Nagapanudlo ka Bala Kaangay ni Jesus?

“Ang kadam-an nagdayaw sa iya paagi sang pagpanudlo; kay nagpanudlo sia sa ila subong sang isa nga may awtoridad, kag indi subong sang ila mga escriba.” ​—⁠MATEO 7:​28, 29.

1. Sin-o ang nagsunod kay Jesus samtang nagapanudlo sia sa Galilea, kag ano ang nangin reaksion ni Jesus?

DIIN man magkadto si Jesus, ang mga kadam-an nagatipon sa iya. “Naglibot sia sa bug-os nga Galilea, nga nagapanudlo sa ila mga sinagoga kag nagabantala sing maayong balita sang ginharian kag nagapang-ayo sang tanan nga balatian kag sang tanan nga kasablagan sang katawhan.” Bangod sang paglapnag sang iya mga hinimuan, “ginsundan sia sang dakung kadam-an gikan sa Galilea kag Decapolis kag Jerusalem kag Judea kag gikan sa tabok sang Jordan.” (Mateo 4:​23, 25) Sang nakita niya sila, “naluoy sia sa ila, kay ginlapyo sila kag nag-aplaag subong sang karnero nga wala sing manugbantay.” Samtang nagapanudlo sia mabatyagan nila ang malum-ok nga pagpalangga nga iya ginabatyag para sa ila; kaangay ini sang isa ka makapaumpaw nga igbalanyos sa ila mga pilas nga naghimo sa ila nga magpalapit sa iya.​—⁠Mateo 9:​35, 36.

2. Dugang sa mga milagro ni Jesus, ano ang nagganyat sa dakung mga kadam-an?

² Daw ano ka milagruso nga pisikal nga pagpang-ayo ang ginhimo ni Jesus​—⁠ang mga aruon nagtinlo, ang mga bungol nakabati, ang mga bulag nakakita, ang mga lupog nakalakat, ang mga patay nabanhaw! Sa pagkamatuod ining talalupangdon nga pagpasundayag sang gahom ni Jehova nga nagapanghikot kay Jesus nagaganyat sa dakung mga kadam-an! Apang indi lamang mga milagro ang nagganyat sa ila; madamo man ang nagkari para sa espirituwal nga pagpang-ayo nga ginaaman kon nagapanudlo si Jesus. Halimbawa, talupangda ang ila reaksion, sang mabatian ang iya Sermon sa Bukid: “Kag sang si Jesus nakatapos sining mga pulong, ang mga kadam-an nagdayaw sa iya paagi sang pagpanudlo; kay nagpanudlo sia sa ila kaangay sang isa nga may awtoridad, kag indi kaangay sang ila mga escriba.” (Mateo 7:​28, 29) Ang ila mga rabbi nagakutlo sang pinalatunlaton nga mga sugid gikan sa dumaan nga mga rabbi sa pagsakdag sang ila mga panudlo. Si Jesus nagpanudlo nga may awtoridad gikan sa Dios: “Ang akon ginapamulong, ginapamulong ko suno sa ginsiling sa akon sang akon Amay.”​—⁠Juan 12:⁠50.

Ang Iya mga Panudlo Nakalab-ot sa Tagipusuon

3. Paano ang paghatag ni Jesus sang iya mensahe tuhay sangsa ila sang mga escriba kag mga Fariseo?

³ Ang kinatuhayan sa ulot sang mga panudlo ni Jesus kag sang ila sang mga escriba kag mga Fariseo indi lamang ang kaundan sini​—⁠mga kamatuoran halin sa Dios sa kabaliskaran sang mabug-at pinalatunlaton nga mga sugid halin sa mga tawo⁠—​kundi subong man ang paagi sang iya pagpanudlo. Ang mga escriba kag mga Fariseo matinaastaason kag maparas, bugalon nga nagapatawag sa nagapakataas nga mga titulo kag matinamayon nga ginakabig ang mga kadam-an subong “sinumpa nga mga tawo.” Apang, si Jesus, mahagop, malulo, maluluy-on, mahinuklugon, kag sa masami mapasibusibuon, kag ginapahulag sia sang kaluoy para sa ila. Si Jesus nagapanudlo indi lamang upod sa husto nga mga tinaga kundi subong man sang makagalanyat nga tinaga gikan sa iya tagipusuon, nga direkta nga nagalab-ot sa mga tagipusuon sang iya mga tagpalamati. Ang mga tawo nagapalapit bangod sang iya makalilipay nga mensahe, nagapahulag sa ila sa pagkadto sing temprano sa templo agod mamati sa iya, nagasunodsunod sa iya kag malipayon nga nagapamati sa iya. Daku nga kadam-an sang mga tawo ang nagakari sa pagpamati sa iya, nga nagasiling: “Wala pa gid sing tawo ang nagpamulong kasubong sini.”​—⁠Juan 7:​46-49; Marcos 12:​37; Lucas 4:​22; 19:​48; 21:⁠38.

