Kapitulo 12

Isa ka Mas Mataas nga Tuburan sang Kaalam

“O Jehova, daw ano kadamo sang imo mga binuhatan! Sa kaalam ginhimo mo sila tanan. Ang duta puno sang imo mga patubas.” (Salmo 104:​24) Huo, kutob sa pagkahalangdon sang masangkad nga uniberso tubtob sa katahom sang bulak, ang tinuga nagapamatuod sa indi matupungan nga kaalam sang Manunuga sini. Ang teknolohiya sining ika-20 nga siglo wala gid kon ipaanggid sa mga binuhatan sang Dios. Kon ang Biblia Pulong sang Dios, paabuton man naton nga magahatag ini sing ebidensia sang kaalam nga indi masarangan sang tawo. Nagahatag bala ini?

Ginapadaku sang Biblia ang pagkaimportante sang kaalam. Ini nagasiling: “Ang kaalam amo ang pamuno nga butang. Kuha sing kaalam; kag sa bug-os mo nga pagtinguha, kuha sing paghangop.” (Hulubaton 4:7) Ginakilala man sini nga kita nga mga tawo masami nga kulang sing kaalam, kag ginapalig-on kita sini: “Kon may yara sa inyo nga nakulangan sing kaalam, papangayua sia sa Dios nga nagahatag sing maalwan sa tanan nga tawo.”​—Santiago 1:5.

² Paano ang Dios ‘maalwan nga nagahatag sing kaalam’? Ang isa ka paagi amo ang pagpalig-on sa aton nga basahon ang Biblia kag tun-an ini. Ang tulun-an nga Hulubaton sang Biblia nagalaygay: “Anak ko, kon batunon mo ang akon mga pulong kag pakabahandion ang akon mga sugo sa imo, sa paglingig sang imo igdulungog sa kaalam . . . mahangpan mo ang kahadlok kay Jehova, kag makita mo ang ihibalo sa Dios. Kay si Jehova nagahatag sing kaalam.” (Hulubaton 2:​1, 2, 5, 6) Kon iaplikar naton ang Biblia kag makita kon daw ano ka epektibo sini, marealisar naton nga ini sa pagkamatuod nagarepresentar sa balaan nga kaalam.

Maalamon nga mga Pinamulong

³ Agod mahangpan ini sing maayo pa, usisaon naton ang pila ka bersikulo sang Biblia. Binagbinaga ang maalamon nga pinamulong: “Ang mga determinado magmanggaranon nagakahulog sa pagsulay kag sa siod kag sa madamo nga binuang kag makahalit nga mga kailigbon . . . Kay ang gugma sa kuwarta amo ang gamot sang tanan nga sahi sang makahalalit nga mga butang.” (1 Timoteo 6:​9, 10) Ipaanggid ini sa moderno nga pagtamod​—sa dimagkubos sa Nakatundan nga katilingban​—nga nagapalig-on sa mga tawo sa pagtinguha sa kuwarta subong amo ang nahauna nga tulumuron. Sing indi makalilipay, natigayon sang madamo ang kuwarta nga gintinguhaan nila apang ginabatyag nila gihapon nga wala sing katuyuan ang ila kabuhi kag wala sing kaayawan. Ang isa ka sikologo nagsiling: “Ang mangin Num. 1 kag manggaranon wala nagapabatyag sa imo nga madinalag-on, naayawan, ginatahod ukon ginahigugma.”

⁴ Indi buot silingon nga dapat talikdan sing bug-os sang isa ka praktikal nga tawo ang iya kuwarta. Ang Biblia nagapakita sing balanse nga kaalam sang magsiling ini: “Ang kaalam pangapin subong nga ang kuwarta pangapin; apang ang pagkalabaw sang ihibalo amo nga ang kaalam nagatipig sang kabuhi sang may iya sini.” (Manugwali 7:12) Sa amo, ang Biblia nagabulig sa aton sa paghangop nga ang kuwarta, bisan pa importante, indi ang importante sa tanan. Isa lamang ini ka paagi padulong sa katuyuan, kag may limitado lamang nga kapuslanan kon wala kita sing kaalam sa paggamit sini sing maalamon.

