Ang Tanda—Nakita Mo Bala Ini?

“SA IDALOM sang kadaygan sang tubig, ang isa ka malaba, matipulon sang ilong nga submarino nagadulog, nga dimationg sang dalagku nga mga balud nga nagahampak sa maunos nga kadaygan sang dagat. Ang diutay nga ganhaan sa kubyerta sang submarino nagbukas kag ang isa ka rocket nga kapin sa 9 metros kalaba kag 1.4 metros kadamol naglusot kag nagguwa sa kadaygan. Ang rocket nagsugod sa paglakbay nga ginatulod paibabaw sang compressed air, apang paglab-ot sa kadaygan sang dagat, ang makina sini nagsiga kag ang rocket nagtimbuok paguwa sa dagat upod ang daguhob.”

Inang paglaragway tuhoy sa nagapalupad sang ballistic missile nga submarino, gikan sa libro nga Rockets, Missiles and Spacecraft, ni Martin Keen, nagahatag sing kahulugan sa dumaan nga tagna nga nagatagna sang tion sang kasisit-an sa kalibutan bangod sang “dinaguhob sang dagat.” (Lucas 21:25) Daw ano ka daku ang katalagman gikan sa ballistic missile nga mga submarino?

Suno sa libro nga Jane’s Fighting Ships 1986-87, ang Britanya, Tsina, Pransya, Unyon Sobyet, kag Estados Unidos may 131 ka ballistic missile nga submarino nga sarang magamit. Wala sing siudad nga indi nila malab-ot, kag ang mga warhead masunson nga nagatupa sa sulod sang isa ka milya sang puntariya. Ang iban may bastante nga warhead sa “pagpapas sa bisan anong pungsod sa sulod sang 5,000 ka milya,” suno sa The Guinness Book of Records. Sing malain pa, ang iban nagasiling nga ang mga warhead sa isa lamang ka ballistic missile nga submarino sarang makatuga sing nuklear nga tigtulugnaw nga nagabutang sa katalagman sang tanan nga kabuhi sa duta! Ang pagkontrol sa malayo nga mga submarino problema man. Ginakahadlukan nga ang isa ka padasudaso nga buhat sa isa ka submarino sarang makatuga sing makamamatay nga nuklear nga inaway.

Gin-angot sang madamo inang makahaladlok nga palaabuton sa matagnaon nga tanda ni Jesus. Mahimo bala nga ang aton kaliwatan amo ang nagaeksperiensia sang katumanan sina nga tanda? Ang mga katunayan nagasabat sing huo. Kag nagakahulugan ini nga ang pagtubos gikan sa katalagman sang nuklear nga inaway malapit na. (Lucas 21:​28, 32) Upod sinang masanag nga palaabuton, ginaagda namon kamo sa pagbinagbinag sa pamatuod sang katumanan sang mga tanda. Ang iban sa tumalagsahon nga mga bahin sang tanda masunod nga ginahatag diri upod ang ila modernong katumanan.

“Ang pungsod magatindog batok sa pungsod, kag ang ginharian batok sa ginharian.” (Lucas 21:⁠10)

Kutob sang 1914 kapin sa 100,000,000 ka tawo ang napatay bangod sang mga inaway. Ang Inaway Kalibutanon I nagsugod sang 1914 kag nagdalahig sa 28 ka pungsod, wala na ginaisip ang madamong koloniya sang Europa sadto anay. Pila lamang ka pungsod ang nagpabilin nga neutral. Nagkutol ini sa kapin sa 13,000,000 ka kabuhi kag kapin sa 21,000,000 ka soldado ang napilasan. Nian nag-abot ang Inaway Kalibutanon II, nga mas labi ka malaglagon. Kag kutob sadto? Sa artikulo nga “Wars of the World,” ang The Star nga pamantalaan sa Bagatnan nga Aprika nagbalikwat sang London Sunday Times subong nagasiling: “Un kuarto sang mga pungsod sang kalibutan ang naulamid karon sa mga inaway.”