4. Ano ang yara sa pagbantala ni Jesus ang labi nga nagganyat sa madamo nga tawo?

⁴ Sa pagkamatuod, ang isa sang mga rason nga nagganyat sa mga tawo sa iya pagpanudlo amo ang iya paggamit sang mga ilustrasyon. Nakit-an ni Jesus kon ano ang nakit-an sang iban, apang nahunahuna niya ang mga butang nga wala gid magsulod sa ila hunahuna. Ang mga lirio nga nagatubo sa mga latagon, ang mga pispis nga nagahimo sang ila mga pugad, ang mga lalaki nga nagasab-ug sing binhi, ang mga manugbantay nga nagdala balik sang nadula nga mga karnero, ang mga babayi nga nagatukap sang mga gisi sa daan nga mga panapton, ang mga kabataan nga nagahampang sa balaligyaan, ang mga mangingisda nga nagabatak sang ila mga pukot​—⁠mga kinaandan nga mga butang nga makit-an sang tanan​—⁠nga wala gid nangin kinaandan lamang sa mga mata ni Jesus. Bisan diin sia magtulok, may makita sia nga magamit niya sa pag-ilustrar sa Dios kag sa Iya Ginharian ukon sa pagpadaku sang punto tuhoy sa tawhanon nga katilingban sa iya palibot.

5. Sa ano ginpasad ni Jesus ang iya mga ilustrasyon, kag ano ang naghimo sa iya mga parabola nga epektibo?

⁵ Ang mga ilustrasyon ni Jesus napasad sa matag-adlaw nga mga hitabo nga nakit-an sang mga tawo sa madamo nga tion, kag kon ginaangot ang mga kamatuoran sa sining pamilyar nga mga butang, nagasulod ini sing madasig kag madalom sa hunahuna sadtong nagapamati. Inang mga kamatuoran wala lamang nabatian; nakit-an ini sang mata sang panghunahuna kag mahapos nga madumduman sa ulihi. Ang mga parabola ni Jesus nakilal-an subong simple, wala nasimbugan sing walay pulos nga materyal nga mahimo magtublag kag mag-upang sa ila paghangop sa mga kamatuoran. Binagbinaga, halimbawa, ang parabola sang maayo nga Samaritano. Makita mo sing maathag kon ano ang isa ka maayo nga isigkatawo. (Lucas 10:​29-37) Nian yara ang ilustrasyon ni Jesus tuhoy sa duha ka anak nga lalaki​—⁠ang isa nagsiling nga matrabaho sia sa ubasan apang wala naghimo sini, ang isa nga nagsiling nga indi apang naghimo sini. Makita mo sa gilayon kon ano ang kahulugan sang matuodtuod nga pagkamasinulundon​—⁠ang paghimo sang gintangdo nga hilikuton. (Mateo 21:​28-31) Wala sing hunahuna nga natulugan ukon naglagaw sa tion sang buhi nga pagpanudlo ni Jesus. Ang ila mga hunahuna nangin masako sa pagpamati kag sa pagtan-aw.

Nagapasibu si Jesus kon Mahigugmaon ang Pagpakita Sini

6. San-o ang pagkamakatarunganon, ukon pagkamapasibusibuon, labi ka mabuligon?

⁶ Madamo nga tion nga kon ang Biblia nagahambal tuhoy sa pagkamakatarunganon, ginapakita sang isa ka footnote nga ­nagakahulugan ini sang pagkamapasibusibuon. Ang kaalam gikan sa Dios mapasibusibuon kon may yara sing nagapahaganhagan nga mga kahimtangan. Dapat kita mangin makatarunganon, ukon mapasibusibuon, kon kaisa. Ang mga gulang dapat mangin handa sa pagpasibu kon mahigugmaon ang pagpakita sini kag kon may paghinulsol. (1 Timoteo 3:​3; Santiago 3:17) Si Jesus nagbilin sang dalayawon nga mga halimbawa sang pagkamapasibusibuon, nagapaiway sa pangkabilugan nga mga pagsulundan kon ginapangayo ini sang kaluoy kag pagkamahinuklugon.