⁵ Matuod man ining ginasiling sang Biblia: “Sia nga nagalakat upod sa maalam nga mga tawo magaalam man, apang sia nga nagapakig-angot sa mga buangbuang malain sing madangatan.” (Hulubaton 13:20) Natalupangdan mo bala kon daw ano kabaskog ang epekto sang aton mga kaupod sa aton? Ang pag-ipit sang mga katubotubo nagdul-ong sa mga pamatan-on sa pagpahubog, sa pag-abuso sa droga, kag sa imoralidad. Kon nagasimpon kita sa mga nagagamit sing malaw-ay nga mga pulong, sa ulihi masapwan naton ang kaugalingon nga nagagamit man sing malaw-ay nga mga pulong. Ang pagpakig-upod sa dibunayag nga mga indibiduwal mahimo man maghimo sa aton nga indi bunayag. Sa pagkamatuod, subong ginasiling man sang Biblia, “Ang malain nga mga pagpakig-upod nagahalit sang mapuslanon nga mga batasan.”​—1 Corinto 15:33.

⁶ Sa pihak nga bahin, ang maayong mga pagpakig-upod makapauswag sa aton. Paagi sa “paglakat upod sa maalam nga mga tawo,” kita man magaalam. Ang maayong mga batasan nagalaton, subong amo man ang malain nga mga batasan. Sa liwat, ang Biblia nagapakita sing kaalam sa pagpalig-on sa aton nga maghalong sa pagpili sing aton mga kaupod.

⁷ Madamo ang Biblia sing subong sina nga mga talaksan agod buligan kita sa pagtuytoy sang aton kabuhi. Subong tuburan sang laygay, tumalagsahon ini. Ang laygay sini pirme mapuslanon. Indi gid ini teoriya lamang, kag wala gid ini nagadul-ong sa aton kahalitan. Ang madamo nga laygay sang Biblia wala sing tupong. Ang mga nagaaplikar sini sa ila kabuhi, kag nakapamatuod kon paano ini pirme nagdul-ong sa ila kaayuhan, nakaapresyar sa Biblia subong isa ka tumalagsahon nga tuburan sang kaalam.

Maalamon nga mga Prinsipio

⁸ Ano, kon ginaatubang kita sang isa ka kahimtangan nga wala ginsambit sa Biblia? Sa masami, makasapo kita sing masangkad nga mga prinsipio nga magatuytoy sa aton. Halimbawa, sa pila ka tion sa ila kabuhi, madamo ang gin-atubang sing desisyon tuhoy sa bisyo nga pagyupyop sing tabako. Sanglit wala pa sing tabako sa Natung-an nga Sidlangan sang mga adlaw ni Jesus, wala ini ginasambit sang Biblia. Walay sapayan, ang Biblia may yara nagakaigo nga mga prinsipio agod buligan kita sa paghimo sing maalamon nga desisyon sa sini nga butang.

⁹ Ang pagyupyop sing tabako, bisan pa makalilipay kono, aktuwal nga pagpasulod sing maisog nga higko sa aton mga baga. Ginahigkuan sang isa nga nagapanabako ang iya lawas, subong man ang iya panapton kag ang hangin sa palibot niya. Dugang pa, ang pagtabako makagiyan. Masami nga nabudlayan ang mga tawo nga luyag magbugto sini. Ginahunahuna ini, makasalig kita sa Biblia sa pagbulig sa imo nga maghimo sing maalamon nga konklusion nahanungod sa pagyupyop sing tabako.

¹⁰ Nahauna, binagbinaga ang problema tuhoy sa pagkagiyan. Si Pablo, sang nagahambal nahanungod sa pagkaon, nagsiling: “Indi ako magpaulipon sa bisan ano.” (1 Corinto 6:12) Hilway si Pablo sa pagkaon sang bisan ano nga pagkaon, apang nahibaluan niya nga ang mga tawo sadto may sensitibo nga mga konsiensia. Gani nagsiling sia nga wala sia “nagiyan” sa pila ka pagkaon sa bagay nga indi niya mabiyaan ini kon kinahanglan agod malikawan ang pagpasandad sa iban. Kon indi mauntatan sang isa ka tawo ang pagyupyop​—ukon ang pagnganga​—sing tabako, sia pat-od nga ‘ulipon sini.’ Gani ang ginsiling ni Pablo tuhoy sa pagkaon isa ka maayong panuytoy tuhoy sa pagtabako. Indi naton dapat pagtugutan ang aton kaugalingon nga maulipon sang isa ka bisyo.