“Kag may mabaskog nga mga linog.” (Lucas 21:⁠11)

Sa ila libro nga Terra Non Firma, sanday propesor Gere kag Shah sang Standford University nagalista sang mga detalye sang 164 ka “tumalagsahon nga mga linog sa kalibutan” nga nagatuptop sang kapin sa tatlo ka libo ka tuig nga nakaligad. Sa sining kabug-osan, 89 ang natabo kutob sang 1914, nagkutol sang ginabantabanta nga 1,047,944 ka kabuhi. Ining listahan naglakip lamang sang dalagku nga mga linog, kag kutob sang ginbalhag ang Terra Non Firma sang 1984, ang malaglagon nga mga linog natabo sa Chile, Unyon Sobyet kag Mexico, nga nagresulta sa linibo pa ka kamatayon.

“May . . . mga kamatay.” (Lucas 21:⁠11)

Sang 1918 isa ka makamamatay nga kamatay ang nagsalakay sa katawhan. Gintawag nga trangkaso Espanyol, naglapnag ini sa tagsa ka napuy-an nga lugar luwas sa pulo sang St. Helena kag nagpatay sa mas madamo nga tawo sang sa napatay sa apat ka tuig sang inaway. Kutob sadto, ang mediko nga siensia nakahimo sing daku nga mga pag-uswag apang may isa nga katingalahan. Paathag sang The Lancet: “Ang pagkadalayon sang mga balatian nga ginaliton paagi sa sekso ukon sexually transmitted disease (STD) subong ang pinakakinaandan nga grupo sang nakilal-an nga mga impeksion isa ka katingalahan sa modernong medisina. . . . Ang pagkontrol sa mga balatian nga ginaliton paagi sa sekso sadto anay daw yara sa sulod sang mahangpan namon apang nakapalagyo sa amon sining ulihi nga tinuig.”

May iban pa nga mga kamatay nga indi man masarangan kontrolon sang modernong medisina, subong sang kanser kag balatian sa tagipusuon. Ang ulihi, suno sa S[outh] A[frica] Family Practice, “isa ka bag-o nga katingalahan. . . . Resulta ini sang pagkatapos sang nahaunang inaway sa kalibutan nga katilingban.” Sa Britanya, ang balatian sa tagipusuon kag mataas nga presyon sang dugo “amo ang panguna nga kabangdanan sang kamatayon,” suno sa libro nga Cardiovascular Update​—⁠Insight Into Heart Disease. Nagadugang ini nga “tuman ka diutay nga pag-uswag ang nahimo tuhoy sa pagkontrol sini.”

Sa nagatin-ad nga mga pungsod, minilyon ang nagmasakit sing malaria, sleeping sickness, bilharzia, kag iban pa nga mga balatian. Ang isa sang pinakamakusog magpatay sa kalibutan amo ang lupot. Paathag sang magasin nga Medicine International: “Ginabantabanta nga 500 ka milyon ka hitabo sang lupot [kada] tuig ang mahimo nga mahanabo sa tunga sang mga lapsag kag magagmay nga kabataan sa Asia, Aprika kag Latin Amerika, upod ang ulot sa 5 kag 18 ka milyon ka kamatayon.”

“May . . . kakulang sang kalan-on.” (Lucas 21:⁠11)

Ang kakulang sang kalan-on masami nga nagaupod sa inaway. Ang Inaway Kalibutanon I indi eksepsion. Ang makakulugmat nga tiggulutom nagsunod sang magdabdab ini. Kag kutob san-o? Report sang isa ka pinasahi nga dokumento nga The Challenge of Internationalism​—⁠Forty Years of the United Nations (1945-1985): “Samtang may mga 1,650 milyones ka tawo nga kulang sing masustansia nga pagkaon sang 1950 may yara 2,250 milyones sang 1983; sa iban nga hambal, isa ka pagdugang sang 600 milyones ukon 36 por siento pa.” Ang isa ka makahalapay nga tiggulutom nagsunod sa ulihi nga tigpalamangag sa Aprika. “Sa sulod sang isa ka tuig,” siling sang magasin nga Newsweek, “tubtob sa 1 milyon ka taga-Etiopia nga manugpangabudlay kag 500,000 ka taga-Sudan nga kabataan ang napatay.” Linibo gikan sa iban nga mga pungsod ang napatay man.