7. Ano ang pila ka halimbawa sang pagkamapasibusibuon ni Jesus?

⁷ Isa ka bes si Jesus nagsiling: “Ang bisan sin-o nga nagapanghiwala sa akon sa atubangan sang mga tawo, ipanghiwala ko man sia sa atubangan sang akon Amay nga yara sa langit.” Apang wala niya ginpanghiwala si Pedro, walay sapayan nga ginpanghiwala sia ni Pedro sing tatlo ka beses. May yara sing nagapahaganhagan nga mga kahimtangan, nga maathag nga ginbinagbinag ni Jesus. (Mateo 10:​33; Lucas 22:​54-62) May yara man sing nagapahaganhagan nga mga kahimtangan sang ginlapas sang mahigko nga babayi nga ginatagasan sang dugo ang Mosaikong kasuguan paagi sa pagpalapit sa kadam-an. Wala man sia gintagudilian ni Jesus. Nahangpan niya ang iya pagkawalay paglaum. (Marcos 1:​40-42; 5:​25-34; tan-awa man ang Lucas 5:​12, 13.) Ginhambalan ni Jesus ang iya mga apostoles nga indi sia pag-ipakilala subong ang Mesias, apang wala niya pagtindugi sing estrikto ang amo nga pagsulundan sang ginpakilala niya ang iya kaugalingon subong ang Mesias sa isa ka Samaritana sa bubon. (Mateo 16:​20; Juan 4:​25, 26) Sa tanan sining mga kahimtangan, ginhimo sang gugma, kaluoy, kag pagkamahinuklugon ining pagkamapasibuon subong nagakaigo.​—⁠Santiago 2:⁠13.

8. San-o ginabag-o sang mga escriba kag mga Fariseo ang ila mga pagsulundan, kag san-o nga wala?

⁸ Tuhay ini sa dimapasibuon nga mga escriba kag mga Fariseo. Para sa ila kaugalingon nga kaayuhan ginalapas nila ang Inugpahuway nga mga tradisyon agod paimnon ang ila baka. Ukon kon ang ila baka ukon anak nga lalaki mahulog sa bubon, ginalapas nila ang Inugpahuway agod pasakaon sia. Apang para sa kinaandan nga mga tawo, wala gid sila nagapasibu! “Indi gid sila handa nga magpahulag sang [mga kasuguan] sa ila tudlo.” (Mateo 23:​4; Lucas 14:5) Para kay Jesus, ang mga tawo mas importante sangsa mga pagsulundan; para sa mga Fariseo, ang mga pagsulundan mas importante sangsa mga tawo.

Nangin Isa ka “Anak nga Lalaki sang Kasuguan”

9, 10. Pagkatapos makabalik sa Jerusalem, diin nakit-an sang iya mga ginikanan si Jesus, kag ano ang importansia sadtong pagpamangkot ni Jesus?

⁹ Ang iban nagareklamo nga isa lamang ka hitabo sa tion sang pagkapamatan-on ni Jesus ang narekord. Apang madamo ang napaslawan sa paghibalo sang daku nga importansia sadto nga hitabo. Ang Lucas 2:​46, 47 nagareport sini para sa aton: “Sa tapos ang tatlo ka adlaw nakita nila sia sa templo, nga nagalingkod sa tunga sang mga manunudlo, nga nagapamati sa ila kag nagapamangkot sa ila. Apang ang tanan nga nagapamati sa iya naurungan sa iya paghangop kag sa iya mga sabat.” Ginapahangop sang Theo­log­i­cal Dic­tion­ary of the New Tes­ta­ment ni Kit­tel nga sa sini nga kaso ang Griegong tinaga para sa “nagapamangkot” indi lamang isa ka pagkamausisaon sang isa ka bata nga lalaki. Ang tinaga mahimo mapatuhoy sa pagpamangkot nga ginagamit sa hudisyal nga pagpangusisa, pag-imbestigar, pagpisapisa sing pamangkot, bisan sa “mausisaon kag mapatalangon nga mga pamangkot sang mga Fariseo kag mga Saduceo,” subong sang ginsambit sa Marcos 10:​2 kag 12:​18-23.

