁠17.

Ang Hanuot nga Pangamuyo ni Jonas

Sa tiyan sang daku nga isda, si Jonas may tion sa pagpangamuyo. Ang pila sang iya mga pinamulong nagaanggid sa pila ka salmo. Ginrekord sang ulihi ni Jonas ang iya mga pangamuyo nga nagapabutyag sang kalisud kag paghinulsol. Halimbawa, para sa iya ang tiyan sang isda mahimo mangin Sheol, lulubngan niya. Gani nangamuyo sia: “Nagpanawag ako kay Jehova bangod sang akon kapipit-an, kag nagsabat sia sa akon. Nagtuaw ako gikan sa tiyan sang Sheol kag ginpamatian mo ang akon tingog.” (Jonas 2:​1, 2) Ang duha ka Ambahanon sang mga Pagtaklad​—⁠mahimo nga gin-amba sang mga Israelinhon nga nagtaklad sa Jerusalem para sa tuigan nga mga kapiestahan​—⁠nagapabutyag sing kaanggid nga panghunahuna.​—⁠Salmo 120:1; 130:​1, 2.

Nagahinumdom sang pagpanaug niya sa dagat, si Jonas nangamuyo: “Kay gintagbong mo [Jehova] ako sa kadadalman, sa alibutod [sa tunga] sang dagat, kag ang baha yara sa palibot nakon. Ang tanan mong hanol kag ang imo kabaluran​—⁠nag-agi sa ibabaw nakon.”​—⁠Jonas 2:​3; ipaanggid ang Salmo 42:⁠7; 69:2.

Nahadlok si Jonas nga mawasi niya ang kahamuot sang Dios kag indi na niya liwat makita ang templo sang Dios bangod sang iya pagkadimatinumanon. Sia nangamuyo: “Nian nagsiling ako, ‘Ginasikway ako gikan sa atubangan sang imo mga mata! Paano bala ang pagtulok nakon liwat sa imo balaan nga templo?’ ” (Jonas 2:4; ipaanggid ang Salmo 31:22.) Daw malain gid ang kahimtangan ni Jonas nga nagsiling sia: “Ang mga tubig naglikop sa akon tubtob gid sa kalag [nagbutang sa katalagman sang iya kabuhi]; ginlibutan ako sang kadadalman. Ang mga lumot [sa dagat] nagputos sa akon ulo.” (Jonas 2:5; ipaanggid ang Salmo 69:⁠1.) Handurawa ang kahimtangan ni Jonas, kay sia nagadugang: “Sa kadadalman sang mga bukid, nagpanaug ako [sa sulod sang isda]. Sa duta nga ang iya mga pintal [kaangay sadtong sa isa ka lulubngan] nagtakop sa akon sing dayon. Apang ginpaguwa mo ang akon kabuhi [sa ikatlo nga adlaw] gikan sa buho, O Jehova nga akon Dios.”​—⁠Jonas 2:6; ipaanggid ang Salmo 30:⁠3.

Walay sapayan nga didto sia sa tiyan sang isda, si Jonas wala maghunahuna: ‘Napung-aw ako katama nga indi ako makapangamuyo.’ Sa baylo, sia nangamuyo: “Sang napunaw ang akon kalag sa akon [sa malapit nga kamatayon], nadumduman ko, si Jehova [sa pagtuo, subong ang Isa nga dimatupungan sa gahom kag kaluoy]. Kag ang akon pangamuyo nagsulod sa imo, sa imo balaan nga templo.” (Jonas 2:⁠7) Gikan sa langitnon nga templo, ginpamatian sang Dios si Jonas kag ginluwas sia.