¹¹ Ikaduha, binagbinaga ang tuhoy sa polusyon. Ang Biblia nagasiling: “Tinluan ta ang aton kaugalingon sang tanan nga kadagtaan sang lawas kag espiritu.” (2 Corinto 7:1) Ang pagpanigarilyo indi maduhaduhaan nga isa ka paghigko, ukon polusyon, sa unod. Ang pagkaserioso sining polusyon makita sa kamatuoran nga, suno sa World Health Organization, ginabangdan ini sang hilaw nga kamatayon sang kapin sa isa ka milyon ka tawo kada tuig. Kon sundon naton ang prinsipio sang Biblia nahanungod sa pagpabilin nga matinlo gikan sa mga paghigko sa unod, maamligan kita gikan sa serioso nga mga katalagman sa lawas sang pagpanigarilyo, subong man sang mga droga kag sang iban pa nga mga higko.

Mapuslanon nga mga Pulong

¹² Indi kita dapat makibot nga ang pagsunod sa laygay sang Biblia nagahatag sa aton sing kaayuhan sa pisikal. Ang laygay sang Biblia nagagikan sa Dios. Subong Manunuga, bug-os ang iya ihibalo sa kon paano kita ginhimo kag kon ano ang aton kinahanglanon. (Salmo 139:​14-16) Ang iya laygay pirme nga naangot sa aton pisikal kag emosyonal nga kaayuhan.

¹³ Makita ini sa laygay nga indi magbutig. Ang pagbutig ginlista sa pito ka butang nga ginadumtan ni Jehova, kag ginalista sang tulun-an sang Bugna ang mga butigon sa tunga sang mga wala sing duog sa bag-ong kalibutan sang Dios. (Hulubaton 6:​19; Bugna 21:8) Walay sapayan sini, ang pagbutig lapnag. Ang isa ka magasin tuhoy sa negosyo nagsiling: “Ginaeksperiensiahan sang E.U. ang labing grabe nga pagdagsang sang pagdaya, paglimbong kag may kaangtanan sa sini nga mga pag-abuso sa maragtas sini.”

¹⁴ Apang, bisan pa lapnag ini, ang pagbutig malain para sa katilingban kag malain para sa indibiduwal. Husto ang kolumnista nga si Clifford Longley sa pagsiling: “Ang pagbutig nagahalit sa nagabutig kag sa ginabutigan, sa alibutod sang ila pagkatawo, paagi sa pag-utod sang kinahanglanon nga kaangtanan sang hunahuna kag sang katunayan. Ang daku nga mga desisyon sa kabuhi mahimo ipasad sa dimatuod nga impormasyon nga ginapatihan nga husto. Ang kabutigan mahimo man may malain nga epekto sa mga butigon mismo.” Daw ano kaayo pa nga magsugid sing kamatuoran, subong amo ang maalamon nga ginalaygay sang Biblia!

¹⁵ Sa isa ka kapin ka positibo nga panghunahuna, ginsugo kita sang Biblia nga dapat kita mag-ulikid sa iban, magpakita sing gugma para sa ila, kag mangin mabinuligon sa ila. Kilala ang ginsiling ni Jesus: “Busa, ang tanan nga butang nga luyag mo nga himuon sa imo sang mga tawo, dapat mo man himuon sa ila.”​—Mateo 7:12.

¹⁶ Daw ano kaayo pa ang kalibutan kon ang tanan nagasunod sining talaksan! Dugang pa, suno sa sikolohiko nga pagtuon nga gindumalahan sa Estados Unidos, mangin mas maayo ang pamatyag sang mga indibiduwal. Ang 1,700 ka tawo nga gintun-an nagreport nga ang pagbulig sa iban naghatag sa ila sing kakalma kag paumpaw gikan sa may kaangtanan sa kahuol nga mga balatian subong sang sakit sang ulo kag pagkapaos. Ang report naghinakop: “Daw ginapakita, nian, nga ang pag-ulikid sa iban isa gid ka bahin sang tawhanon nga kinaugali subong sang pag-ulikid sa aton kaugalingon.” Ginapahanumdom kita sini sang sugo sang Biblia: “Dapat mo higugmaon ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.” (Mateo 22:​39; ipaanggid ang Juan 13:​34, 35.) Kinaugali lamang nga higugmaon ang aton kaugalingon. Apang agod mangin mapagros kita sa emosyon, nagasiling ang Biblia nga dapat naton balansehon ina nga gugma para sa kaugalingon sa gugma para sa iban.