¹⁰ Ini man nga diksionaryo nagapadayon: “Sa pagtamod sa sini nga paggamit sang tinaga mahimo mapamangkot kon bala . . . ang [Lucas] 2:​46 nagapahangop, indi sa mausisaon nga pagpamangkot sang bata nga lalaki, kundi sa baylo sang Iya madinalag-on nga pagpangatarungan. Ang [Bersikulo] 47 nagahisanto sa naulihi nga pagtamod, ang Iya madinalag-on nga pagpangatarungan.”⁠a Ang pagbadbad ni Rot­her­ham sa bersikulo 47 nagapresentar sa sini subong isa ka dramatiko nga pagbayluhanay sang ihibalo: “Kag ang tanan nga nagapamati sa iya nalangkag sing tuman bangod sang iya paghangop kag sang iya mga sabat.” Ang Word Pic­tures in the New Tes­ta­ment ni Ro­bert­son nagasiling nga ang ila pagkanaurungan nagakahulugan nga “nalangkag sila sing tuman subong nga daw nagmuludlat ang ila mga mata.”

11. Ano ang reaksion nanday Maria kag Jose sa ila nakita kag nabatian, kag ano ang ginapanugda sang isa ka teolohiko nga diksionaryo?

¹¹ Sang mag-abot sang ulihi ang mga ginikanan ni Jesus sa templo, “natingala sila.” (Lucas 2:48) Si Ro­bert­son nagasiling nga ang Griegong tinaga sa sini nga ekspresyon nagakahulugan sing “pag-igo, pagtabog paagi sa pagsumbag.” Ginadugang niya nga sanday Jose kag Maria “naigo” sang ila nakita kag nabatian. Sa isa ka kahulugan, si Jesus isa na sadto ka makadalayaw nga manunudlo. Kag sa pagtamod sa sining hitabo sa templo, ginasiling sang sinulatan ni Kit­tel nga “ginsugdan na ni Jesus sa Iya pagkapamatan-on ang iya pagpamatok sa relihioso nga mga lider diin ang iya mga kasumpong magaampo sa ulihi.”

12. Ano ang nagtanda sa ulihi nga pagpangatarungan ni Jesus sa relihioso nga mga lider?

¹² Kag nag-ampo sila sa pagkamatuod! Mga tinuig sang ulihi, paagi sa amo man nga pagpangatarungan nga ginlutos ni Jesus ang mga Fariseo tubtob nga wala na sila ‘magpangahas sa pagpamangkot sa iya kutob sadto nga adlaw.’ (Mateo 22:​41-46) Ang mga Saduceo napahipos man sa pamangkot tuhoy sa pagkabanhaw, kag “wala na sila magpangahas sa pagpamangkot pa sa iya.” (Lucas 20:​27-40) Wala man sing nahimo ang mga escriba. Sa tapos makigbais kay Jesus ang isa sa ila, “wala na sing tawo ang nangahas sa pagpamangkot sa iya.”​—⁠Marcos 12:​28-34.

13. Ano ang naghimo sa hitabo sa templo nga importante sa kabuhi ni Jesus, kag ano ang dugang nga ihibalo ang ginahatag sini?

¹³ Ngaa ining hitabo nga nagdalahig kay Jesus kag sa mga manunudlo sa templo gikan sa iya pagkapamatan-on amo ang napilian nga isugid? Isa yadto ka daku nga pagbag-o sa kabuhi ni Jesus. Sang nagaedad sia sing halos 12 anyos, nangin isa sia ka “anak sang kasuguan suno sa pagtawag sang mga Judiyo,” nga may salabton sa pagtuman sang tanan nga mga pagsulundan sini. Sang nagreklamo si Maria kay Jesus bangod sang kabalaka nga gintuga niya sa ila ni Jose, ginpakita sa sabat sang iya anak nga nahibaluan gid niya ang milagruso nga paagi sang iya pagkatawo kag ang iya palaabuton subong ang Mesias. Ginpakita ini paagi sa iya pagsiling nga sa direkta gid nga paagi, ang iya Amay amo ang Dios: “Ngaa nga nagpangita kamo sa akon? Wala bala kamo makahibalo nga kinahanglan nga yara ako sa balay sang akon Amay?” Ang matuod, amo ini ang una nga mga pinamulong ni Jesus nga narekord sa Biblia, kag ginapakita sini ang iya ihibalo sa katuyuan ni Jehova tuhoy sa pagpadala sa iya sa duta. Busa, ining bug-os nga hitabo may daku gid nga importansia.​—⁠Lucas 2:​48, 49.