Sa paghinakop si Jonas nangamuyo: “Ang mga nagasapak sang butig nga mga kadayawan [paagi sa pagsalig sa walay kabuhi nga mga larawan sang butig nga mga dios], nagabiya sang ila kaugalingon nga kaluoy [sa pagsikway sa Isa nga nagapakita sini nga kinaiya]. Apang ako magahalad sa imo [Jehova nga Dios] sa tingog sang pagpasalamat. Bayaran ko ang ginsumpa ko [sa tion sining eksperiensia ukon sa iban pa nga mga okasyon]. Ang kaluwasan naggikan kay Jehova.” (Jonas 2:​8, 9; ipaanggid ang Salmo 31:6; 50:14.) Nakahibalo nga ang Dios lamang ang makaluwas sa iya gikan sa kamatayon, ang mahinulsulon nga manalagna (kaangay nanday Hari David kag Solomon nga nauna sa iya) nagapatungod sang kaluwasan kay Jehova.​—⁠Salmo 3:8; Hulubaton 21:⁠31.

Si Jonas Nagatuman

Pagkatapos sang tuman nga paghunahuna kag hanuot nga pangamuyo, nabatyagan ni Jonas ang iya kaugalingon nga ginpilit paguwa sa alagyan nga paagi sini sia nagsulod. Sang ulihi, ginsuka sia sa mamala nga duta. (Jonas 2:10) Nagapasalamat sa pagluwas, gintuman ni Jonas ang Pulong sang Dios: “Tindog, kadto sa Ninive, inang daku nga banwa, kag ibantala sa iya ang wali nga ginsugo sa imo.” (Jonas 3:​1, 2) Si Jonas nagsugod sa pagsulod sa kapital sang Asiria. Sang mahibal-an niya kon ano na nga adlaw, narealisar niya nga tatlo ka adlaw gali sia sa tiyan sang isda. Ang manalagna nagtabok sa Suba sang Eufrates sa dakung nakatundan nga kurbada sini, naglakbay sa sidlangan patabok sang naaminhan nga Mesopotamia, nag-agi sa Suba sang Tigris, kag nakalab-ot sang ulihi sa dakung siudad.​—⁠Jonas 3:⁠3.

Si Jonas nagsulod sa Ninive, ang dakung siudad. Naglakat sia sa sulod sang isa ka adlaw kag nagpahayag: “Kap-atan pa ka adlaw, kag ang Ninive laglagon.” Milagruso bala nga ginhatagan si Jonas sing ihibalo sa Asirianhon nga hambal? Wala kita makahibalo. Apang bisan pa kon naghambal sia sa Hebreo kag may isa nga nagpatpat, ang iya pagpahayag may mga resulta. Ang mga taga-Ninive nagsugod sa pagtuo sa Dios. Nagpuasa sila kag nagsul-ob sing sako, halin sa pinakadaku tubtob sa pinakamanubo sa ila. Sang ang balita naglambot sa hari sang Ninive, nagtindog sia sa iya trono, gin-uba ang iya opisyal nga bayo, kag nagpangalumbot sing sako, kag naglingkod sa mga abo.​—⁠Jonas 3:​4-6.

Nakibot gid si Jonas! Ang Asirianhon nga hari naghimo sing pabantala kag nagpahibalo: “Wala sing tawo ukon sapat, kahayupan ukon panong, nga magtilaw sing bisan anong butang. Dili sila magkaon, ukon mag-inom sing tubig. Kag pakalumbutan sila sing sako ang tawo kag sapat; kag magtuaw sila sing mabaskog sa Dios, huo, magtalikod ang tagsatagsa sa ila sa iya malaut nga dalanon kag sa panglugos nga yara sa iya mga kamot. Sin-o bala ang nakahibalo, nga ang Dios magliso pa ayhan kag magkalisud kag magtalikod sa iya mabangis nga kaakig, agod nga indi kita mawala?”​—⁠Jonas 3:​7-9.

Ginsunod sang mga taga-Ninive ang sugo sang ila hari. Sang nakita sang Dios nga nagtalikod sila sa ila malaut nga dalanon, nagkalisud ang Dios sa malaut nga ginsiling niya nga himuon niya kuntani sa ila, kag wala niya paghimua ini. (Jonas 3:10) Bangod sang ila paghinulsol, pagpaubos, kag pagtuo, si Jehova namat-od nga indi paghimuon sa ila ang gintuyo nga paghukom.