“May mga kakugmat kag dalagku nga talandaan sa langit. Subong man, may mga tanda sa adlaw kag sa bulan kag sa mga bituon, kag sa duta kasisit-an sang kapungsoran sa kalisang, nga wala makahibalo sang dalan paguwa bangod sang dinaguhob sang dagat kag sang mga balud, samtang ang mga tawo nagakapunaw sa kahadlok kag sa kalangkag sa magaabot sa napuy-an nga duta.” (Lucas 21:​11, 25, 26)

Ang Inaway Kalibutanon I nagpakilala sang makahaladlok nga bag-ong mga hinganiban. Halin sa mga langit, ang mga eroplano kag mga airship nagapaulan sing mga bomba kag mga bala. Labi pa ka kalahadlukan amo ang kalaglagan nga ginapaulan sa walay mahimo nga mga sibilyan sang Inaway Kalibutanon II, lakip ang duha ka bomba atomika.

Ang dagat nangin danyag man sang bag-ong mga kahadlok. Sang ang Inaway Kalibutanon I nagsugod, ang mga submarino ginkabig nga indi gid katama importante, apang sang matapos ang Inaway Kalibutanon II, ginlunod sini ang kapin sa napulo ka libo ka barko. “Ang paglunod sa mga barko sa negosyo, lakip ang [de-pasahero] nga mga barko, nga wala sing paandam nangin bahin sang bag-o kag makahaladlok nga buhat sang ‘kabug-osan nga inaway,’ ” siling ni Norman Friedman sa iya libro nga Submarine Design and Development.

Sa karon ginakabig sang madamo ang ballistic missile nga mga submarino nga primera-klase nga mga barko sang kalibutan. Ang makamamatay nga mga hinganiban ginadala man sa cruise missile nga mga submarino, mga aircraft carrier (mga barko nga gikan sini sarang mapalupad kag mapahugpa ang mga eroplano), kag iban pa nga mga bapor-de-gira. Suno sa libro nga Jane’s Fighting Ships 1986-87, may yara na karon 929 ka submarino, 30 ka aircraft carrier, 84 ka cruisers (daku kag madasig nga bapor-de-gira), 367 ka destroyer (magamay kag madasig nga bapor-de-gira), 675 ka frigates (mas magamay sa cruiser kag mas daku sa destroyer), 276 ka corvettes (armado nga kumboy nga mas magamay sa destroyer), 2,024 ka madasig magsalakay nga barko, kag linibo ka iban pa nga mga barko militar nga ginagamit sang 52 ka pungsod. Idugang sa sini ang dimaisip nga magagmay apang makamamatay nga mga mines. Wala pa gid anay ‘gintublag’ sang tawo sing subong ka makatalagam ang dagat.

Ang tawo nakalab-ot man sa rehiyon sang “adlaw kag bulan kag mga bituon.” Ang mga ballistic missile nagakurit anay sa espasyo antes ini nagahagunos paidalom sa ila mga puntariya. Ang mga salakyan sa espasyo nakalab-ot sa solar nga sistema kag lampas pa. Ang mga pungsod nagdepende sing daku sa hinimu-sang-tawo nga mga satelayt nga nagalibot sa duta. Ang mga nabigasyonal kag meteorolohiko nga mga satelayt nagpaposible sa ila nga mapuntariya ang estratehiko nga mga misil upod ang makamamatay nga pagkaeksakto. Gingamit man sing masangkad ang mga satelayt sa komunikasyon kag pagpang-espiya. “Ang mga satelayt,” siling ni Michael Sheehan sa iya libro nga The Arms Race, “nangin ang mga mata, mga dulunggan kag mga tingog sang mga puersa armada sang mga superpower.”