Ginahigugma kag Nahangpan ni Jesus ang mga Kabataan

14. Anong talalupangdon nga mga punto sa hitabo tuhoy sa pamatan-on nga si Jesus sa templo ang nakapatalupangod sa mga pamatan-on?

¹⁴ Ini nga hitabo dapat nga magpakunyag sing pinasahi sa mga pamatan-on. Ginapakita sini kon daw ano kakugi si Jesus sa pagtuon samtang nagatubo sia sa pagkahamtong. Nakibot ang mga rabbi sa templo bangod sa kaalam sining 12 anyos nga “anak sang kasuguan.” Apang padayon sia nga nagtrabaho upod kay Jose sa pandayan, “padayon nga nagpasakop” sa ila ni Maria, kag “nahamut-an sang Dios kag sang mga tawo.”​—⁠Lucas 2:​51, 52.

15. Daw ano ka masinakdagon si Jesus sa mga pamatan-on sang tion sang iya ministeryo sa duta, kag ano ang kahulugan sini para sa mga pamatan-on karon?

¹⁵ Si Jesus tuman ka masinakdagon sa mga pamatan-on sang tion sang iya ministeryo sa duta: “Sang nakita sang puno nga mga saserdote kag sang mga escriba ang makatilingala nga mga butang nga iya ginhimo kag ang kabataan nga nagahulugyaw sa templo nga nagasiling: ‘Luwasa kami, Anak ni David!’ naakig sila kag nagsiling sa iya: ‘Nabatian mo bala ang ila ginasiling?’ Si Jesus nagsiling sa ila: ‘Huo. Wala bala ninyo mabasahi ini, “Sa baba sang kabataan kag sang mga nagasuso gin-aman mo ang himpit nga pagdayaw” ?’ ” (Mateo 21:​15, 16; Salmo 8:2) Masinakdagon man sia sa ginatos ka libo nga mga pamatan-on sa karon nga nagahupot sang ila integridad kag nagahatag sing pagdayaw, ang iban sa ila nagahimo sini kabaylo sang ila kabuhi!

16. (a) Ano nga leksion ang gintudlo ni Jesus sa iya mga apostoles paagi sa pagpatindog sing isa ka bata sa tunga nila? (b) Sa anong makatalagam nga tion sa kabuhi ni Jesus nga naghatag gihapon sia sing tion para sa kabataaan?

¹⁶ Sang nagbinais ang mga apostoles kon sin-o sa ila ang pinakamataas, si Jesus nagsiling sa napulog duha: “ ‘Kon ang bisan sin-o maluyag mangin una, kinahanglan maulihi sia sa tanan kag mangin alagad sang tanan.’ Kag nagkuha sia sing bata nga diutay, kag ginpatunga sa ila kag ginkugos sia kag nagsiling sa ila: ‘Ang bisan sin-o nga magbaton sang isa nga subong sining bata nga diutay sa akon ngalan, nagabaton sa akon; kag ang bisan sin-o nga nagabaton sa akon, wala nagabaton sa akon kundi sa iya nga nagpadala sa akon.’ ” (Marcos 9:​35-37) Dugang pa, sang nagpadulong sia sa Jerusalem sa katapusan nga kahigayunan, agod atubangon ang makahaladlok nga paghukom kag kamatayon, naghinguyang sia sing tion sa kabataan: “Tuguti ninyo ang kabataan sa pagkari sa akon; dili sila pagdumilii, kay ang ginharian sang Dios ila sang mga kasubong nila.” Kag “ginkugos niya ang kabataan kag ginpakamaayo sila, nga nagpanandong sang iya mga kamot sa ila.”​—⁠Marcos 10:​13-16.

17. Ngaa mahapos kay Jesus ang magpalapit sa kabataan, kag ano ang dapat nga dumdumon sang kabataan tuhoy sa iya?

¹⁷ Nahibaluan ni Jesus kon ano ang mangin kaangay sang isa ka bata sa tunga sang mga adulto. Nagkabuhi sia upod sa mga adulto, nangabudlay upod sa ila, nakaeksperiensia sa pagpasakop sa ila, kag nakabatyag man sang mainit, malig-on nga balatyagon bangod sang ila paghigugma. Mga kabataan, ang ini gihapon nga Jesus isa ninyo ka abyan; napatay sia para sa inyo, kag mabuhi kamo sing dayon kon tumanon ninyo ang iya mga kasuguan.​—⁠Juan 15:​13, 14.