Ang Nagkusamod nga Manalagna

Kap-atan ka adlaw ang nagligad kag wala sing natabo sa Ninive. (Jonas 3:⁠4) Sang nahi­baluan niya nga ang mga taga-Ninive indi pagalaglagon, nahanusbo katama si Jonas kag naalipungot sing lakas kag nangamuyo: “Nagaampo ako sa imo, O Jehova, indi bala amo ini ang ginasiling ko sang didto pa ako sa akon duta? Busa nagdalidali ako sa pagpalagyo pa Tarsis; kay nakahibalo ako nga ikaw Dios nga mainayuhon kag maluluy-on, makuli sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaluoy, kag nagakalisud ka sang malaut. Busa karon, O Jehova, ginapakiluoy ko sa imo, kuhaa sa akon nga mapatay sang magkabuhi.” Ang Dios nagsabat paagi sa sining pamangkot: “Nagahimo ka bala sing maayo sa pagpangakig?”​—⁠Jonas 4:​1-4.

Sa sina, si Jonas akig nga naglakat sa banwa. Nagpasidlangan, naghimo sia sing payagpayag nga sa sini makalingkod sia sa idalom sang handong sini tubtob nga makita niya kon ano ang matabo sa siudad. Si Jehova maluluy-on man nga ‘nag-aman sing tangantangan, kag ginpatubo ini sa ibabaw ni Jonas, agod nga mangin handong ini sa iya ulo kag sa pagluwas sa iya sa malaut niyang kahimtangan.’ Daku gid ang kalipay ni Jonas sa tangantangan! Apang ang Dios nag-aman sing ulod sa pag-abot sang kaagahon, kag gin-ut-ot ini. Dili madugay nalaya ini. Nagpadala man si Jehova sing masingkal nga salatan. Ang nagasubang nga adlaw nagtupa sa ulo sang manalagna, sa bagay nga napunaw sia. Dalayon sia nangabay nga mapatay. Huo, si Jonas sulit-sulit nga nagsiling: “Maayo pa sa akon nga mapatay sangsa magkabuhi.”​—⁠Jonas 4:​5-8.

Si Jehova karon naghambal. Ginpamangkot niya si Jonas: “Naghimo ka bala sing maayo sa pagpangakig tungod sa tangantangan?” Si Jonas nagsabat: “Nagahimo ako sing maayo sa pagpangakig, bisan tubtob sa kamatayon.” Gani, si Jehova nagsiling sa manalagna: ‘May kahilak ka sa tangantangan. Apang wala mo ini pagpangabudlayi ukon pagpatubua. Nag-ulhot ini kag nawala subong nga isa lamang ka pagtubo sa gab-i.’ Ang Dios nangatarungan pa: ‘Sa akon bahin, indi bala ako mahilak sa dakung siudad sang Ninive, nga ginapuy-an sang 120,000 ka tawo nga indi makakilala sang ila kamot nga tuo kag sang ila kamot nga wala, luwas sa madamong kahayupan?’ (Jonas 4:​9-11) Ang husto nga sabat maathag.

Si Jonas naghinulsol kag nagkabuhi sa pagsulat sang tulun-an sa Biblia nga nagadala sang iya ngalan. Paano niya nahibal-an nga ang mga sakayanon nagkahadlok kay Jehova, nagdulot sa Iya sing halad, kag nagsumpa? Mahimo nga nahibal-an niya ini paagi sa balaan nga pagbugna ukon ayhan sa templo gikan sa isa sa mga sakayanon ukon mga pasahero.​—⁠Jonas 1:16; 2:⁠4.