Pag-asawahay kag Moralidad

¹⁷ Samtang ang laygay sang Biblia nagahatag sing ebidensia sang madalom nga kaalam, wala ini pirme nagasiling sang mga butang nga luyag pamatian sang mga tawo. Sa masami, ginasumbong ini nga kinaraan. Ngaa subong sini? Bangod samtang ang laygay sang Biblia para sa aton malawig nga kaayuhan, ang pag-aplikar sini masami nga nagakinahanglan sing disiplina kag pagdingot sa kaugalingon; kag ining mga kinaiya indi popular karon.

¹⁸ Binagbinaga ang tuhoy sa pag-asawahay kag moralidad. Ang mga talaksan sang Biblia sa sini tuman ka estrikto. Ispisipiko nga ginasambit sini ang monogamiya, isa ka bana para sa isa ka asawa. Kag samtang nagasambit ini sing sobra nga mga kaso nga sa diin ang diborsio ukon pagbulagay mahimo nga posible, sa kabilugan nagasiling ini nga ang higot sang pag-asawahay tubtob kabuhi. “Wala bala ninyo mabasahi nga ang nagbuhat sa ila sa ginsuguran nagbuhat sa ila nga lalaki kag babayi kag nagsiling, ‘Bangod sini bayaan sang lalaki ang iya amay kag iloy kag maghiusa sa iya asawa, kag ang duha mangin isa ka unod’? Sa bagay nga indi na sila duha, kundi isa ka unod. Busa, ang gintingob sang Dios dili pagbulagon sang tawo.”​—Mateo 19:​4-6; 1 Corinto 7:​12-15.

¹⁹ Dugang pa, ang Biblia nagasiling nga ang lamang nga duog para sa seksuwal nga pagkasuod amo ang sa sulod sang higot sang pag-asawahay. Ginadumilian sini ina nga pagkasuod sa guwa sang pag-asawahay. Aton mabasa: “Wala sing makihilawason, ukon mga nagasimba sa mga diosdios, ukon makihilahion, ukon mga nagapanginbabayi, ukon mga lalaki nga nagahulid sa mga lalaki . . . ang makapanubli sang ginharian sang Dios.”​—1 Corinto 6:​9, 10.

²⁰ Sa karon, ining mga talaksan lapnag nga ginasikway. Ang propesor sang sosyolohiya nga si David Mace nagsiling: “Sa sulod sang karon nga siglo madamo nga pagbalhin ang ginhimo sa aton kultura, kag madamo sang dumaan nga mga kinabatasan kag mga institusyon ang gintay-ug sa ila sadsaran. Indi eksepsion ang pag-asawahay.” Kinaandan ang lugak nga mga buhat sa moralidad. Ang seksuwal nga relasyon sa ulot sang mga tin-​edyer nga nagadate masami ginatamod nga normal. Ang pagpuyuay antes sang kasal​—‘agod lamang makasigurado’​—kinaandan. Kag kon makasal na ang duha ka tawo, kinaandan ang ginadumilian nga seksuwal nga relasyon.

²¹ Nagdala bala sing kalipay ining lugak nga klima sang moralidad? Wala, wala ini sing gindala kundi kagamo lamang​—kag mahal pa nga kagamo​—nga nagresulta sa kasubo kag nabungkag nga mga puluy-an. May pandemiko man sang mga balatian nga ginapalaton sang seksuwal nga relasyon nga direkta nga resulta sang lugak nga moralidad. Ang paglapnag sang gonorrhea, syphilis, kag chlamydia, lakip sa iban pa, indi makontrol. Sining karon nga tinuig, ginpadasig sang prostitusyon kag homoseksuwal nga mga buhat ang paglapnag sang AIDS. May yara epidemya sang mga dalagita nga nagabata na bisan pa pamatan-on pa sila. Ang Ladies’ Home Journal nagsiling: “Ang pagpadaku sa sekso nga nagpakilala sa katuigan sisenta kag sitenta wala magdala sing kalipay sa tawo kundi sing pag-antos.”