18. Anong makakulunyag nga panghunahuna ang dapat naton pirme nga dumdumon, ilabi na sa tion sang kahuol ukon katalagman?

¹⁸ Ang pagsunod sa mga sugo ni Jesus indi mabudlay subong sa paghunahuna nga mabudlay ini. Mga pamatan-on, matigayon ninyo ang iya bulig para sa inyo kag para sa tanan, subong sang aton mabasa sa Mateo 11:​28-30: “Kari sa akon, tanan kamo nga ginabudlayan kag ginabug-atan, kag papahuwayon ko kamo. Itakod ang akon gota sa inyo, [ukon “Magpasilong kamo sa akon gota upod sa akon,” footnote] kag magtuon kamo sa akon; kay ako mapainubuson kag malulo sa tagipusuon, kag makakita kamo sing kapahuwayan sa inyo mga kalag. Kay ang akon gota mahulas, kag ang akon lulan mamag-an.” Hunahunaa lamang, samtang nagalakat kamo sa pagkabuhi nga nagaalagad kay Jehova, si Jesus nagalakat upod sa inyo, ginahimo ang gota nga mahulas kag ang lulan nga mamag-an. Isa ina ka makakulunyag nga panghunahuna para sa aton tanan!

19. Anong mga pamangkot tuhoy sa mga paagi sang pagpanudlo ni Jesus ang mahimo naton repasuhon sa tion kag tion?

¹⁹ Pagkatapos marepaso ang pila lamang ka paagi sang pagpanudlo ni Jesus, nasapwan bala naton nga nagapanudlo kita kaangay niya? Kon may makita kita nga nagamasakit sa pisikal kag ginagutom sa espirituwal, ginapahulag bala kita sang kaluoy sa paghimo sa kon ano ang aton mabulig sa ila? Kon nagatudlo kita sa iban, ginatudlo bala naton ang Pulong sang Dios, ukon, kaangay sang mga Fariseo, ginatudlo bala naton ang aton kaugalingon nga mga ideya? Alisto bala kita sa pagtulok sa mga butang nga yara sa palibot naton adlaw-adlaw nga sarang magamit sa pagpaathag, pagpakita, pagpatin-aw, kag sa pagpasangkad sa paghangop sa espirituwal nga mga kamatuoran? Nagalikaw bala kita nga mangin tuman ka estrikto sa pila ka mga pagsulundan kon, bangod sang mga kahimtangan, mapakita sing mas nagakaigo ang gugma kag kaluoy, paagi sa pagkamapasibusibuon sa pagpatuman sinang mga pagsulundan? Kag kamusta ang mga kabataan? Ginapakitaan bala naton sila sing kaanggid mapinalanggaon nga kabalaka kag mahigugmaon nga kaluoy kaangay ni Jesus? Ginapalig-on bala ninyo ang inyo kabataan nga tun-an ang paagi sang ginhimo ni Jesus subong isa ka bata nga lalaki? Magahulag bala kamo sing malig-on kaangay sang ginhimo ni Jesus apang handa sa pagbaton sing mahigugmaon sa mga nagahinulsol, kaangay sing munga nga nagatipon sang iya mga piso sa idalom sang iya mga pakpak?​—⁠Mateo 23:⁠37.

20. Sa anong matahom nga hunahuna mapalig-on naton ang aton kaugalingon samtang nagaalagad kita sa Dios?

²⁰ Kon ginatinguhaan naton nga himuon ang aton labing masarangan sa pagpanudlo kaangay ni Jesus, pat-od gid nga tugutan niya kita nga ‘magpasilong sa idalom sang iya gota kaupod niya.’​—⁠Mateo 11:​28-30.

[Footnote]

Madumduman Mo Bala?

◻ Ngaa nagpanong ang mga kadam-an kay Jesus?

◻ Ngaa nagapasibu kon kaisa si Jesus sa pila ka mga pagsulundan?

◻ Ano ang mahimo naton matun-an gikan sa pagpamangkot ni Jesus sa mga manunudlo sa templo?

◻ Anong leksion ang matun-an naton gikan sa kaangtanan ni Jesus sa kabataan?