“Ang Tanda ni Jonas”

Sang ang mga escriba kag mga Fariseo nangayo kay Jesucristo sing tanda, sia nagsiling: “Ang isa ka kaliwatan nga malaut kag makilahion nagpangita sing tanda, apang wala sing tanda nga ihatag sa sini kundi ang tanda ni Jonas nga manalagna.” Si Jesus nagdugang: “Kay subong nga si Jonas didto sa tiyan sang isda nga daku sing tatlo ka adlaw kag tatlo ka gab-i, subong man ang Anak sang tawo magapabilin sa alibutod sang duta sing tatlo ka adlaw kag tatlo ka gab-i.” (Mateo 12:​38-40) Ang Judiyong mga adlaw nagsugod sa pagtunod sang adlaw. Si Cristo napatay sang Biernes sang hapon, Nisan 14, 33 C.E. Ang iya bangkay ginbutang sa isa ka lulubngan antes magtunod ang adlaw sadto nga tion. Ang Nisan 15 nagsugod sadto nga gab-i kag naglab-ot tubtob sa pagtunod sang adlaw sang Sabado, ang ikapito kag katapusan nga adlaw sang semana. Sadto nga tion ang Nisan 16 nagsugod kag naglab-ot tubtob sa pagtunod sang adlaw sang ginatawag naton nga Domingo. Gani, si Jesus napatay kag didto sa lulubngan sa dimagkubos sa isa ka panag-on sang Nisan 14, ginlubong sa bug-os nga adlaw sang Nisan 15, kag naghinguyang sang mga inoras sa kagab-ihon sang Nisan 16 sa lulubngan. Sang ang mga babayi nagkadto sa lulubngan sang Domingo sang aga, ginbanhaw na sia.​—⁠Mateo 27:​57-61; 28:​1-7.

Si Jesus didto sa lulubngan sa tatlo ka adlaw. Busa ang iya mga kaaway nakabaton sang “tanda ni Jonas,” apang si Cristo nagsiling: “Ang mga tawo sa Ninive magatindog upod sining kaliwatan kag magtagudili sini; kay naghinulsol sila bangod sang pagwali ni Jonas, kag, yari karon! may isa diri nga daku pa kay Jonas.” (Mateo 12:41) Matuod gid! Si Jesus yara sa tunga sang mga Judiyo​—⁠ang manalagna nga daku pa kay Jonas. Walay sapayan nga si Jonas isa ka nagakaigo nga tanda sa mga taga-Ninive, si Jesus nagwali nga may daku pa nga awtoridad kag nagasakdag nga pamatuod sangsa ginhimo sadtong manalagna. Apang, ang mga Judiyo sa kabilugan wala magpati.​—⁠Juan 4:​48.

Subong isa ka pungsod ang mga Judiyo wala magbaton sing mapainubuson sa Manalagna nga daku pa kay Jonas, kag wala sila magtuo sa Iya. Apang ano naman ang ila mga katigulangan? Kulang man sila sing pagtuo kag mapainubuson nga espiritu. Sa katunayan, ginpadala ni Jehova si Jonas sa Ninive agod ipakita ang kinatuhayan sa ulot sang mahinulsulon nga mga taga-Ninive kag sang tingkuyan nga mga Israelinhon, nga kulang gid sing pagtuo kag pagpaubos.​—⁠Ipaanggid ang Deuteronomio 9:​6, 13.

Ano naman si Jonas? Natun-an niya kon daw ano ka daku ang kaluoy sang Dios. Dugang pa, ang reaksion ni Jehova sa pagkumod ni Jonas nahanungod sa kaluoy nga ginpakita sa mahinulsulon nga mga taga-Ninive dapat magpugong sa aton sa pagyamo kon ang aton langitnon nga Amay nagapakita sing kaluoy sa mga tawo sa aton adlaw. Sa pagkamatuod, magkasadya kita nga kada tuig linibo ang nagaliso kay Jehova sa pagtuo kag upod ang mapainubuson nga tagipusuon.