²² Busa, makabati kita karon sing mga komento subong sang ginsiling sang propesor sang sosyolohiya nga si Carlfred B. Broderick: “Ayhan tuman na ang aton kagulangon sa pagbinagbinag kon bala mangin sa kaayuhan naton tanan nga sakdagon ang paglikaw sa sekso sa wala pa ang kasal subong isa ka pagsulundan nga amo ang labing nagakabagay sa mga kinahanglanon sang aton mga banwahanon kag sang ila kinamatarong sa kahilwayan: kahilwayan gikan sa balatian, kahilwayan gikan sa indi halandumon nga pagmabdos.” Sa pagkamatuod, napamatud-an sang ulihi nga ang talaksan sa moralidad sang Biblia nagadala sing labing daku nga kalipay.

Mga Prinsipio nga Epektibo Gid

²³ Sanglit ang pag-asawahay ginatuyo nga magdugay tubtob kabuhi, dapat naton mahibaluan kon paano himuon ini nga madinalag-on. Ang iban nagapangatarungan nga maayo pa nga magguwa sa dimakalilipay nga pag-asawahay sang sa magpabilin sa sini kag mag-antos. Apang may isa pa nga mapili: amo ang pagtinguha nga lubaron ang mga problema nga ginabangdan sang kasubo. Isa pa ina ka bahin nga sa diin nagabulig ang Biblia. Nakita na naton kon paano ini nagalaygay sa aton nga mangin matutom sa aton tiayon, kag isa ini ka sekreto sa malipayon kag mapag-on nga pag-asawahay. Ang isa pa amo ang pagkilala nga isa lamang ang ulo sa pag-asawahay, kag ginasiling sang Biblia nga ini amo ang bana. Ginalaygayan ang asawa nga mangin masinakdagon sa iya bana kag indi paghangkaton ang iya katungdanan. Ang lalaki, sa pihak nga bahin, ginasugo nga gamiton ang iya katungdanan para sa kaayuhan sang iya asawa kag indi mangin makagod.​—1 Corinto 11:​3; 1 Timoteo 2:​11-14.

²⁴ Sa mga bana, ang Biblia nagasiling: “Dapat higugmaon sang mga bana ang ila mga asawa subong sang ila kaugalingon nga lawas. Sia nga nagahigugma sa iya asawa nagahigugma sang iya kaugalingon, kay wala sing tawo nga nagdumot sang iya kaugalingon.” (Efeso 5:​28, 29) Ginapakita sang mahigugmaon nga bana ang iya awtoridad sa isa ka mapatugsilingon nga paagi. Ginadumdom niya nga bisan pa sia ang ulo, ang iya asawa dapat binagbinagon kag konsultahon. Ang pag-asawahay isa ka pagsosyohanay, indi isa ka diktadura.

²⁵ Ang laygay sang Biblia para sa mga asawa nagalakip sining mga pulong: “Ang asawa dapat may hanuot nga pagtahod para sa iya bana.” (Efeso 5:33) Ginatahod niya ang iya bana bangod sang iya katungdanan, kag ang iya pagtahod pamatud-an sang iya pagsakdag sa iya, subong nga ang gugma sang iya bana sa iya pamatud-an sang iya pag-ulikid sa iya. Para sa madamo sang moderno sing panghunahuna nga mga indibiduwal, ang subong sini nga laygay wala ginabaton. Apang ang pagsosyohanay nga nagapasad sang ila relasyon sa gugma kag pagtahod​—subong ginalaygay sang Biblia​—malipayon pirme.

²⁶ Ang kamatuoran nga ang laygay sang Biblia sa sini nga bahin epektibo gid makita sa isa ka eksperiensia gikan sa Bagatnan nga Kadagatan. Ang isa ka mag-asawa didto, sa tapos sang napulo ka tuig nga pag-upuray, nakombinsi nga ang ila pag-asawahay napaslawan. Gani nagplano sila nga magbulagay. Nian nakighambal ang asawa sa isa sang mga Saksi ni Jehova. Gintun-an niya upod sa Saksi ang laygay sang Biblia para sa mag-asawa. Ang bana nagreport: “Samtang ginatun-an sang akon asawa ang mga prinsipio sang Biblia, nanikasog sia nga iaplikar ini sa iya kabuhi. Sa sulod lamang sang pila ka semana, natalupangdan ko ang pila ka pagbag-o.” Napukaw ang interes, nagsugot sia nga magbuylog sa pagtuon sang iya asawa sang Biblia kag natun-an niya ang laygay sang Biblia para sa minyo nga mga lalaki. Ang resulta? Sia nagsiling: “Nasapwan na namon karon ang sadsaran sang malipayon gid nga pagkabuhi sang pamilya.”