Ang ulihi nga halimbawa amo ang pag-atake sa kahawaan sa Libya. Report sang Aviation Week & Space Technology: “Ang mga litrato sang satelayt sang E.U. gingamit sa mga paghanda sa pagsalakay kag pagkatapos sang pagsalakay nga pagtantiya. Ang Defense Meteorological Satellite Program nag-aman sing impormasyon sa paniempo para sa pagsalakay kag ang militar nga mga komunikasyon nga salakyan sa espasyo nadalahig sa pagmando kag pagkontrol.” Bangod sang importante nga papel nga ginahimo sang militar nga mga satelayt, ang mga superpower lunsay nagapanag-iya sang antisatelayt nga mga hinganiban. Ang pagbase sang mga hinganiban sa espasyo isa ka hayag nga tuyo sang isa ka superpower sa programa nga ginatawag sing popular nga Star Wars. Kon bala ang mga superpower aktuwal nga magainaway sa espasyo ukon indi, panahon lamang ang makasugid.

Samtang, subong sang gintagna, “ang mga tawo nagakapunaw sa kahadlok kag sa kalangkag sa magaabot sa napuy-an nga duta.” Ang krimen, terorismo, pagkalusod sang palangabuhian, kemikal nga pagdagta, kag radyasyon nga paghilo gikan sa mga nuklear nga planta, upod ang nagadugang nga pamahog sang nuklear nga inaway, amo ang kabangdanan sang “kapunaw.” Ang Britanikong magasin nga New Statesmen nagareport nga “kapin sa katunga” sang mga tin-edyer sang pungsod “ang nagabatyag nga ang nuklear nga inaway mahanabo sa panahon sang ila pagkabuhi, kag 70 por siento ang nagapati nga indi ini malikawan sa pila ka adlaw.”

[Kahon sa pahina 7]

Ang Tanda​—⁠Ano ang Kahulugan Sini?

Minilyon, sa tapos mausisa ang tanda sa kapawa sang ika-20 ka siglo nga maragtas, ang kombinsido sa katumanan sini. (Tan-awa man ang Mateo, kapitulo 24 kag Marcos, kapitulo 13.) Ang 1914 nga kaliwatan isa gid ka tumalagsahon. Amo ini ang nadalahig sa ikaduha nga katumanan sang mga pinamulong ni Jesus: “Ining kaliwatan indi magtaliwan tubtob ang tanan nga mga butang mahanabo.” (Lucas 21:32) Ang “tanan nga mga butang” nagalakip sa kahilwayan gikan sa makalilibog nga mga problema sang tawo.

Si Jesus nagpasalig sa iya mga sumulunod: “Kon ining mga butang magsugod sa pagkahanabo, maghangad kamo kag bayawa ang inyo mga ulo, bangod ang pagtubos sa inyo nagapalapit. . . . Kon makita ninyo nga nagakahanabo ining mga butang, makilala ninyo nga malapit na ang ginharian sang Dios.” Ang Ginharian sang Dios, isa ka labaw sa tawo nga pangulohan sa kalibutan, magabalhin sining duta nga mangin isa ka tugob-globo nga paraiso. Busa, subong nga ang tanda pat-od nga natuman ang pagtubos matuman man.​—⁠Lucas 21:​28, 31; Salmo 72:​1-8.

Ayhan wala pa ninyo mabinagbinag ang matagnaon nga tanda sang una. Ginapalig-on namon kamo nga usisaon sing padayon ang Pulong sang Dios. Magabulig ina sa imo nga mahangpan ang dugang pa nahanungod sa mga katuyuan sang Dios para sa katawhan. Sa amo mahibaluan mo kon ano ang ginakinahanglan ni Jehova nga Dios sa ila nga ‘tubuson’ niya pasulod sa nagapakari nga dutan-on nga Paraiso.​—⁠Salmo 37:​10, 11; Sofonias 2:​2, 3; Bugna 21:​3-5.

[Picture Credit Lines sa pahina 5]

Courtesy of German Railroads Information Office, New York

Eric Schwab/WHO

[Picture Credit Lines sa pahina 6]

Jerry Frank/United Nations

U.S. Air Force photo