Ang Dumaan nga mga Sensilyo Nagapamatuod sa Matagnaon nga Kamatuoran

ANG mga sensilyo nga nagakilingkiling sa imo bulsa ukon kahita mahimo nga wala sing mensahe kundi ang mabakal lamang sini nga pila ka diutay nga butang. Apang ang iban nga mga sensilyo nagaunod sing mas mabug-at nga mensahe.

Sa wala pa sia mapatay, gintagna ni Jesus nga ang isa ka makakulugmat nga kalaglagan magaabot sa Jerusalem, kapital sang dimatutom nga pungsod sang Israel. (Mateo 23:37–24:2) Si Jesus nagsiling: “Kon makita ninyo ang Jerusalem nga nalikupan sing mga hangaway, nian kilalaha ninyo nga yara na ang iya kahapayan. Nian ang mga sa Judea magpalagyo sa mga bukid . . . kay mga adlaw ini sang pagtimalos, agod nga ang tanan nga nasulat matuman.”—Lucas 21:20-22.

Sadto nga tion, ang mga Judiyo kontrolado sang gamhanan nga Roma. Paano, nian, magmatuod ang tagna ni Jesus? Ti, ang mga Judiyo nag-alsa sang 66 C.E. Ginpangunahan ni Cestius Gal­lus ang gamhanan nga Romanong mga hangaway batok sa ila kag ginlikupan pa gani nila ang Jerusalem, subong gintagna ni Jesus. Nian, sa wala sing maathag nga kabangdanan, ang mga Romano dalidali nga nag-isol. Nagkasadya ang mga rebelde sa kadalag-an nga daw nagkahulugan sing kahilwayan sa katapusan. Naghimo pa gani sila sing mga sensilyo, subong sang makita diri. (Numero 1, 2)

Apang ang mga disipulo ni Cristo wala malimbungan. Sa pagsunod sa iya paandam nga ‘magpalagyo sa mga bukid,’ ginbiyaan nila ang ila mga balay sa Judea. Nagpalagyo sila kag nagtabok sa Suba Jordan, dayon nagpakadto sa aminhan agod magpuyo sa Pella. Apang kinahanglanon bala yadto, bangod nagligad ang pila ka tuig kag ang mga Judiyo sa Jerusalem hilway gihapon? Bisan pa yadtong mga Judiyo may ila kaugalingon nga mga sensilyo, sa dili madugay masapwan nila nga wala sing kalan-on nga mabakal sini. Ngaa?

Tan-awa ang sensilyo nga ginalaragway sa numero 3, 4. Makita mo ang ulo sang Romanong heneral nga si Vespasian, nga gintangdo sa paggahom sa tapos ni Cestius Gal­lus. Suno sa Encyclopædia Britannica, si Vespasian “magadumala sadto sa inaway sa Judaea, nga daw tunaan sing kinagubot sa bug-os nga Sidlangan, bangod sang lapnag nga kunokuno nga sa sadtong mga bahin gikan sa Judaea magagikan ang palaabuton nga mga manuggahom sang kalibutan. Si Vespasian, nga may mabaskog nga disparatis, nagpati nga sia ang magatuman sining pagpaabot.” Maathag nga gin-asoy sang istoryador nga si Jo­se­phus ang nagresulta nga mga inaway. Sa tapos si Vespasian nangin emperador sang 69 C.E., ginhimo sang iya anak nga si Tito ang pagpakig-away, kag ginlikupan ang Jerusalem. Gingutom kag hinadlukan ang mga nasiod sa sulod. Sang mapukan ang siudad, ang mga pader sini narumpag kag ang templo sini ginlaglag.

Ano ang tawhanon nga bili sa mga nagsikway sa paandam ni Jesus? “Gindepensahan sang gingutom nga mga lalaki ang ila kuta nga may makatilingala nga pagbatas, kag kapin sa isa ka gatos ka libo sang mga kaupod nila ang nagkalamatay samtang ginahimo nila ini. Kag liwat halos pareho sini nga kadamuon, nga napilitan sa pagsaksi sang makakulugmat nga pagpanunog, pagpang-ati, kag paglaglag sa ila balaan nga templo, ang gindala nga bihag, madamo sa ila ginpilit . . . sa pag-alagad subong mga gladiator ukon paon sa mapintas nga mga sapat sa ‘mga hampang’ nga ginpahiwat sang nagdaug nga si Tito.”—Coins of Bible Days.

Ginapaathag sining libro nga sang 71 C.E., si Vespasian kag si Tito madaugon nga nagmartsa sa Roma agod saulugon ining kadalag-an. Apang “kapin nga indi malipatan sang sa mga parada ukon mga piesta amo ang madamo nga sensilyo sang ‘kadalag-an.’” Ang isa amo ining bulawan nga sensilyo (Numero 5) nga ginpahimo ni Vespasian agod saulugon ang pagbihag sang Roma sa Judea.

Bisan pa madamo nga Judiyo ang mahimo nagyubit sa matagnaon nga pulong ni Jesus nahanungod sa katapusan sang Judiyong sistema, ang iya mga pulong nagmatuod, subong ginapamatud-an sining mga sensilyo. Ang tagna ni Jesus may daku nga katumanan karon, nagatudlo sa isa ka nagahilapit nga kalamidad para sa bug-os kalibutan nga sistema sang mga butang karon. Obligasyon mo para sa imo kaugalingon nga ton-an kon ano ining mensahe karon kag kon paano malikawan nga mabiktima sining nagahilapit nga kalamidad.

[Kahon/Mga Laragway sa pahina 31]

1. Atubang: Bronse nga prutah (ukon perutah) nga ginhimo sa tapos sang Una nga Pag-alsa (66-70 C.E.), nga nagapakita sang amphora (isa ka tibod nga duha sing uluyatan). Ang Hebreong mga tinaga nagasiling “Tuig Dos,” buot silingon 67 C.E., ang ikaduha nga tuig sang awtonomiya sang mga Judiyo

2. Likod: Dahon sang ubas nga ginapalibutan sang mga pulong nga “Kahilwayan sang Sion” ukon “Kaluwasan sang Sion”

3. Atubang: Bronse nga sestertius nga ginhimo ni Emperador Vespasian agod saulugon ang pagbihag sa Judea. Ang Latin nga mga pinalip-ot nga letra amo ang IMP[perator] (Emperador) CAES[ar] VESPASIAN[us] AVG[ustus] P[ontifex] M[aximus] (mataas nga saserdote), TR[ibunicia] P[otestate] (nagauyat sang gahom sang tribuno), P[ater] P[atriae] (amay sang dutang natawhan), CO[n]S[ul] III (sa iya ikatlo nga pagkakonsol), nga nagapetsa sa sensilyo sa 71 C.E.

4. Likod: Sa wala amo ang nagahugyaw nga si Emperador Vespasian (ukon si Heneral Tito) nga may limbutong, nagauyat sing sibat kag daga, kag ang iya tiil nagatungtong sa pandong. Sa wala amo ang isa ka Judiya nga nagapungko sa limbutong sa idalom sang ­date palm; nagalalaw kag nagahibi sia. Ang mga tinaga nga IVDAEA CAPTA nagakahulugan sing “Bihag nga Judea.” Ining sensilyo ginletrahan sing S[enatus] C[onsulto], nga nagakahulugan “sa pahanugot sang Senado”

5. Likod: Isa ka aureus (bulawan nga sensilyo) ni Vespasian nga nagalaragway sa Judea nga nagalalaw

[Ginkuhaan]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.