²⁷ Ang paglandas sa kaimulon isa pa ka bahin nga sa diin napamatud-an nga makabulig ang laygay sang Biblia. Halimbawa, ang pagpanigarilyo kag pagpahubog, nga lunsay batok sa mga prinsipio sang Biblia, nagauyang sang limitado lamang nga kuwarta. (Hulubaton 23:​19-21) Dugang pa, ginarekomendar sang Biblia ang pagkapisan, kay ang mapisan nga tawo masami nga makakita sing paagi sa pagpakaon sang iya pamilya sang sa isa nga tamaran ukon isa nga maluya ang buot. (Hulubaton 6:​6-11; 10:26) Dugang pa, ang pagpamati sa laygay batok sa ‘pagkahisa sa mga nagahimo sing pagkadimatarong’ nagapugong sa isa ka tawo sa paghimo sang mga butang subong sang krimen ukon pagsugal subong paagi sa pagbuhin sang kaimulon. (Salmo 37:1) Ina nga mga buhat mahimo nga daw nagatanyag sing madali nga solusyon sa kapigaduhon, apang ang malawig nga bunga sini tuman kapait.

²⁸ Nagabulig gid bala ini nga laygay sa mga imol kaayo, ukon isa lamang bala ini ka teoriya nga matahom pamatian? Ang sabat amo, Ang laygay epektibo, subong ginapakita sang madamo nga eksperiensia sa bug-os nga kalibutan. Sa pagbinagbinag sang isa lamang ka halimbawa, ang isa ka Cristiano nga babayi sa Asia nabalo, nga wala sing palangabuhian, kag may isa sia ka bata pa nga lalaki nga anak nga alatipanon. Paano ang Biblia nakabulig sa iya kag sa iya anak?

²⁹ Mapisan sia, subong ginalaygay sang Biblia, kag nanahi sia sing mga bayo kag ginbaligya ini. Bangod bunayag sia kag masaligan, subong ginalaygay man sang Biblia, wala magdugay may regular na sia nga mga kustomer. (Colosas 3:23) Nian, ginhimo niya ang isa ka diutay nga hulot sang iya balay nga isa ka diutay nga karinderya kag nagamata sia sa mga alas kuwatro kada aga agod magluto sing pagkaon nga inugbaligya, kag nakadugang ini sa iya ginaganar. “Walay sapayan sini,” siling niya, “dapat gihapon kami magkabuhi sing simple lamang.” Apang ginadumdom niya ang laygay sang Biblia: “May kalan-on na kag panapton, mangin kontento kita sa sining mga butang.”​—1 Timoteo 6:8.

³⁰ Sia nagdugang: “Bisan pa imol ako, wala ako nagahinakit ukon nagabatyag sing kapait. Ang kamatuoran sang Biblia nagahatag sa akon sing positibo nga pagtamod.” Dugang pa, nasapwan niya nga ang talalupangdon nga saad nga ginhatag ni Jesus nagmadinalag-on gid sa iya bahin. Sia nagsiling: “Padayon, nian, nga pangitaa ninyo anay ang ginharian kag ang iya pagkamatarong, kag ini tanan nga iban pa nga mga butang [materyal nga mga kinahanglanon] pagaidugang sa inyo.” (Mateo 6:33) Naeksperiensiahan niya nga kon ginauna niya ang iya pag-alagad sa Dios, pirme niya ginabaton, sa nanuhaytuhay nga paagi, ang materyal nga mga kinahanglanon. Ang eksperiensia sining Cristianong babayi, kon iupod sa dimaisip pa nga imol nga mga Cristiano, nagadugang sing pamatuod nga ang laygay sang Biblia epektibo gid.

³¹ Sa sining kapitulo, hagyo lamang nga natandog naton ang daku nga manggad sang laygay kag pahanumdom nga ginaunod sang Biblia, kag nakita naton ang pila lamang ka kaso nga sa diin ini nga laygay nagmadinalag-on. Ang mga eksperiensia nga nasambit sarang mapamuad sing linibo. Sa liwat kag liwat, kon ginasunod sang mga tawo ang Biblia, nagabenepisyo sila. Kon ginasikway nila ini, nagaantos sila. Wala na sing iban pa nga hugpong sang laygay, dumaan ukon moderno, ang sulitsulit nga nakahatag sing kaayuhan kag naaplikar sa tanan nga rasa sang tawo. Ang subong sini ka maalamon nga kaalam indi mahimo nga kaalam sang tawo. Ang kamatuoran nga ang Biblia isa ka bugana nga talaguan sina nga sahi sang kaalam isa ka mabaskog nga ebidensia nga ini Pulong sang Dios.

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

1. (Ilakip ang introduksion.) (a) Sa diin kita makakita sing ebidensia sang indi matupungan nga kaalam sang Dios? (b) Ano ang ginalaygay sang Biblia tuhoy sa kaalam?

2. Paano mapauswag sang isa ka tawo ang iya kaalam?

3, 4. (a) Ano ang ginasiling sang Biblia tuhoy sa pagkawalay pulos sang gugma sa kuwarta? (b) Anong matahom nga pagkabalanse ang ginapakita sang Biblia sa paglaygay sa aton tuhoy sa kapuslanan sang kuwarta?

5, 6. (a) Ngaa maalamon ang laygay sang Biblia nga paglikaw sa malain nga mga pagpakig-upod? (b) Paano kita nagabenepisyo sa “paglakat upod sa maalam nga mga tawo”?

7. Ano ang nagahimo sa Biblia nga tumalagsahon subong tuburan sang laygay?

8. Paano ang Biblia makabulig sa aton bisan pa kon ginaatubang kita sang kahimtangan nga wala ginsambit sa sini?

9-11. Sa anong paagi ang mga prinsipio sang Biblia nagabulig sa aton sa paghimo sing maalamon nga desisyon tuhoy sa paggamit sing tabako, kag paano kita nagabenepisyo paagi sa pagsunod sining mga prinsipio?

12. Ngaa ang laygay sang Biblia pirme nga ginaangot sa aton pisikal kag emosyonal nga kaayuhan?

13, 14. Ngaa isa ka dalanon sang kaalam nga sundon ang laygay sang Biblia nga indi magbutig?

15, 16. Sa anong mga paagi para sa aton kaayuhan nga sundon ang laygay sang Biblia nga magpakita sing gugma sa iban?

17. Ngaa ang laygay sang Biblia daw kinaraan kon kaisa?

18, 19. Ano ang mga talaksan sang Biblia para sa pag-asawahay kag moralidad?

20. Sa anong mga paagi ang mga talaksan sang Biblia tuhoy sa moralidad lapnag nga ginasikway karon?

21. Ano ang nangin resulta sang lapnag nga pagsikway sa mga talaksan sang Biblia tuhoy sa pag-asawahay kag moralidad?

22. Tuhoy sa moralidad, ano ang nagahatag sing labing daku nga kalipay?

23. (a) Kon ang pag-asawahay indi makalilipay, ang diborsio lamang bala ang posible nga solusyon? (b) Ano ang duha ka sekreto sang isa ka malipayon kag mapag-on nga pag-asawahay?

24, 25. Paano ginapalig-on sang Biblia ang mga bana kag mga asawa sa pagtuman sang ila nagakaigo nga mga papel sa pag-asawahay?

26. Epektibo gid bala ang Makasulatanhon nga mga talaksan para sa pag-asawahay? Iilustrar.

27. Ang pag-aplikar sang anong mga prinsipio sang Biblia makabulig sa mga Cristiano nga nagaantos sang kaimulon?

28-30. (a) Paano ang pag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia nakabulig sa isa ka Cristianong babayi sa paglandas sang kaimulon? (b) Ano ang ginapamatud-an sang mga eksperiensia sang linibolibo ka mga Cristiano sa imol nga mga kahimtangan?

31. Ano ang nagakatabo kon ginasunod naton ang laygay sang Biblia, kag ano nga kamatuoran ang ginapanaksihan sini?